نکاتی از مجموعه دار و ندار استاد مهدی دشیری @ostaddeshiri اصول فقه چیست؟   اصول فقه، علم، یا فن، یا صنعتی است که به بررسی قواعد استنباط احکام شرعیه عرفیه از ادله مربوطه میپردازد.  صاحب معالم میگوید:  << و فی الاصطلاح استنباط الاحکام الشرعیه عن ادلتها التفصیلیه >>  موضوع علم اصول فقه بصورت کلی عبارتست از هرآنچه که در طریق استنباط احکام شرعیه طریقیت داشته باشد، چون کتاب، سنت، عقل، اجماع، سیره، عرف، قیاس، استحسان، مباحث الفاظ و اصول عملیه(برائت، احتیاط، تخییر، استصحاب)  غرض و هدف و غایت  از علم اصول فقه مشخص شدن تکلیف شرعی و اسلامی همه افراد امت اسلامی(فردی و جمعی) در هر نقطه و مکان جغرافیایی (زمانی و مکانی) (در همه امور اجتماعی و اخلاقی و سیاسی و فرهنگی و اقتصادی و عبادی بدون استثناء)  میباشد. در رابطه با اجراء کتاب(قرآن مجید) لا یأتیه الباطل من بین یدیه و لا من خلفه، و سنت نبوی که پیامبر (ص) فرمودند:  انی تارک فیکم الثقلین کتاب الله و عترتی  (در عبادات و معاملات و احکام) که هریک در کتب فقهی تعریف شده و میزان برای انطباق افعال بندگان میباشد، زیرا:  دعوت الهی در قرآن مجید بر آنست   ان الدین عند الله الاسلام  ومن یبتغ غیر الاسلام دینأ فلن یقبل منه و هو فی الأخرة من الخاسرین « سوره آل عمران آیه 85» بدیهی است که مانند سایر علوم که در مسائل مربوط از عوارض ذاتیه آنها بحث خواهد شد، و مسائل علم اصول فقه مباحثی است که میتوان به کلمه ابجد در جهت اختصار بیان اکتفاء نمود.  الف) مباحث الفاظ در جهت فهم مراد شارع ( در قرآن و سنت از اوامر و نواهی مفاهیم و عام و خاص و مطلق و مقید و مجمل و مبین و.... که در کتب تفسیری تا هشتاد موضوع بشمار آمده است)  ب)  مباحث ادله استنباط قطعی و ظنی حکم شرعی (تکلیفی و وضعی) حجیتها در موارد مربوط و استناد به آنها حتی در اصول عملیه   ج) مباحث تعارض ادله (بدوی، واقعی، و غیرهما) و حل تعارض  د) اجتهاد و تقلید و بیان اصول لازمه اجتهاد و مواضع تقلید   @ostaddeshiri که احکام تکلیفی در نهایت در پنج عنوان پایان میپذیرد:  وجوب، حرمت، استحباب، کراهت، اباحه  و احکام وضعی بین فریقین ( شیعه و سنی ) علی الختلاف به سه قسم ( سببیت ، شرطیت ، مانعیت ) و بعضی به پنج قسم با افزودن ( علیت و علامت ) و بعضی به نه قسم با افزودن ( صحت ، فساد ، رخصت ، عزیمت ) و بعضی آنرا نامحدود شمرده اند، چون:  ( کریت، حجیت، بدایت ، حریت ، زوجیت ، وکالت ، کلیت ، جزیت ، اداء و قضاء ، تولیت و نیابت و.... که بالغ بر 21 مورد میباشد)  و اما حکم واقعی و حکم ظاهری:  حکم واقعی عبارتست از حکم شارع مقدس به فعل مکلف و یا به شیی از اشیاء، بدون توجه به علم و جهل مکلف.  و بر این مبنا میتوان گفت که خداوند متعال برای همه اشیاء و همه افعال مکلفین حکم واقعی وضع کرده است و به دو صورت معنا میشود:  حکم اولی واقعی و حکم واقعی ثانوی که در مقام اظطرار و ضرورتها مصداق پیدا میکند.    حکم ظاهری عبارتست از حکم شارع مقدس به فعل مکلف و در صورت جهل او به حکم واقعی( البته پس از فحص و تحقیق در ادله اجتهادی) ، ادله اجتهادی یعنی(کتاب ، سنت، عقل، اجماع) و نرسیدن به حکم واقعی.  و اما حکم تأسیسی و حکم امضایی؟؟  حکم امضایی عبارتست از رویه و روشهایی که عرف داشته و شارع و یا قانونگذار حکم به جواز آن میکند.  حکم تأسیسی عبارتست از حکم جدید شارع و قانونگذار و قبول نکردن رویه و روشهای قبل.   مراحل حکم شرعی و امتثال آن:  تکلیف مکلف به حکم شرعی در چهار مرحله پیاده میشود  1) اقتضاء مصلحت  2) واجد شرط و فاقد مانع بودن  3) فعلیت حکم که توسط شارع انشاء شده و به مکلف ابلاغ گردیده  4) تنجیز و رسیدن به مرحله ثواب در صورت امتثال و یا رسیدن به عقاب و مجازات در صورت ترک امتثال  و امتثال نیز چهار مرحله دارد:  1) امتثال علمی تفصیلی یعنی علم کامل به تکلیف شرعی  2) امتثال علمی اجمالی در طرفین شبهه محصوره  3) امتثال ظنی زمانی به حکم شارع  4) امتثال احتمالی زمانی در تردد بین وجوب و حرمت   نکاتی از مجموعه دار و ندار، درس اصول استاد مهدی دشیری @ostaddeshiri