مجید معارف: امام صدر معتقد به برداشت‌های نو در تفسیر قرآن است
به گزارش خبرآنلاین به نقل از روابط عمومی مؤسسه امام موسی صدر، سی و دومین نشست از سلسله درس‌گفتارهای اندیشه و عمل با عنوان «قرآن در نواندیشی دینی امام موسی صدر» با سخنرانی دکتر مجید معارف، رییس دانشکده الهیات دانشگاه تهران در موسسه امام صدر برگزار شد.
مبانی قرآنی اندیشه امام موسی صدر
دکتر معارف در بخشی از سخنرانی خود به واکاوی مبانی قرآنی تفکر امام موسی صدر پرداخت و گفت: «با مطالعه آثار امام موسی صدر و مباحث تفسیری ایشان به طور خاص با تکیه بر دو کتاب «احادیث السحر» و «دراسات للحیاه» سرشت مبانی قرآنی در تفکر این اندیشمند را استخراج کردم. مراد از مبانی نیز پیش‌فرض‌هایی است که مفسر یا دانشمند نیازی به اثبات آنها نمی‌بیند.»
وی افزود: «من خطوط کلی مبانی امام موسی صدر در قرآن شناسی را بر سه وجه «تاریخی»، «کلامی» و «علمی» دسته‌بندی کرده‌ام. مقصود از مبانی تاریخی برداشت‌های قطعی امام موسی صدر از مجموعه روایت‌هایی است که در کتاب‌های شیعه و سنی درباره قرآن و سرگذشت کتاب الهی وجود دارد.»
رییس دانشکده الهیات دانشگاه تهران ادامه داد: «مبانی تاریخی متعدد است که از آن جمله می‌توان به حفظ قرآن در حافظه‌ها توسط اصحاب پیامبر در صدر اسلام و در ادامه آن کتابت قرآن اشاره کرد. مهم است که بدانیم کتابت قرآن در طول حفظ این کلام آسمانی بوده یا در عرض آن. بحث‌های زیادی در طول تاریخ در این حوزه انجام شده است، اما امام موسی صدر اعتقاد داشت که کتابت قرآن در طول حفظ آن و بر اساس دستور پیامبر اسلام بوده است.»
معارف درباره دیگر مبناهای تاریخی در اندیشه قرآنی امام موسی صدر نیز گفت: «ترتیب و چینش آیات قرآن به ترتیبی که به دست ما رسیده به امر خدا انجام شده و نبوی نیست. از این مساله امام موسی صدر انسجام درونی سوره‌ها را نتیجه می‌گیرد. مبانی دیگر دوگانه بودن نزول قرآن به صورت دفعی و تدریجی است. در نهایت آخرین مبنای تاریخی اعتقاد امام موسی صدر به معنویت قرآن بر اساس شواهد بسیار است.»
نویسنده کتاب «پژوهشی در تاریخ حدیث شیعه» همچنین به مبانی کلامی در اندیشه قرآن شناختی امام موسی صدر اشاره کرد و گفت: «امام موسی صدر به مانند دیگر اندیشمندان جهان اسلام اعتقاد دارد که قرآن معجزه جاویدان است. از همان ابتدای نزول، این متن مردم را به تحدی خواند و این دعوت به تحدی تا به ابد پابرجاست. راز جاودانگی اسلام نیز به وجود قرآن است. همچنین از دیگر وجوه کلامی نیز می‌توان به اعتقاد امام موسی صدر به سلامت قرآن از هرگونه تحریف اشاره کرد. زمانی می‌توانیم بگوییم که حجت شرعی است که از هرگونه تحریفی سالم باشد. سومین وجه از مبانی کلامی اندیشه امام موسی صدر نیز وحیانی بودن قرآن تا سطح الفاظ و ظواهر آن است.»
مجید معارف درباره وحیانی بودن لفظ و معنی از نگاه امام صدر گفت: «امام موسی صدر حدود ۴۰ سال پیش جمله‌ای درباره قرآن می‌گوید که امروز ارزش آن را بیشتر درک می‌کنیم. او می‌گوید: «اگر قرآن با الفاظش وحی الهی نبود، نمى توانست به عنوان معجزه مطرح شود.» در چند سال اخیر برخی وحیانی بودن لفظ قرآن را زیر سوال می برند و آن را رویای پیامبرانه می خوانند. در صورتی که امام صدر معتقد است قرآن هم در لفظ و هم معانی معجزه و وحی الهی است.»
وی ادامه داد: «مراتب معنایی متعدد قرآن، توافق قرآن و علم و در نهایت اعتقاد به هدایت‌گری قرآن بر اساس نصوص و حدیث شریف ثقلین و در نهایت جامعیت معنایی قرآن نسبت به حقایق هستی، دیگر وجوه مبانی کلامی قرآن‌شناختی در اندیشه امام موسی صدر را تشکیل می‌دهند.»
نویسنده کتاب «درآمدی بر تاریخ قرآن» درباره مبانی علمی اندیشه‌های تفسیری امام موسی صدر گفت: «از این مبانی می‌توان به اصول تفسیری هم یاد کرد. در این میان نخستین مساله اعتقاد به حجیت ظواهر قرآن و در نتیجه فهم‌پذیری آن است. به عبارتی از نظر امام موسی هیچ جای قرآن، حتی حروف مقطعه آن، نیز مبهم نیستند. اعتقاد به فهم فراعصری قرآن در پرتو تدبر مداوم و دریافت‌های تازه به تازه است. اعتقاد به زبان و فهم عرفی برای قرآن و مخاطب قرار دادن اعراب عصر پیامبر، از دیگر مبانی اندیشه‌های امام موسی صدر است.»