#اخبار
#گزارش_متنی
💠 نهمین نشست از سلسله نشست‌های پرسمان اندیشه در نهج‌البلاغه، به همت انجمن علمی مطالعات نهج البلاغه ايران با موضوع "نقش منابع تاریخی در اعتبار سنجی بخشهایی از نهج‌البلاغه"و سخنرانی دکتر مهدی مجتهدی (عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد)، مورخ ۲۶ مهرماه ١۴٠٢ بصورت مجازی برگزار شد.
🔸 دکتر مهدی مجتهدی در ابتدای نشست پیرامون چاپ‌های موجود از کتاب نهج البلاغه اظهار داشت: تصحیحی که صبحی صالح از کتاب نهج البلاغه انجام داده است روشمند نیست؛ علاوه بر آن ایراداتی از جوانب مختلف بر این چاپ وجود دارد که مراجعه به آن توصیه نمی‌شود.
وی افزود: آنچه پیشنهاد می‌شود چاپی است که در کتابخانه تخصصی امیرالمؤمنین- علیه‌السّلام- در مشهد با همکاری آستان مقدس علوی در نجف انجام و منتشره شده. این چاپ به ضبط ابن سکّون و نسخه خطی آن را یکی از علمای بزرگ شیعه به نام استاد قیس عطار تصحیح کرده است. بنابر این یکی از ویژگی‌های این چاپ آن است که ناشر و مصحح هر دو از علمای شیعه بودند.
🔸دکتر مجتهدی ضمن تأکید بر اینکه باید متن منقول را از سخنان شخص جدا کرد، بیان داشت: وقتی در مورد نهج‌البلاغه صحبت می‌شود، در واقع در مورد کتاب سخن به میان رفته است نه در مورد امیرالمؤمنین- علیه‌السّلام-؛ بنابراین اگر نکته‌ای در مورد اعتبار احادیث موجود در نهج‌البلاغه گفته می‌شود، برای اعتبارسنجی متن است و این اعتبارسنجی بخاطر دفاع از حریم و شخصیت امیرالمؤمنین -علیه‌السّلام- است. یکی از لوازم دفاع از امیرالمؤمنین -علیه‌السّلام- اعتبارسنجی تمام متونی است که به ایشان نسبت داده شده.
دکتر مجتهدی با اشاره به مقاله خود با عنوان "بازشناسی مخاطب نامه ۳۱ نهج‌البلاغه با تحلیل منابع متن و تاریخ" بیان کرد: در پژوهش‌های نهج‌البلاغه ابتدا باید پیشینه پژوهی صورت بگیرد. در این مقاله شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد مخاطب نامه ۳۱ نهج‌البلاغه -که مطابق با مشهور امام حسن مجتبی -علیه‌السّلام- است- بر خلاف مشهور نمی‌تواند امام حسن -عليه السّلام- باشد، بلکه مخاطب آن محمد حنفیه است.
🔸عضو هيئت علمی گروه دانشگاه فردوسی مشهد ادامه داد: البته باید توجه داشت که در عین حال این نامه بسیار مهم و پر‌اهمیت است و از گذشته تا کنون در باب تربیت مخاطبان زيادی داشته است. در طول تاریخ بسیاری از اندیشمندان و حتی خوشنویسان و هنرمندان به این نامه توجه کردند.
این پژوهشگر تاریخ اسلام سپس با اشاره به مقاله دوم خود با عنوان "درنگ تاریخی در نامه ۷۷" اظهار داشت: در این مقاله بیشتر مطالعه بر روی نامه‌ها و خطبه‌هاست. اعتبار سنجی کلمات قصار از انجا که در این بخش عموما تقطیع صورت گرفته و انتخاب شده از متون هستند اعتبارسنجی کار دشواری است. وی ادامه داد درباره مقاله که نامه ۳۱ هست بعد از چاپ در سال ۱۳۹۳ من مقاله‌ای از آقای میر حسینی (استاد دانشگاه میبد یزد) دیدم با اینکه مقاله خیلی درباره نهج‌البلاغه نبود ولی تنها کسی بود که به این نکته اشاره کردند که مخاطب نامه ۳۱ امام حسن -علیه السّلام- نیست بلکه محمد حنفیه است. این یک خلاء هست که به مقالات توجه نمی شود.
🔸مهدی مجتهدی اظهار داشت: پژوهشگران حتما باید در زمینه پیشینه پژوهی پیرامون یک موضوع و اینکه تا زمان ما چه کارهایی پیرامون آن انجام شده آگاهی داشته باشند. آنچه در این مقاله کار شده و قابل توجه است، استفاده از کتاب بهج الصباغه فی شرح نهج‌البلاغه مرحوم علامه محمد تقی شوشتری است. یکی از کسانی که بیشترین استفاده از منابع تاریخی را برای فهم و اعتبارسنجی محتوای نهج البلاغه انجام داده مرحوم شوشتری است، که بنده در هر دو مقاله به کتاب ایشان ارجاع دادم.
وی افزود: محمد حنفیه از نظر سِنی با امام حسن مجتبی -علیه‌السّلام- فاصله دارد و از این جهت تطبیق محتویات نامه ٣١ با مخاطب بودن امام حسن علیه السلام سازگار نیست. عبارت "قلب الحَدَث" (دل نوجوان) نشان می‌دهد مخاطب امام پسر نوجوانش است. این نامه پس از مراجعت امام از جنگ صفین نگاشته شده. اگر جنگ صفین در سال ۳۷ رخ داده باشد، سن محمد حنفیه به هنگام نگارش این نامه حدودا ۱۸ سال بوده است؛ درحالیکه در آن زمان امام حسن مجتبی -علیه‌السّلام- حدودا ۳۴ سال داشتند.