📝محمد صدرا مازنی
📚درباره پژوهش تکراری(۲)
ادامه...
۵.۳. نکته دیگر اینکه یک موضوع براساس وجوه مختلف میتواند محل توجه
اهل تحقیق واقع شود، از بحثهای مهم تطبیقی که بگذریم، پارادیمهای مختلف علمی و سبکهای اجتهادی ایجاب میکند یک موضوع از زوایای مختلف بحث و بررسی شود. با این توضیح که تفاوت در مبانی(هستی شناسانه، معرفت شناسانه، انسان شناسانه و...)، تفاوت در اهداف، رویکردها و روشها و ... که امکان نتایج متفاوت را در تحقیق منتفی نمیکند. مثلاً نوع نگاه اهل علم به اموری مانند رد یا قبول نقش عقل در فهم متون دینی، پذیرش یا عدم پذیرش امکان فهم و تفسیر قران توسط غیرمعصوم، ضرورت یا عدم ضرورت دانش اصول موجب شکلگیری دو پارادیم اصولی و اخباری می شود، و در درون پارادایم اصولی نیز با تفاوت کمی یا کیفی یا ترکیبی برخی عناصر، مکاتب مختلفی شکل میگیرد. حال چگونه میتوان تحقیق درباره یک موضوع پژوهشی را از زوایای مختلف و براساس تئوریهای مختلف منتفی دانست و آن را تکرار به شمار آورد. حتی با فرض اینکه براساس یک پارادایم تحقیقی شکل بگیرد نیز، نمیتوان ادامه تحقیق در آن بحث را منتفی دانست، ای بسا محققی به رغم پژوهشهای انجام شده به نتایج متفاوتی دست یابد، یا حتی با فرض رعایت اخلاق پژوهش به همان نتیجه پیشتر برسد. به نظر میرسد مشکل در انجام پژوهشهای تکراری نیست، بلکه باید از طریق آموزشهای لازم، به ویژه برای نومحققان و نیز برخی از اساتید راهنما و مشاور، تضمینی در انجام فرایند تحقیق صورت گیرد، و از این طریق به نتایج قطعیتر امیدوار بود.
۵.۴. نکته اساسی در انجام تحقیق توجه به نقش پیشینه آن و تمایز تحقیق در پژوهش جدید با پژوهشهای قبلی است. یک پژوهشگر میتواند درباره یک موضوعی که قبلا کار شده مجددا تحقق کند، مشروط بر اینکه در بخش پیشینه تحقیق، به طور کامل و علمی، آثار قبلی را ذکر نماید و نشان دهد که تحقیقات پیشین نقصهایی داشتهاند.
۵.۵. منطق رشد علم هم با کارهای متعدد و مکمل درباره یک موضوع اتفاق میافتد و الا با صرف اینکه یک موضوع یکبار تحقیق شده (ولو آن طلبه موضوع را ذبح کرده باشد) نمیشود جلوی انتخاب مجدد آن موضوع و مسئله و تکمیل بحث را گرفت.
زیرا پژوهش به معنی واقعی کلمه فرایند تولید دانش است و حتی زمانی که چند پژوهش از یک روش معین با ابزار معین به نتیجه واحد بیانجامند،(تاکید میکنم مشروط بر اینکه فرایند فکر ورزی و جستجوگری در هرکدام از این چند پژوهش کاملا مستقل باشد،) باز هم در اطلاق پژوهش تکراری به چنین مواردی تردید دارم.
۵.۶. بله؛ چنانچه بخواهیم وارد مبحث اولویتسنجی تحقیقات بشویم، میتوانیم امکانات را تقسیم کنیم و بگوییم، این چند پژوهش در اولویت ما نیست، والا پژوهش تکراری را اساسا پژوهش نمیدانم، و از محل بحث نیز خارج میدانم.
این بحث با اعلام نظر اهل تحقیق تکمیل می شود.
@masaelepazuheshi