در نگاه نخست، زندگی حد اکثری به خودی خود یک ارزش است، چرا که زمینه تمتع حداکثری را فراهم می کند، و در مقابل زود از دنیا رفتن به خودی خود، ضد ارزش است که موجب کوتاهی بهره مندی از نعمات دنیا می شود.
در نگاه دوم، قصیر و طویل بودن عمر، به خودی خود ارزش نیست. بلکه آنچه عمر محتویٖ آن است، تعیین کننده ارزشمندی یا بی ارزشی و ضد ارزشی بودن آن است.
به عبارت دیگر، در نگاه نخست آنچه ملاک ارزشگذاری است، کمّیّت است و در نگاه دوم، کیفیّت. اساسا شاخصه نگاه مادی کمیّت گرایی است و شاخصه نگاه الهی، کیفیّت گرایی.
امام سجاد علیه السلام در دعای مکارم الاخلاق، خدمت خداوند متعال عرضه می دارد:
« وَ عَمِّرْنِي مَا كَانَ عُمُرِي بِذْلَةً فِي طَاعَتِكَ، فَإِذَا كَانَ عُمُرِي مَرْتَعاً لِلشَّيْطَانِ فَاقْبِضْنِي إِلَيْكَ قَبْلَ أنْ یسْبِقَ مَقْتُک إِلَیّ، أوْ یسْتَحْکمَ غَضَبُک عَلَیّ ».
مادامی که عمر من صرف طاعت و بندگی تو می شود، آن را به من مرحمت و عمرم را طولانی کن، اما اگر عمر من چراگاه شیطان شود، قبل از این که مورد خشم و غضب تو قرار گیرم، جان من را بگیر!
اینکه در عرف جامعهٔ ما به درگذشتگان جوان « ناکام » اطلاق می شود، بر آمدهٔ از همان نگاه نخست و مادی است.
در نگاه دینی سن و کمیّت ملاک کام و ناکامی نیست. بلکه کیفیّت ملاک است.
آنکه کام جان از طاعت و عبودیت خداوند متعال بر نداشته و نقاب از آن جمالِ جمیلِ معشوقِ ازلی کنار نزده و وصالش را در آغوش نکشیده، ناکام است، اگر چه صدها سال عمر کرده باشد. و آنکه خیالِ وصالِ معشوق را به واقعیتی شیرین مبدل نموده و چشمانش به آن زیبایی مطلق آشنا شده و آرامش آغوش پر طمئنینهٔ نگار را چشیده، کامروا است، اگر چه جوان و نوجوان باشد.
شهدا که اکثریتشان جوان و نوجوان بودند، کانروایانی هستند که:« در قهقهۀ مستانه شان و در شادی وصولشان عِندَ رَبِّهِم یُرزَقوناند ».
( صحیفه امام، جلد ۲۱، ص ۱۴۷ ).
و اینک این ماییم که پای در گل مانده و ناکام و محروم از عشق و معشوق و وصالِ نگار. این ماییم دور افتاده از وادی عاشقی و رها شده در برهوت مادی گرایی. این ماییم خسران زده و عمر به تاراج رفته و جانْ مرتع شیطان شده.
قُلْ هَلْ نُنَبِّئُكُمْ بِالْأَخْسَرِينَ أَعْمَالًا. الَّذِينَ ضَلَّ سَعْيُهُمْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَهُمْ يَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ يُحْسِنُونَ صُنْعًا.
بگو که آیا می خواهید شما را بر زیانکارترین مردم آگاه سازیم؟. آنها که تلاشهایشان در زندگی دنیا گم شده؛ با این حال، می پندارند کار نیک انجام می دهند.
( کهف: ۱۰۳ - ۱۰۴ ).
@mahdi_domeiri