رای هماهنگی با اهداف آفرینش خود، از خدا پروا كنید، و آن چنان كه شما را پرهیز داد از مخالفت و نافرمانی خدا بترسید، تا استحقاق وعدههای خدا را پیدا كنید، و از بیم روز قیامت بر كنار باشید.
7 راههای پند پذیری (راههای شناخت)
خدا گوشهایی برای پند گرفتن از شنیدنیها، و چشمهایی برای كنار زدن تاریكیها، به شما بخشیده است، و هر عضوی از بدن را اجزاء متناسب و هماهنگ عطا فرموده تا در تركیب ظاهری صورتها و دوران عمر با هم سازگار باشند، با بدنهایی كه منافع خود را تأمین میكنند، و قلبهایی كه روزی را به سراسر بدن با فشار میرسانند، و از نعمتهای شكوهمند خدا برخوردارند، و در برابر نعمتها شكر گزارند، و از سلامت خدادادی بهره مندند. مدّت زندگی هر یك از شماها را مقدّر فرمود، و از شما پوشیده داشت، و از آثار گذشتگان عبرتهای پند آموز برای شما ذخیره كرد، لذّتهایی كه از دنیا چشیدند، و خوشیها و زندگی راحتی كه پیش از مرگ داشتند، سر انجام دست مرگ گریبان آنها را گرفت و میان آنها و آرزوهایشان جدایی افكند: آنها كه در روز سلامت چیزی برای خود ذخیره نكردند، و در روزگاران خوش زندگی عبرت نگرفتند. آیا خوشیهای جوانی را جز ناتوانی پیری در انتظار است و آیا سلامت و تندرستی را جز حوادث بلا و بیماری در راه است و آیا آنان كه زندهاند جز فنا و نیستی را انتظار دارند با اینكه هنگام جدایی و تپش دلها نزدیك است كه سوزش درد را چشیده، و شربت غصّه را نوشیده، و فریاد یاری خواستن برداشته، و از فرزندان و خویشاوندان خود، در خواست كمك كرده است. آیا خویشاوندان میتوانند مرگ را از او دفع كنند و آیا گریه و زاری آنها نفعی برای او دارد
8 عبرت از مرگ
او را در سرزمین مردگان میگذارند، و در تنگنای قبر تنها خواهد ماند. حشرات درون زمین، پوستش را میشكافند، و خشت و خاك گور بدن او را میپوساند، تند بادهای سخت آثار او را نابود میكند، و گذشت شب و روز، نشانههای او را از میان بر میدارد، بدنها پس از آن همه طراوت متلاشی میگردند، و استخوانها بعد از آن همه سختی و مقاومت، پوسیده میشوند. و ارواح در گرو سنگینی بار گناهانند، و در آنجاست كه به اسرار پنهان یقین میكنند، امّا نه بر اعمال درستشان چیزی اضافه میشود و نه از اعمال زشت میتوانند توبه كنند. آیا شما فرزندان و پدران و خویشاوندان همان مردم نیستید كه بر جای پای آنها قدم گذاشتهاید و از راهی كه رفتند میروید و روش آنها را دنبال میكنید امّا افسوس كه دلها سخت شده، پند نمیپذیرد، و از رشد و كمال باز مانده، و راهی كه نباید برود میرود، گویا آنها هدف پندها و اندرزها نیستند و نجات و رستگاری را در به دست آوردن دنیا میدانند. بدانید كه باید از صراط عبور كنید، گذرگاهی كه عبور كردن از آن خطرناك است، با لغزشهای پرت كننده، و پرتگاههای وحشت زا، و ترسهای پیاپی.
9 معرّفی الگوی پرهیزگاری
از خدا چون خردمندان بترسید كه دل را به تفكّر مشغول داشته، و ترس از خدا بدنش را فرا گرفته، و شب زنده داری خواب از چشم او ربوده، و به امید ثواب، گرمی روز را با تشنگی گذارنده، با پارسایی شهوات را كشته، و نام خدا زبانش را همواره به حركت در آورده. ترس از خدا را برای ایمن ماندن در قیامت پیش فرستاده، از تمام راههای جز راه حق چشم پوشیده، و بهترین راهی كه انسان را به حق میرساند میپیماید. چیزی او را مغرور نساخته، و مشكلات و شبهات او را نابینا نمیسازد، مژده بهشت، و زندگی كردن در آسایش و نعمت سرای جاویدان و ایمنترین روزها، او را خشنود ساخته است. با بهترین روش از گذرگاه دنیا عبور كرده، توشه آخرت را پیش فرستاده، و از ترس قیامت در انجام اعمال صالح پیش قدم شده است، ایام زندگی را با شتاب در اطاعت پروردگار گذرانده، و در فراهم آوردن خشنودی خدا با رغبت تلاش كرده، از زشتیها فرار كرده، امروز رعایت زندگی فردا كرده، و هم اكنون آینده خود را دیده است. پس بهشت برای پاداش نیكوكاران سزاوار و جهنّم برای كیفر بدكاران مناسب است، و خدا برای انتقام گرفتن از ستمگران كفایت میكند، و قرآن برای حجّت آوردن و دشمنی كردن، كافی است.
10 هشدار از دشمنی شیطان
سفارش میكنم شما را به پروا داشتن از خدا، خدایی كه با ترساندنهای مكرّر، راه عذر را بر شما بست، و با دلیل و برهان روشن، حجت را تمام كرد، و شما را پرهیز داد از دشمنی شیطانی كه پنهان در سینهها راه مییابد، و آهسته در گوشها راز میگوید، گمراه و پست است، وعدههای دروغین داده، در آرزوی آنها به انتظار میگذارد، زشتیهای گناهان را زینت میدهد، گناهان بزرگ را كوچك میشمارد، و آرام آرام دوستان خود را فریب داده، راه رستگاری را بر روی در بند شدگانش میبندد، و در روز قیامت آنچه را كه زینت داده انكار میكند، و آنچه را كه آسان كرده، بزرگ میشمارد، و از آنچه كه پیروان خود را ایمن داشته بود سخت میترساند.
11 شگفتیهای آفرینش انسان
مگر انسان، همان ن