نگاه ایشان به ارتقای روابط ما با اروپایی‌ها چگونه بود؟ ایشان روز اروپا را هم تبریک گفته بود، اما عملاً ما شاهد پیشرفت چندانی در ارتقای روابط با کشور‌های اروپایی نبودیم.
شهید امیرعبداللهیان سیاست خارجی متوازن و هوشمندانه با تأکید بر سیاست همسایگی را در زمان اخذ رأی اعتماد به نمایندگان محترم مجلس اعلام کرده بود. امیرعبداللهیان کتابچه‌ای را تنظیم کرده بود و برنامه‌ها و رویکرد‌های مدنظر خود را در دوره وزارت در قالب یک کتابچه در اختیار همه نمایندگان مجلس قرار داده بود. چند بار هم از ایشان شنیدم که همینطور هم بود و در نشست با نمایندگان چه در مجلس و چه وزارت امور خارجه گفته بود من تنها وزیر امور خارجه‌ای هستم که برنامه خودم را مکتوب در اختیار شما قرار دادم که بتوانید بر مبنای همان، عملکرد دستگاه دیپلماسی را ارزیابی و از من سؤال کنید. ایشان در همان چارچوب در ارتباط با اروپا و در قالب سیاست خارجی متوازن، رویکرد توسعه مناسبات با اروپا در راستای منافع مشترک را دنبال می‌کرد. در این راستا همه تلاش‌ها و تدابیر لازم را به کار بست، به عبارتی رویکرد سیاست همسایگی و نگاه به شرق و آسیا به این معنا نبود که امیرعبداللهیان از توجه به اروپا و ظرفیت‌های اروپا غافل بماند، بلکه مأموریت دستگاه دیپلماسی و سفارتخانه‌های ما در حوزه اروپا برای توسعه روابط با این قاره کاملاً به قوت خود باقی بود. عدم پیشرفت مطلوب و مورد انتظار در روابط با اروپا در دوره وزارت خارجه شهید امیرعبداللهیان به محاسبات، سیاست‌ها و رفتار‌های نادرست اتحادیه اروپا در ارتباط با ایران برمی‌گردد. این امر به دلیل عدم درک صحیح آن‌ها از واقعیت‌های جمهوری اسلامی ایران بود و اگر در این زمینه ما منافع مورد انتظار را نتوانستیم کسب کنیم، قطعاً ضرر‌هایی که اروپایی‌ها متحمل شدند، بیش از زیان‌هایی بود که ما احیاناً شاهد بودیم. البته امیرعبداللهیان موفق بود که بتواند کانال‌های ارتباطی و تعاملی با اروپا را حتی در تندترین شرایط حفظ کند.
یعنی ما هرگز مسیر ارتباط با اروپا را مسدود نکردیم؟
ما اصلاً در این زمینه بسته و متصلب عمل نکردیم، بلکه کاملاً در برنامه‌ریزی‌ها، مذاکرات و گفتگو‌ها متعادل و متناسب با ظرفیت و جایگاه اروپا عمل کردیم. این اروپا بود که بد عمل کرد و مسئول وضع موجود مناسبات است. البته این نگاه همه اروپا نبود. واقعیت این است که سه یا چهار کشور شاخص اروپایی عملاً سیاست خارجی اروپا را به گروگان گرفتند. به عبارتی با ارزیابی‌ها و رویکرد‌های نادرست خودشان کشور‌های اروپا و اتحادیه اروپا را متحمل زیان‌های زیادی کردند. ما با تعداد قابل توجهی از کشور‌های اروپایی، به‌صورت دو جانبه، گفتگو‌های دیپلماتیک بسیار خوبی داشتیم، اما پیشرفت مورد انتظار حاصل نشد، چون همانطور که عرض کردم چند کشور اروپایی سیاست اتحادیه را گروگان گرفتند و اجازه ندادند تا در مسیر سازنده خود پیشرفت داشته باشد.
شهید امیرعبداللهیان در یکی از سفر‌ها به یک کشور اروپایی با استفاده از فرصت، همه سفرای مقیم ما در اروپا را به آن کشور دعوت کرد و عملاً یک نشست منطقه‌ای را در سفارت کشورمان برگزار کرد و مجدداً مأموریت‌های سفرا را برای آن‌ها تبیین کرد. تردیدی نیست که امیرعبداللهیان نسبت به روابط با اروپا اهتمام ویژه‌ای داشت.
همانطور که اشاره کردید، نگاه به شرق در دوره ایشان مورد توجه ویژه بود. عضویت رسمی ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای، عضویت در بریکس، سفر چندی پیش ایشان به همراه رئیس‌جمهور شهید به پاکستان و سریلانکا در همین راستا بود. درباره میزان تحقق اهداف این برنامه‌ها و همینطور پیشرفت قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین در دوران وزارت ایشان بفرمایید.
ما اکنون شاهد نتایج رویکرد نگاه به شرق هستیم. همانطور که عرض کردم در چارچوب سیاست خارجی دولت سیزدهم، امیرعبداللهیان برای پیشبرد برنامه‌های نظام تلاش شبانه‌روزی انجام داد. در همین راستا هم از هنر دیپلماسی و هم از هنر ارتباطی شخصی خود برای ایجاد یک ارتباط توأم با اعتماد با همتایان و مقامات عالی کشور‌ها به خوبی استفاده کرد. در طول دوره وزارت دکتر امیرعبداللهیان گمان می‌کنم رکوردی بی‌سابقه در گفتگو‌های دیپلماتیک وزیر خارجه کشورمان چه گفتگو‌های حضوری در قالب سفر‌ها یا میزبانی از هیئت‌ها یا تماس‌های تلفنی مستمر با همتایان او داشتیم، گویی یک ارتباط کاملاً دوستانه و روزانه بین آقای وزیر با همتایان برقرار بود.
من با یک تجربه ۲۸- ۲۷ ساله در وزارت امور خارجه واقعاً حضور ذهن ندارم که در هیچ دوره‌ای این میزان ارتباط نزدیک و مستمر بین وزیر خارجه کشورمان با همتایان مختلف را شاهد باشیم. هم سفر‌های دوجانبه مفید و مثمرثمر انجام و هم توافقات و موضوعات به‌طور مستمر در تماس‌های تلفنی پیگیری می‌شد.