4️⃣ افزایش مشارکتها و رقابتهای امنیتی و اطلاعاتی:
وضعیت امنیتی و اطلاعاتی در کشورهای آسیای مرکزی بسیار حساس شده است. در
#ازبکستان در فرایند انتقال قدرت، "رستم عنایتاف" مهمترین چهره امنیتی این کشور برکنار شد. در قرقیزستان با به قدرت رسیدن "سادیر جباروف" یک
#انقلاب روی داد و یک چهرهی انقلابی همچون "کامچیبیک تاشیف" با سوابق پرحاشیه در رأس سرویس امنیتی قرار گرفت. در
#تاجیکستان، رحمان در یک بازی بزرگ امنیتی و اطلاعاتی تمام نیروهای اپوزیسیون را حذف کرد و در بدخشان با یک چالش بسیار بزرگ همراه شد. در قزاقستان نیز یک شبهکودتا (به عقیده دولت) با محوریت "کریم ماسیماف"، مرد شماره یک امنیتی این کشور روی داد و شرایط شکلگیری دولت جدید را دگرگون کرد. تنها در ترکمنستان ثبات نسبی در حوزه امنیتی و اطلاعاتی وجود داشته است. در چنین شرایطی که سرویسهای امنیتیِ تقریباً جدید در تمام کشورهای منطقه به قدرت رسیدهاند، مشارکتها و تبادلات امنیتی و اطلاعاتی یکی از شاخصههای رفتاری ملموس تلقی میشود. درعینحال این وضعیت در شرایطی روی داد که تنش بین غرب و روسیه به بالاترین سطح خود در طول دوره پس از فروپاشی شوروی رسیده و غرب نفوذ در آسیای مرکزی و تعمیق شکافهای این کشورها با
#روسیه را به طور رسمی و جدی در دستور کار قرار داده است. چنین طرحی مستلزم بازیگری مستقیم و منسجم اطلاعاتی-امنیتی است. موضوع تحریمها و تلاشهای روسیه برای دور زدن آنها با استفاده از کشورهای منطقه نیز در کنار پیوستگی و تداخل این موضوع با منافع الیگارشیک، بر حساسیتها افزوده است. آخرین فاکتور تاثیرگذار بر این روند نیز جنگ غزه و ظهور واکنشهای رادیکال به منافع و حضور
#رژیم_صهیونیستی در منطقه بوده است که میتواند روند مشارکتها و رقابتهای امنیتی و اطلاعاتی را بیش از پیش تشدید کند. بسته بودن ذاتی فضای کشورهای منطقه در کنار سرویسهای امنیتی نسبتاً قدرتمند، شرایط پیچیدهای را از این حیث بهوجود آورده است.
5️⃣ ظهور بازیگران جدید هستهای در منطقه:
تا پیش از این، تنها از
#قزاقستان میتوانستیم بهعنوان یک بازیگر هستهای در آسیای مرکزی نام ببریم. این کشور در دهه 1990 برخی زیرساختهای هستهای شوروی سابق را در اختیار داشت که به مرور همگی را تعطیل و یا به روسیه منتقل کرد. با این حال اکنون پس از دو دهه، به نظر میرسد شرایط در منطقه در حوزه هستهای در آستانۀ تغییر و دگرگونی است. دو کشور قزاقستان و ازبکستان بهعنوان قدرتهای منطقهای آسیای مرکزی در شرف هستهای شدن قرار دارند. به نظر میرسد هر دو کشور با روساتم برای احداث اولین نیروگاه هستهای مدرن خود به نتیجه و جمعبندی اولیه رسیدهاند. در قرقیزستان نیز توافق مشابهی با روس اتم برای احداث راکتورهای کوچک هستهای به دست آمده است. درعینحال وضعیت اورانیوم نیز در جهان بهویژه پس از جنگ اوکراین و تحولات آفریقا به طوری متحول شده که باز هم نقش کشورهای آسیای مرکزی را در عرصه هستهای ارتقاء داده است. استخراج اورانیوم و شکلگیری چرخههایی از فراوری سوخت هستهای موضوعی است که در نتیجه این وضعیت در حال رشد است. بهویژه در ازبکستان این رشد محسوس بوده است. کشورهایی همچون تاجیکستان و قرقیزستان هم که قبلتر صادرات اورانیوم را ممنوع کرده بودند، به دلیل درآمدهای سرشار از این حوزه، احتمالا بازگشت به عرصه صادرات اورانیوم را در تصمیمهای خود جای خواهند داد. بدین ترتیب در آسیای مرکزی با بازیگرانی مواجه خواهیم بود که در آستانه هستهای شدن قرار دارند و با در نظر گرفتن چهار روند فوقالذکر این مشخصه، اهمیت مضاعفی خواهد یافت.
#آسیای_مرکزی #غرب #شرق #روسیه #آمریکا
کانال
#مرکز_مطالعات_آسیای_مرکزی | ماوراء النهر:
@mavaraonnahr