وَ دَلِیلًا دلیل- در این مقام- به معنای راهنما و هدایت کننده است و به هدایت خدای متعال اشاره دارد که به طور عام سایه بر سر همه مخلوقات افکنده و به طور خاصّ، متوجّه بندگان عزیز و ویژه الهی است. وَ عَیْنًا معنای تامّ و کامل هدایت مذکور، در عبارت و عین متبلور شده است. در این بخش، عرض می کنیم: پروردگارا!، عین (چشم) آن حضرت باش. شاید این، اشاره به حدیث مشهور نوافل دارد که بسیاری از عرفا درباره آن بحث کرده اند. در این حدیث، آمده است که بنده، با تقرّب هر چه بیشتر به خداوند متعال، به مقامی می رسد که خداوند، چشم و گوش و زبان بنده می گردد و در واقع، همه رفتار و گفتار او خدایی می شود؛ به همین سبب است که در برخی روایات، از وجود نازنین حضرت امیر المؤمنین(ع) با عناوینی همچون عین اللّه، اُذُن اللّه و امثال آن یاد شده است. امّا در طریق چهارم- همانگونه که گذشت- عبارت و کالئاً و سَاتِر نیز آمده بود. کالئ، از ریشه کلأ، یکل بوده و به معنای حراست و حفاظت است6. ساتر نیز از ستر، به معنای پوشاندن یا تحت پوشش قرار دادن که آن هم کنایه از حراست و حفاظت و مواظبت است. حَتّی تُسْکِنَهُ أَرْضَکَ طَوْعاً این قسمت از دعا، تقریباً لبّ و مغز دعا است. منتظر آن حضرت، در این عبارت، ظهور آن حضرت و به عبارتی دیگر، طلوع آن آفتاب حقیقت و سپری شدن شب هجران را از خدای توانا طلب می کند. کلمه طوع در این عبارت، ممکن است از مطاوعه به معنای انقیاد و فرمانبری است. در این صورت به این عقیده اشاره دارد که آن حضرت، برای اطاعت امر الهی ظهور کرده و خواست خدا را اجرا خواهد کرد؛ بنابراین، معنا این چنین می شود: پروردگارا!، آن حضرت را در زمین خودت ساکن کن، در حالی که از تو اطاعت کرده و فرامین تو را اجرا می کند. احتمال دارد که طوع، به معنای اختیار و خواست قلبی- در مقابل کُره و ایجاب و اجبار- باشد در این صورت نیز در معنا، دو احتمال وجود دارد: یکی اینکه: پروردگارا!، تو آن حضرت را روی زمینت ساکن کن؛ در حالی که آن حضرت از صمیم قلب، تسلیم خواست و مشیّت تو است. دوّم اینکه: تو او را ساکن زمین کن؛ در حالیکه اقتضای مشیّت و خواست تو همان است، (و-معاذ اللّه- کسی تو را مجبور نکرده است و دامن کبریایی تو از آن پاک و مبرّاست)؛ و هو یفعل ما یشاء، کیف یشاء، و متی یشاء، و بأی سبب یشاء. در نهایت، ممکن است طوع، همخانواده با تطوّع، به معنای تبرّع و احسان باشد. در این صورت معنا چنین می شود: پروردگارا!، تو آن حضرت را از روی فضل و کرمت و به سبب تمام کردن احسان در حقّ بندگانت، روی زمین ساکن کن.7 وَ تُمَتِّعَهُ فِیهَا طَوِیلًا این عبارت، آرزوی طول بقا برای حکومت آن موعود جهانی است؛ یعنی پروردگارا! تو او را به صورت طولانی، در روی زمین متمکّن ساز. در طریق چهارم -همچنان که گذشت- عبارت طولاً و عرض آمده بود. این عبارت- بر فرض صحّت- به جهانیبودن حکومت آن حضرت، در طول و عرض کره هستی اشاره دارد؛ یعنی: پروردگارا!، او را بر طول و عرض کره زمین مسلّط کن (تا زمین را از انواع ناپاکیها و آلودگیها پاک کند) . به امید آنکه، خالق فضل و کرم، ما را هم از آن حکومت رضوانی بهره مند سازد و همه منتظران آن حضرت، فردای ظهور، از یاران صدیق آن حضرت به شمار آیند؛ آمین، برحمتک یا أرحم الراحمین. پی نوشت ها: 1. ر.ک: العین، ج3، ص10; لسان العرب، ج2، ص228 (حجج). 2. ر.ک: کافی، ج1، ص168 ـ 180. 3. ر.ک: العین، ج8، ص365; لسان العرب، ج15، ص407; مجمع البحرین، ج1، ص455 (ولی). 4. ر.ک: لسان العرب، ج3، ص361; مجمع البحرین، ج3، ص129. 5. سوره ق :17. 6. ر.ک: العین، ج5، ص407; لسان العرب، ج1، ص146. 7. ر.ک: العین، ج2، ص210; لسان العرب، ج8، ص243. منبع: سایت حوزه🌸