سروش محلاتی و هویت‌زدایی از جهاد اسلامی
[صفحه ۵ از ۶]
3. نسبت‌سنجی میان اندیشه تفسیری شهید بهشتی و مقام معظم رهبری
روشن شد که شهید بهشتی، برخلاف مزعومات محلاتی، قائل به لزوم جهاد ایدئولوژیک هستند و مقام معظم رهبری نیز اعتقادی به مقاتله با تمام کفار جهان(اعم از متسالم و حربی، کافر عادی و ائمه کفر و...) نیستند و تفاوت مبنایی اساسی میان این دو متفکر و مسئول برجسته اسلامی وجود ندارد هرچند اختلافات جزئی در پاره‌ای از مسائل، لازمه هر اجتهادی است.
4. ثمرات مورد ادعا در ترازوی نقد
4.1. نقد ثمره اول
محمد محلاتی در ابتدای سخنرانی‌ش ثمراتی را برای هر یک از دو نگاه «کفرستیزی» و «ظلم‌ستیزی» برشمرد. او ادعا کرد طبق نگاه ظلم‌ستیزی: جهاد یک اصل حداقلی تلقی می‌شود فقط در برابر کسی که ظلم و ستم می‌کند وظیفه ایستادگی داریم و مسئولیتی از نظر مبارزه نداریم و درگیری نداریم. اما بر اساس نگاه کفرستیزی: جهاد قلمروی حداکثری پیدا می‌کند.هرجا کفر هست باید مبارزه کنیم. چه کافر متعرض ما باشد چه نباشد ما باید کفر را از بین ببریم قلمرو مبارزه بسیار گسترده خواهد بود.
فارغ از بی‌اساس بودن اصل تقسیم‌بندی جهاد به موارد ذکر شده، که پیش از این اثبات شد، این ثمره نیز بی‌وجه است. چه آن‌که اگر کسی جهاد را «مبارزه با ظلم» بداند باید هرجا به هر گروه، جماعت یا حتی شخص ظلم شد وارد عمل شود و از مظلوم دفاع کند. یعنی اگر در یکی از کشورهای آمریکای لاتین آمریکای لاتین جنگ درگرفت، مسلمانان باید ببینند کدام طرف مظلوم است و در کنار وی با ظالم مبارزه کنند یا اگر در یکی از کشورهای آفریقایی ظلمی رخ داد مسلمانان بسیج شوند و به دفاع نظامی از کشور مظلوم بپردازند.
با توجه به دنیای آشفته کنونی که نتیجه سلطه کفار مستبدی همچون ایالات متحده آمریکاست، از قضا جنگ‌های داخلی یا خارجی در اقصی نقاط عالم در جریان است که به‌هرحال یک طرف آن ظالم است و طرف دیگر مظلوم یا هردو طرف ظالم‌اند و ظلمِ یکی کم‌تر. در هر صورت طبق نسخه آقای محلاتی، که تلاش می‌کرد آن را از زبان شهید بهشتی بیان کند، مسلمانان باید در سرتاسر عالم بگردند و هرکجا ظلمی دیدند اسلحه بکشند و ظالم را از بین ببرند و در این زمینه هم فرقی نمی‌کند. مگر این‌که آقای محلاتی ادعا کند که وجوب جهاد تنها در صورتی است که به خودِ مسلمانان و کشور آن‌ها تعرضی شود که این فرض همانطور که گفته شد ارائه تفسیری سکولاریستی از مفهوم دینی جهاد است و جهاد طبق این نگاه چیزی جز اسلحه‌کشی برای حفظ منافع دنیوی نیست که البته این امر هم در حد خود مطلوب است اما مفهوم دینی جهاد شامل مصادیقی فراتر از این قبیل امور می‌شود.
4.2. نقد ثمره دوم
محمد محلاتی ادعا کرد طبق نگاه ظلم‌ستیزی جهاد یک مبنای اخلاقی و انسانی پیدا می‌کند و به همه انسان‌ها می‌توانیم توصیه کنیم و همانطور که مؤمنان مشمول این اصل هستند کافران و ملحدان را هم می‌توانیم دعوت کنیم که شما مقابل ظلم بایستید اما طبق نگاه کفرستیزی جهاد اختصاص به مؤمنان پیدا می‌کند و اگر بخواهیم تعمیم به دیگران بدهیم، قهرا اگر آن‌ها از نظر ما کافر هستند و باید با آن‌ها بجنگیم تا کفر از بین بروند ما هم از نظر آن‌ها کافر هستیم و دین آن‌ها را قبول نداریم آن‌ها هم باید با ما درگیری داشته باشند.
در نقد این مطلب اولا باید گفت که اخلاق امری سکولار و جدا از دین نیست تا با دینی شدن یک مفهوم، اخلاق کنار برود و با غیردینی شدن آن، اخلاق بیاید. ثانیا جهاد اسلامی با همان مفهوم دینی می‌تواند غیرمسلمانان را هم دعوت به جهاد کند. چه آن‌که گفته شد طبق نگاه اصیل مفسرین شیعه به‌ویژه مقام معظم رهبری و شهید بهشتی جهاد در مفهوم دقیق آن مبارزه با سران کفر است، یعنی مبارزه برای از بین بردن کسانی که جماعتی از مردم را تحت سلطه زورمدارانه خود قرار داده‌اند و اجازه پیشرفت دین حق را، که ضامن حقوق دنیوی و اخروی آنان است، نمی‌دهند. قهرا اگر مبلغان اسلامی این دید عمیق را درک کنند و توان ارتباط با مردم عادی، ولو غیرمسلمان، را داشته باشند می‌توانند با برشمردن ویژگی‌های مثبت حکومت اسلامی و همچنین مظالم و جنایات ائمه کفر، مردم را علیه رؤوس کفر بسیج کنند کما این‌که پیش از پیروزی انقلاب اسلامی با درایت امام خمینی قدس سره الشریف مردم ایران اعم از مسلمان و غیرمسلمان به مبارزه با رژیم طاغوتی-آمریکایی شاه پرداختند و پس از پیروزی نیز بیش از نود درصد مردم، اعم از مسلمان و غیرمسلمان، به «جمهوری اسلامی» رأی مثبت دادند و شرایط حاضر نیز با تدبیر مقام معظم رهبری بسیاری از مردم غیرمسلمان کشورهای مختلف در مبارزه با استکبار جهانی با ملت مسلمان ایران همراه و هم‌صدا هستند و در مواردی، به تظاهرات و اعتراض به حکومت‌های طاغوتی خود نیز پرداخته‌اند.
خلاصه آن‌که حرف‌های سروش محلاتی در مبنا و لوازم از جهات مختلف مخدوش است.
@rozaneebefarda