در مورد گناهانی که مربوط به قلب و فکر نیستند، باید بین فکر گناه و بین نیت و عزم بر گناه تفصیل قائل شد: بدین بیان که هر فعلی مثل گناه که میخواهد از انسان صادر شود، چهار مرحله را طی میکند: ۱. خطور و تصور آن فعل؛ ۲. میل و رغبت و شوق به آن فعل؛ ۳. اعتقاد به آن فعل؛ ۴. اراده و عزم و تصمیم بر انجام آن.
به نظر میرسد که فکر گناه همان سه مورد اولی باشد که معمولاً غیر اختیاری است و آن چه غیر اختیاری است، مورد تکلیف نیست و مؤاخذه و عقوبت ندارد؛ اما مورد چهارم که عزم و اراده برای انجام گناه میباشد، مورد تکلیف و حرام است؛ چون که این حالت اختیاری است. [۴]
البته قابل توجه است که اگر این عزم و تصمیم بر گناه در خارج به هر دلیلی عملی نشد، فقط به خاطر این نیت و عزم بر گناه به او عذاب و جزا میدهند.