دو دیدگاه
♦️ مشهور است که بعد از ماجرای تنباکو، سید جمال الدین اسدآبادی طی پیغامی به میرزای شیرازی می گوید: چرا بعد از ماجرای نهضت تنباکو علیه ناصرالدین شاه اقدامی نکردید؟ میرزا می پرسد چه اقدامی و سید می گوید: شما ناصرالدین شاه را کنار می زدید و من با پشتیبانی عثمانی شاه ایران می شدم.
♦️میرزا می گوید این چه کاری است که بیاییم تنها کشور شیعی را ولو اینکه پادشاهی ظالم دارد از بین ببریم؟
♦️ ظاهراً در آن دوران سید جمال که از طلایه داران مبارزه با استبداد و استعمار بود عقیده داشت، باید با سرنگونی حکومت دگرگونی اساسی در ساختارها ایجاد نمود و در این مسیر از دریافت کمک خارجی نیز ابایی نداشت.
♦️اما در طرف مقابل رویکرد بزرگانی مانند میرزای شیرازی حفظ وضع موجود به نفع نظام شیعی و امید به اصلاحات موردی بود.
♦️بعضاً در تاریخ به اشتباه رویکرد دوم، سکولار یا غیر سیاسی معرفی می شود در حالی که هر دو عالم مبارز عصر ناصری دیدگاه ها و کنش گری سیاسی داشته و به آن معتقد بوده اند و البته هریک بر اساس اجتهاد خود راهبرد ها و رویکرد های متفاوتی برای این کنش‌گری برگزیده بودند.
🆔 @mohaverat1