سنت‌های پژوهشی چند سال قبل، وقتی برای اولین بار با مقوله‌ای به نام سنت‌های پژوهشی آشنا شدم، انتظار داشتم به حاشیه‌‍نویسی و تعلیقه‌نویسی و تقریظ‌نویسی و چند مورد دیگر که عدد آن از انگشتان دو دست تجاوز نکند محدود باشد، اما وقتی در جلسه‌ای که توسط معاونت پژوهش حوزه با این هدف برگزار شد و در مجلس شخصیت‌هایی که درباره این موضوع دستی داشتند، نشستم به لیست سی‌گانه‌ای از عناوین سنت‌ها به قرار ذیل دست یافتیم: 1)اجازات؛ 2)اجازه اجتهاد؛ 3اجازه روایت؛ 4)تقریظ ‌نویسی؛ 5)رساله‌نویسی؛ 6)کشکول‌نویسی و جُنگ‌نویسی؛ 7)ردیه؛ 8)دفاعیه؛ 9)معجم نگاری(حدیثی و لغوی) و دائره‌المعارف نگاری؛ 10)مستدرک‌نویسی؛ 11)اجوبة المسائل (پاسخ به پرسش‌ها و جوابات)؛ 12)امالی‌نویسی؛ 13) تقریرنویسی؛ 14)تحریر(عمومی‌نویسی، بازنگاری و بازنویسی متون)؛ 15)تعلیقه‌نویسی؛ 16)حاشیه‌نویسی؛ 17)شرح‌نویسی و تفسیر؛ 18)مراسلات، مکاتبات و مناظرات؛ 19)تحقیق متون؛ 20)ترجمه و فارسی‌نویسی؛ 21)تلخیص‌نویسی‌؛ 22)تذکره‌نویسی و شرح‌حال‌نویسی (خود و دیگران)؛ 23)نسخه‌شناسی، فهرست‌نویسی و کتابشناسی؛ 24)مسندنویسی؛ 25)منظومه‌نویسی (ادبیات عامه)؛ 26)درسنامه‌نویسی؛ 27)استنساخ؛ 28)کتاب‌نویسی (تألیف، تدوین و تصنیف)؛ 29)قصه‌نویسی؛ 30)نشریه‌نویسی. عناوین ردیف1 تا 4 ذیل محور «رابطه استاد و شاگرد» و عناوین ردیف‌های 5 تا 25 نیز ذیل محور «از حیث سبک ارائه محصول» درج شده است. علاوه بر موارد یادشده محور دیگری که جنبه مقدماتی دارد، محور «مباحث کلی» است که در ذیل این محور به این عناوین توجه شده است: 1)چیستی سنت‌های پژوهشی؛ 2)فلسفه و تاریخ علوم حوزوی؛ 3)بایستگی سنت‌های پژوهشی در عصر حاضر؛ و 4)روش‌شناسی اجتهاد.طی قراردادی با کانون اندیشه جوان پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، مقالاتی در ذیل 8 عنوان از عناوین یادشده به شرح ذیل تولید شده است. 1) بایستگی سنت‌های پژوهشی در عصر حاضر؛ 2) روش‌شناسی اجتهاد؛ 3) اجازه روایت؛ 4) معجم‌نگاری (حدیثی و لغوی) و دائرةالمعارف‌نگاری؛ 5) مستدرک‌نویسی؛ 6) امالی‌نویسی؛ 7) تقریرنویسی؛ 8) تحقیق متون(تصحیح و مقابله)؛ مجموعه مقالات یادشده با عنوان: «احیای سنت‌های پژوهشی در حوزه‌های علمیه» به کوشش فاضل ارجمند محمدباقر پورامینی و از سوی سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی منتشر شده است. منتظر تهیه و تدوین سایر مقالات طرح یادشده هستیم. ✍ محمد صدرا مازنی @pavaragi