سدرة المنتهی
روش برخورد با فریب خورده گان وَ قَالَ عليه‌السلام مَا كُلُّ مَفْتُونٍ يُعَاتَبُ ترجمه: و درود خدا بر او، فرمود: هر فریب خورده ای را نمی شود سرزنش کرد. شرح: امام عليه السلام در اين كلام نورانى‌اش مى‌فرمايد: «هر شخص گرفتارى را نمى‌توان سرزنش كرد (چه بسا بى‌تقصير باشد)»؛ (مَا كُلُّ‌ مَفْتُونٍ‌ يُعَاتَبُ‌) . سرچشمۀ گرفتارى‌ها و مشكلات و مصائبى كه دامن‌گير انسان مى‌شود كاملاً مختلف است؛ گاه نتيجۀ مستقيم اعمال انسان است كه بر اثر ندانم‌كارى‌ها، سستى‌ها، تنبلى‌ها و استفاده نكردن به موقع از فرصت‌ها دامان او را گرفته است. به يقين چنين شخصى درخور سرزنش است؛ ولى گاه مى‌شود كه اين مشكلات كفارۀ گناهان انسان است و خداوند مى‌خواهد او را به اين وسيله در دنيا پاك كند. چنين كسى گرچه به سبب گناهش درخور سرزنش است ولى چون مشمول لطف الهى شده سزاوار ملامت نيست و گاه سرچشمۀ آن آزمايش‌هاى الهى است كه خدا مى‌خواهد با آن مشكل و گرفتارى بندۀ خود را پرورش دهد كه همچون فولاد آبديده در كورۀ حوادث مقاوم سازد و يا همچون طلاى ناخالصى را كه به كوره مى‌برند تا خالص گردد او را خالص سازد در اينجا نيز جاى سرزنش نيست، بنابراين همۀ گرفتاران و بلا ديدگان را نمى‌توان سرزنش كرد و حتى در آنجايى كه انسان خود سرچشمۀ آن گرفتارى باشد باز گاهى جاهل قاصر است و گاه مقصر؛ تنها اگر مقصر باشد در خور سرزنش است. اين سخن تفسير ديگرى نيز دارد و آن اين‌كه «مفتون» از مادۀ «فتن» و «فتنه» در اصل به معناى آزمايش كردن است؛ مثلا هنگامى كه مى‌خواهند طلا را آزمايش كنند آن را به كوره مى‌برند تا وضع آن روشن شود و به همين جهت هر نوع فشار و گرفتارى و مشكلات و گمراهى به عنوان فتنه از آن ياد مى‌شود و مفتون در عبارت بالا به معناى فريب‌خورده باشد؛ همان‌گونه كه دربارۀ شخص گرفتار اشاره شد اين حالت گاهى بر اثر تقصير و گاه بر اثر قصور و گاه بدون اختيار دامان انسان را مى‌گيرد به همين منظور امام مى‌فرمايد: تمام كسانى كه مفتون هستند سزاوار سرزنش نيستند.
48 مشاهده