#شرح دعای روز هشتم ماه رمضان مکارم شیرازی «اللهُمَّ ارْزُقْنی فیهِ رَحْمَةَ الْأَیتامِ، وَاطْعامَ الطَّعامِ، وَافْشآءَ السَّلامِ، وَصُحْبَةَ الْکرامِ، بِطَوْلِک یا مَلْجَا الْأمِلینَ؛ خدایا در این ماه مهربانی بر یتیمان و خوراندن طعام، سلام گفتن گسترده، همنشینی بزرگان را روزیم کن، به قدرتت ای پناه آرزومندان». [1] بیان اهمیت و فضیلت یتیم نوازی، ترسیم بهترین روش یتیم نوازی، بیان فضیلت اکرام و اطعام، مفهوم شناسی سلام و تبیین کارکردهای آن، لزوم دقت در انتخاب دوست و همنشین و توصیف قدرت و نعمت های خداوند از جمله مهمترین نکات دعای روز هشتم ماه مبارک رمضان به شمار می آید. اهمیت #یتیم نوازی در قرآن و روایات قرآن مجید به یتیمان اهمیت فوق العاده ای داده است و در بیش از 20 آیه، موضوعاتی هم چون «احتیاط و دقّت در اموال یتیمان[2]، تشبیه خوردن مال یتیم به خوردن آتش! [3]، تأکید بر جنبه های عاطفی و معنوی برخورد با یتیمان در قالب اکرام یتیمان،[4] مورد توجه قرار گرفته است.[5] هم چنین در روایات اسلامی نیز سرشار از سفارشات مختلف نسبت به یتیمان و کودکان بی سرپرست است، از جمله پیامبر گرامی اسلام حضرت محمّد صلی الله علیه و آله فرمودند: ««مَنْ کفَّلَ یتیماً وَکفَّلَ نَفَقَتَهُ کنْتُ انَا وَهُوَ فِی الْجَنَّةِ کهاتَین؛ من و کسی که سرپرستی یتیمی را بر عهده بگیرد و مخارجش را تأمین نماید، در بهشت همچون دو انگشت سبابه و اشاره در کنار هم هستیم».[6] #ضرورت توجه عاطفی به یتیمان بی تردید نیازمندی کودک یتیم، منحصر به خوراک و پوشاک نیست، بلکه پاسخ گفتن به عواطف و احساسات قلبی او مهمتر است و در ساختمان آینده او فوق العاده مؤثر است،[7] چرا که بیشترین رنج یتیم از دست دادن کانون عاطفه و غذای روح است، و تغذیه جسمی در مرحله بعد قرار دارد.[8] #اطعام نیازمندان؛ جایگاه ابرار و نیکان فراز «وَاطْعامَ الطَّعامِ؛ خوراندن طعام»، در این دعای شریف نشان می دهد در ماه مبارک رمضان لزوم توجه به نیازمندان، ایتام و اطعام فقرا از جمله دستورات مورد تاکید اسلام است.[9] تا آنجا که اطعام آنها یکی از کارهای برجسته «ابرار» شمرده شده است.[10] #مفهوم سلام سلام تحیت بزرگ اسلامی است[11] که و در اصل به معنی سلام اللَّه علیکم است، یعنی خداوند تو را به سلامت دارد، و در امن و امان باشی به همین جهت سلام کردن یک نوع اعلام دوستی و صلح و ترک مخاصمه و جنگ محسوب می شود.[12] #افشای سلام؛ آداب زیبای اسلامی در روابط اجتماعی در احادیث وارد شده که سواره بر پیاده، و آنها که مرکب گران قیمت تری دارند به کسانی که مرکب ارزانتر دارند، سلام کنند، و گویا این دستور یک نوع مبارزه با تکبر ناشی از ثروت و موقعیت های خاص مادی است.[13] همنشین تو از تو بِه باید در فرازی از دعا می خوانیم: «وَصُحْبَةَ الْکرامِ؛ همنشینی بزرگان»[14] که نشان می دهد هر شخصی که برای خود دوست و همنشینی می طلبد باید همنشینش کسی باشد که موجب افزایش خوبی شود. به تعبیر شاعر:[15] همنشین تو از تو بِه باید تا تو را عقل و دین بیفزاید #سخن آخر: ( اقرار به عبودیت) در خاتمه عرضه می داریم: «بِطَوْلِک یا مَلْجَا الْأمِلینَ؛ به قدرتت ای پناه آرزومندان»،[16] «طول » به معنای نعمت است که امتداد چیزی را بیان می کند چرا که نعمت ها، امتداد وجودی بخشنده نعمت است.[17] هم چنین فراز «یا مَلْجَا الْأمِلینَ؛ ای پناه آرزومندان» مویّد تعبیر قرآنی است: «قل إنی لن یجیرنی من الله أحد و لن أجد من دونه ملتحدا؛ [18] بگو اگر من نیز بر خلاف فرمان حق رفتار کنم هیچکس مرا در برابر او پناه نمی دهد، و ملجا و پناهگاهی جز او نمی یابم»؛ به این ترتیب نه کسی می تواند به من پناه دهد نه چیزی می تواند پناهگاه واقع شود این سخنان اعتراف به عبودیت کامل در پیشگاه خداوند است. [19] پی نوشت ها [1] کلیات مفاتیح نوین؛ ص814- [2] سوره انعام؛ آیۀ152- [3] سوره نساء؛ آیه 10- [4] سورۀ فجر؛ آیه 17 و 18- [5] از تو سوال می کنند(مجموعه سوالات قرآنی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله)؛ ص118- [6] سفینةالبحار، ج 8، ص 740. [7] تفسیر نمونه؛ ج 3؛ ص278- [8] همان؛ ج 27؛ ص359- [9] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در رسانۀ ملی؛ 1395/03/29- [10] برگزیده تفسیر نمونه؛ ج 5؛ ص356- [11] تفسیر نمونه؛ ج 4؛ ص43- [12] همان. [13] همان؛ ج 4؛ ص45- [14] کلیات مفاتیح نوین؛ ص814 [15] انوار هدایت، مجموعه مباحث اخلاقی؛ ص426- [16] کلیات مفاتیح نوین؛ ص814- [17] پیام امام امیر المومنین علیه السلام؛ ج 3؛ ص334 [18] سورۀ جن؛ آیۀ22- [19] تفسیر نمونه؛ ج 25؛ ص131