نزول ملائکه باقی نگذاشته است دل اگر خالی باشد آن وقت « تنزل الملائکة و الروح » (5) تحقق مییابد و اگر این گونه نباشد ملائکه در شب احیاء بر دل شما فرود نمیآیند ؛ در ماه رمضان کاری بکنیم که جا برای نزول ملائکه داشته باشیم .
مرحوم میرزا جواد ملکی تبریزی راجع به شرایط روزه صحیح چنین گفته است :
در روایات آمده است: «غیبت، دروغ، نگاه (حرام) پیدر پی، دشنام دادن و ظلم - کم باشد یا زیاد -، باعث باطل شدن روزه میشود، و روزه، فقط خودداری از خوردنی و آشامیدنی نیست، هنگام روزه گوش، چشم، زبان و ... باید روزه بگیرند. دست و پایت را نگهدار و بسیار سکوت کن مگر از خیر. و با نوکرت رفق و مدارا نما. از جدال و آزار رساندن به نوکر خودداری کن و وقار روزه را داشته باش و وقتی روزهای با زمانی که روزه نیستی باید با هم فرق داشته باشند.» رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله و سلّم فرمودند: «آسانتر ین چیزی که خداوند در روزه بر روزهدار واجب نموده، خودداری از خوردنی و آشامیدنی است.» فقها به صحت روزه بعضی از آنها فتوا دادهاند. جمع بین روایات بالا با روایتی که از رسول اکرم صلّی اللّه علیه و آله و سلّم وارد شده و سخن فقها در این است که بگوییم، منظور از صحت در احادیث فوق این است که« چنین روزهای مورد قبول خداوند است» و منظور از صحت در کلام فقها این است که «چنین روزهای قضای آن را ساقط میکند».
خلاصه این که روزه صحیح و کاملی که خدا برای کامل نمودن روزهدار مقرر فرموده، قطعاً شامل خودداری اعضای بدن از گناه میباشد، و روزه کاملتر این است که علاوه بر آن، قلب را از یاد غیر خدا باز داشته و از هر چه غیر اوست روزه بگیرد. هنگامی که انسان ماهیت روزه، درجات و فلسفه تشریع آن را فهمید، ناچار باید از هر گناه و حرامی، به خاطر قبول روزهاش خودداری کند ، و الا مسئول بوده و به خاطر اینکه اعضای بدنش روزه نگرفتهاند، مجازات میشود، و ساقط شدن قضای روزه به این معنا نیست که انسان را در روز قیامت از مجازات نجات دهد.] (6)
ویژگی قائمین:
وَ قِیَامِی فِیهِ قِیَامَ الْقَائِمِینَ
خدایا در ماه رمضان قیام مرا قیام قائمین قرار بده ؛ یعنی شب که نماز شب میخوانم، قیامم قیام قائمین باشد ، قائمین آنهایی هستند که در نماز از خوف خدا گریه و زاری میکنند باید نماز ، نمازی باشد که از روی عشق باشد ؛ چرا که خروس هم نماز شب میخواند، ولی عشق ندارد لذا شاعر گفته :
ای مرغ سحر عشق ز پروانه بیاموز
کان سوخته را جان شد و آواز نیامد (7)
قیام ما را قیام قائمین قرار بده ، یعنی نماز مرا نماز عاشقانه قرار بده ؛ برای نماز شب از خواب باید بپریم نه اینکه ساعت کوک کنیم تا بیدار شویم.
بعد دیگری که از این قسمت از دعا برداشت میشود این است که ؛ در اینجا منظور از قیام شاید اقامه نماز و یا به عبارت دیگر هر نوع برخاستی که امر خیری در آن باشد، همانند (بیداری در سحرهای ماه رمضان برای سحری خوردن و یا دعا و مناجات نمودن، افطار نمودن روزه، کمک نمودن به مستمندان و...) که همه اینها نوعی قیام میباشد ، فقط مهم این است که هدف و قصد و نیت، رضای خداوند باشد یعنی اراده هر کاری را نمودیم فقط رضای خدا را در نظر بگیریم .
از غفلت بپرهیزیم:
وَ نَبِّهْنِی فِیهِ عَنْ نَوْمَةِ الْغَافِلِینَ
و در این روز اول ماه رمضان مرا از خواب غفلت بیدار بکن ؛ این هم دعای خوبی است، گناه نکنیم هر لحظه ممکن است مرگ از راه برسد مثلاً فلان آقای فروشنده دارد آب توی شیر میریزد، یک مرتبه سکته میکند ، مرگ که خبر نمیکند و اینها غفلت است.
امیر مؤمنان حضرت علی علیهالسلام در نامهای به یکی از صحابه خویش مینویسد : ”فتدارک مابقی من عمرک ولا تقل غدا بعد غد فانما هلک من کان قبلک با قامتهم علی الامانی و التسویف حتی اقامهم امرالله بغته و هم غافلون فنقلوا علی اعوادهم الی قبورهم المظلمه الضیقه و قد اسلمهم الا و لا دوا الاهرن” (8) یعنی ”پس باقیمانده عمرت را دریاب و نگو فردا بعد از فردا (چنین خواهم نمود) همانا انسانهای قبل از تو به خاطر آرزوها و به تأخیر انداختنها هلاک شدند تا ناگهان امر خداوند (یعنی مرگشان) فرا رسید و آنها غافل بودند، پس بر روی چوبهایشان (تابوتهایشان) به سوی قبرهای تاریک و تنگ خود منتقل شدند و فرزندان و خویشاوندانشان آنها را تسلیم (گور) نمودند” پس در اینجا در مییابیم که اکثر انسانها در خواب غفلت به سر میبردند، خوابی که انسان را از معبود و پروردگار خویش جدا میسازد، خوابی که چشمان انسان در آن باز است اما دل انسان واقعیتها را نمیبیند. پس در این روز از خداوند میخواهیم که ما را از خواب غفلتی که انسان را به هلاکت و نابودی میکشاند بیدار نموده و نجات بخشد...”