📌 #چالش_های_فقهی_کرونایی قسمت هشتم 🎙 قاعده لاضرر و شیوع کرونا ▪︎اهم نکات یادداشت صوتی استاد حمید وحیدی 🔸 چیستی و چرایی قرنطینه قرنطینه به معنای ایجاد مانع برای افراد مشکوک به بیماری است نه افرادی که به نحو قطعی مبتلا هستند و آنچه از موضوع قرنطینه بر می آید این است که قرنطینه به نوعی ایجاد مانع از رسیدن ضرر به مسلمانان و افراد بشر بطور عام است و طبق «لاضرر و لاضرار» (۱)، اسلام مخالف ضرر رساندن به دیگران است. 🔸آیا افراد مشکوک به بیماری نیز در دایره شمول لاضرر خواهند بود؟ اگر فردی قطعاً مبتلا به بیماری است، شکی نیست که مشمول «لاضرر» خواهد بود و آن فرد مبتلا نمی تواند با استناد به «قاعده سلطنت» (۲) و با ادعای سلطنت بر مال و جان خود، وارد جامعه شود چرا که معروف ترین روایت لاضرر، در جریان سمرة بن جندب نقل شده است که دقیقا شبیه به همین مورد است. (۳) اما آیا فردی که مشکوک به بیماری است را هم می توان با استناد به «لاضرر» وارد قرنطینه کرد؟ در ابتد ای امر باید گفت که به مجرد احتمال، نمی توان به لاضرر استناد کرد. اما اگر خوف ضرر وجود داشته باشد – که خوف غیر از احتمال است- باید دو عنصر را بررسی کنیم: ۱. میزان احتمال ۲. محتمل اگر در موردی ده درصد احتمال ضرر وجود داشته باشد، می توان گفت که خوف ضرر در این مورد وجود ندارد اما از توجه به محتمل نیز نباید غافل شد چرا که گاهی محتمل ما از بین رفتن یک یا ده ها فرد است. کما اینکه در مورد این ویروس یک نفر در چرخه تضاعفی این بیماری میتواند چندین نفر را بیمار کند و زمینه مرگ آنها را فراهم کند. این قبیل محتمل ها به گونه ای نیست که بتوان به راحتی از او چشم بپوشیم. لذا قوت المحتمل نقش تعیین کننده ای در بررسی ما دارد. 🔸 تعارض قاعده لاضرر و قاعده سلطنت اگر بخواهیم مردم را با استناد به لاضرر از فعالیت های اجتماعی و اقتصادی و یا فردی منع کنیم و حتی قوه قهریه را به کار بگیریم، قهرا با مقتضای «الناس مسلطون علی اموالهم» مخالفت کرده ایم. صاحب جواهر در تعارض این دو قاعده، قاعده سلطنت را مقدم می داند و علت آن را اعتضاد به عمل اصحاب می داند. اما محقق اصفهانی قاعده لاضرر را حاکم بر قاعده سلطنت می داند با این تعبیر که نفی ضرر حاکم بر قاعده سلطنت است. برخی از علما نیز قائل به تفصیل شده اند مثلاً با استناد به روایتی که در مورد سمرة بن جندب نقل شده معتقدند که اگر تصرف مالک با انگیزه عقلائی باشد، قاعده سلطنت مقدم خواهد بود و در صورتی که انگیزه مالک غیر عقلائی باشد، لاضرر مقدم خواهد بود. 🔸 در تعارض لاضرر یک شخص با دیگران چه باید کرد؟ اگر شخصی با اضرار به غیر، خودش متضرر شود کدام را باید مقدم بدارد؟ به عبارت دیگر اگر میان دو نفر در لاضرر تعارض پیدا شود چه باید کرد؟ نکته ای که در این بین وجود دارد این است که آیا مطلق عدم انتفاع و عدم ربح ضرر به حساب می آید؟ برخی معتقدند که عرفاً این معنا قابل استفاده است اما از آنجا که شمول روایات درباره آن محل تأمل است لذا عدم ربح را مصداق ضرر ندانسته اند. البته این به مفهوم شناسی واژه ضرر بازمی گردد. در حل این تعارض، قواعد باب تزاحم نیز به کار گرفته شده است. نکته مهمی که باید مورد توجه قرار گیرد این است که لاضرر، دلیل امتنانی است و این امتنان منحصر به یک فرد نیست و طبعاً شامل جمیع امّت خواهد بود. لذا در محاسبه این تعارض برخی علما به قواعد باب تزاحم تمسک کرده اند. بد ین صورت که اگر قرنطینه کردن مستلزم اضرار به عده ای از افراد جامعه باشد و قرنطینه نکردن مستلزم اضرار به عده دیگری باشد، نحوه محاسبه چگونه است؟ آیا باید تعداد طرفین را بسنجیم؟ آیا باید کیفیت ضرر را مقایسه کنیم که آنجا ضرر مالی است و اینجا جانی؟ طبیعتاً تحمل ضرر مالی به انگیزه مصونیت از ضررهای جانی در جامعه به معنای از دادن انفس، امری عقلایی و مورد پسند عقل است. ______________________________ ۱. كافي (ط - دار الحديث)، ج‏ ۱۰، ص: ۴۷۸ ۲. الناس مسلطون علی اموالهم - الخلاف، ج ۳ ، ص: ۱۷۶ ۳. سمرة بن جندب با بهانه رسیدگی به نخل خود، بدون اجازه وارد منزل یکی از انصار می شد. @manaatt