﷽
💠 گزارش سخنرانی استاد مهدوی راد به مناسبت شهادت امام صادق عليه‌السلام به میزبانی دکتر معارف
🔹 زمان: دوشنبه 25 اردیبهشت 1402
🔻 بیان و توضیح احادیثی چند، در باب ارتباط قرآن و سنت پیامبر و معصومین علیهم السلام:
وصیت امیرالمؤمنین عليه‌السلام در بستر شهادت: اما وصیتی ایاکم فالله لاتشرکوا به شیئا، و محمدا فلا تضیعوا سنته، اقیموا هذین العمودین، و اوقدوا هذين المصباحين. فقال الله تبارك و تعالي و انزلنا اليك الذكر لتبين للناس مانزّل الیهم و لعلهم یتفکرون
این بخشی از وصیت دوم امیرالمؤمنین علیه‌السلام در بستر شهادت است که در نهج البلاغه در قسمت خطبه‌ها هم آمده. وصیت اول همان است که فرازهای آن با عبارت الله الله مشخص شده است.
🔹 همه شارحان نهج البلاغه در مورد عبارت الله لاتشرکوا به شیئا، معتقدند که منظور، توحید و عدم شرک با تمام ابعاد آن است، یعنی توحید ذاتی و صفات و... ولی به قرینه‌ی کلمه سنت، منظور از توحید، توحید ربوبیت است و سررشته دار بودن خدای سبحان برای انسان در تمام ابعاد زندگی او
🔹 در احادیث وارده از احادیث علوی گرفته تا احادیث ولوی، تاکید بر دو نکته بسیار حساس وجود دارد. آن دو، یکی کتاب الله و دومی سنت رسول الله است که سنت اهل بیت ادامه سنت رسول الله است.
🔹 آیه‌ای که امام به آن اشاره کردند، سه قسمت دارد: ۱- نقشه راه که قرآن است، از طرف خداست. ۲- تفسیر این نقشه کار پیامبر است. ۳- نقش خود مؤمن، تفکر کردن و پیاده کردن این نقشه در زندگی است
🔻 در خطبه‌های امیرالمؤمنین علیه السلام و در وصف قرآن چنین آمده که قرآن ساکت و صامت است، فاستنطقوه. یعنی قرآن را به زبان بیاورید. توضیح این مطلب در کلام خود رسول‌الله(ص) هست که: فاستنطقوه بسنتی. در قرآن هم نسبت به سنت و روش پیامبر تاکید زیادی شده است.
🔹 ذیل این آیه علامه طباطبایی می‌فرماید: این آیه نشان می‌دهد که سنت پیامبر حجت است در فهم قرآن و با توجه به حدیث ثقلین، سنت معصومان هم در فهم قرآن حجت است.
در قرآن آمده: فلا و ربک لایومنون حتی یحکموک فیما شجر بینهم. عبارت "فیما شجر بینهم" عام است. یعنی مؤمنان، مؤمن نخواهند بود، مگر این که سنت پیامبر را بر موارد اختلافی بینشان حاکمیت دهند. و سنت، حتی در باب انسان و نگرشهای درونی خود او هم باید حاکمیت داشته باشد.
🔻 توجه به سنت به عنوان مبین و مفسر قرآن، در تمام احادیث جریان دارد از احادیث نبوی تا خطبه حضرت زهرا (س) و احادیث حسنین (ع) و ائمه هدی (ع). تا جایی که خطبه فدکیه بیش از آنکه مربوط به فدک باشد، مربوط به تشریح رابطه قرآن و سنت است.
امام صادق علیه السلام از چند زاویه به قرآن و سنت پرداخته‌اند که یکی جلوگیری از تحریف تفسیری است.
امام به نحوی آیات را تفسیر می‌کنند که وقتی در برابر تفسیر حاکمیت وقت از آیه قرار می‌گیرد، آن تفسیر، نقد حاکمیت است. مثلا در تفسیر آیه: ولتسألن يومئذ عن النعيم، ابتدا گفته می‌شود که از نظر تفسیر حاکمیت، "نعیم" سبزه، طعام و... است. امام با رد تمام این تفاسیر می‌فرماید: نعیم ولایت ما خاندان پیامبر است.
در آیه: یا ایها الذين آمنوا ادخلوا في السلم كافة، "السلم" ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام و با توجه به سیاق آیات که مربوط به ماجرای ليلة المبيت است، یکی از مصادیق مهم اثبات ولایت امیرالمومنین (ع)است.
در بیانات امام صادق (ع) آمده است که آیات قرآن، اول آن در یک موضوع، وسط آن در یک موضوع و آخر آن هم در موضوع دیگری است. این سه، هم از یکدیگر مستقل بوده و هم در کنار هم دارای معنای پیوسته هستند، و همچنین در ارتباط با سیاق هم معنا پیدا می‌کنند. این موضوع، سبک تفسیری اهل بیت را نشان می‌دهد.
مثلا در گفتگوی حسن وشاء با امام جواد عليه‌السلام، امام به او توصیه کردند که از بین خواستاران دخترانش، کسی که به ایمان و اخلاق او اطمینان دارد را بپذیرد. و این آیه را خواندند که: الا تفعلوه تكن فتنة في الارض و فساد كبير.
🔻 در اهل سنت هم نظیر این تفسیر تحت عنوان "توسعه معنایی" وجود دارد. سوال اینکه ائمه علیهم‌السلام در ارتباط با قرآن معلم هستند یا مفسر. اخباریون ایشان را مفسر می‌دانند و علامه طباطبایی ایشان را معلم می‌دانند. ولی ائمه هم معلم هستند و هم مفسر.
امام موسی کاظم علیه السلام در مقام تفسیر آیه به سوال کننده می‌فرماید: از جمله آنها نباش که می‌گویند معنای آیه همین است و جز این نیست. مثل آیه: و من شر النفاثات فی العقد. همه‌ی مفسران، النفاثات را پیرزنان دمنده در گره‌ها معنی کرده‌اند. ولی امام موسی صدر در تفسیر این آیه اشاره می‌کند که النفاثه، مونث نیست، بلکه مبالغه است. مانند علامه. و معنای آن چنین می‌شود که از شر تمام کسانی که گره ایجاد می‌کنند و در آن می‌دمند و این معنا تمام مفسدین دنیا را شامل می‌شود.
🖌 تهیه و تنظیم: سرکار خانم غفاری
🆔 @ostadmaaref