زیارت #اربعین نماد #شیعه عبارت «زیاره الاربعین» تنها در دو روایت از امام صادق(ع) و امام عسکری(ع) آمده است. از این دو روایت، روایت امام عسکری(ع) نقش کلیدی و مهمی در تبیین جایگاه «اربعین» و بار فرهنگی-دینی آن در جامعه شیعه دارد. شیخ طوسی(م 460 ق) در کتاب المزار کتاب تهذیب، ذیل عنوان «زیاره الاربعین» روایتی از صفوان بن مهران جمال نقل می کند. صفوان می گوید که امام صادق(ع) راجع به زیارت اربعین به من گفتند که هنگام ظهر چنین بگو: «السَّلَامُ عَلَى وَلی اللَّهِ وَ حَبیبِهِ السَّلَامُ عَلَى خَلیلِ اللَّهِ وَ نَجیبِهِ السَّلَامُ عَلَى صَفی اللَّهِ ....»(طوسی، تهذیب الاحکام، 6/ 113) در منابع متأخر از شیخ طوسی نیز همین روایت نقل شده است.(ابن مشهدی، 514؛ ابن طاوس، 2/ 589) این زیارت در منابع متقدم بر شیخ طوسی یافت نشد. اما مجلسی بعد از نقل این زیارت می نویسید که این زیارت در کتاب شیخ مفید نیز به طور مرسل نقل شده است.(مجلسی، بحار الانور، 98/ 332) مجلسی اطلاعات بیشتری به دست نمی دهد و مشخص نمی کند که در چه کتابی از آثار شیخ مفید چنین زیارتی نقل شده است. در کتاب المزار شیخ مفید که اکنون در اختیار هست، ذیل عنوان «فضل زیاره الاربعین» تنها روایت امام حسن عسکری(ع) نقل شده است و هیچ اشاره دیگری به این زیارت نشده است. روایت امام صادق(ص) به صرات نشان می دهد که منظور از زیارت اربعین، زیارت امام حسین(ع) است. اما روایت امام عسکری(ع) چنین صراحتی ندارد. این می تواند نشان از این باشد که زیاره الاربعین در آن روزگار در میان شیعیان به عنوان یک اسم علم شناخته شده بوده است و بدون قرینه دیگر متوجه منظور امام می شدند. از همین رو امام عسکری(ع) در این رویات می فرمایند: «عَلَامَاتُ الْمُؤْمِنِ خَمْسٌ صَلَاةُ الْخَمْسینَ وَ زیارَةُ الْأَرْبَعینَ وَ التَّخَتُّمُ فی الْيَمینِ وَ تَعْفیرُ الْجَبینِ وَ الْجَهْرُ بِ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ»(مفید، 53) این روایت به صورت مرسل توسط شیخ مفید نقل شده است. در منابع متأخیر از شیخ مفید نیز این روایت با همین وضعیت سند و متن نقل شده است.(طوسی، تهذیب الاحکام، 6/ 52؛ ابن فتال نیشابوری، 1/ 195؛ ابن مشهدی، 352؛ ابن طاوس، 2/ 589) ابن ابی جهمور(زنده در 901) این روایت را به نقل از امام صادق(ع) آورده است.(ابن ابی جمهور، 4/ 37) اما با توجه به منابع متقدم به نظر می رسد در اینجا تحریفی رخ داده است و گوینده حدیث همان امام عسکری(ع) است. این روایت از جایگاه ویژه ای برخور دار است و از چند جهت دارای اهمیت است که از این طریق بهتر می تواند منظور حدیث را فهمید. اولین وجه اهمیت این روایت، معصومی است که آن را نقل کرده است. امام عسکری(ع) به عنوان آخرین امام زنده و حاضر شیعه در جامعه است و بعد از ایشان قرار است که وارد عصر غیبت شویم. از همین رو این حدیث به نوعی چراغ راه عصر غیبت را نشان می دهد. دومین وجه اهمیت این روایت، وجود مطالب دیگری است که در ضمن متن حدیث آمده است. در روایت امام صادق(ع) تنها بحث از زیارت اربعین بود و به هیچ موضوع دیگری اشاره نشده بود. اما در این حدیث امام عسکری(ع) علاوه بر زیارت اربعین به چهار موضوع دیگر نیز اشاره می شود و ارتباط مستقیمی با بحث زیارت اربعین ندارد. امام عسکری(ع) در این روایت در کنار زیارت اربعین به چهار مسأله دیگر، 51 رکعت نماز(17 رکعت نماز واجب و 34 رکعت نماز نافله هر کدام از نماز های واجب) انگشتر به دست راست کردن، پیشانی بر خاک گذاشتن، بلند خواندن بسم الله در نماز اشاره می کند. امام عسکری(ع) این پنج مورد را به عنوان نشانه های مؤمن معرفی می کند. سیاق حدیث، نشان می دهد که منظور از مؤمن در این روایت، شیعه هست، چرا که در متن به نکاتی اشاره شده است که تنها در میان شیعیان وجود دارد. امام عسکری(ع) با این روایت خواسته اند، وظایت شیعیان را در دوران غیبت مشخص کنند. نماز، به عنوان ارتباط با خداوند، زیارت اربعین به عنوان نماد ارتباط با امام معصوم(ع) و مبارزه با ظلم، انگشتر و بلند خواندن بسم الله و پیشانی بر خاک گذاشتن به عنوان نماد تأسی به سنت راستین پیامبر(ص) است.👇👇👇