از نظر آموزه‌های قرآنی و روایی مقتضی‌شناسی و مانع‌شناسی باید در دستور کار قرار گیرد و هرکسی باید بداند چه چیزی موجب کمال و مانع آن است. امام کاظم(َع) در این باره پس از تاکید بر علم و معرفت‌الله می‌فرماید: افضل ما یتقرب به العبد الی الله بعد المعرفه به الصلاه و بر الوالدین و ترک الحسد و العجب و الفخر؛ بهترین چیزی که به وسیله آن بنده به خداوند تقرب می‌جوید، بعد از شناختن او، نماز و نیکی به پدر ومادر و ترک حسد و خودبینی و به خود بالیدن است. (تحف العقول، ص 455) مواردی که ایشان بر این تاکید دارد در حقیقت شامل دو حوزه مقتضی شناسی و مانع‌شناسی در حرکت کمالی انسان است که علم و دانش نسبت به آنها مهم است. این موارد شامل احکام و اخلاق است. به سخن دیگر، یادگیری و تعلم علم احکام و فقه و اخلاق و ادب از واجبات است تا انسان بداند چه چیزهایی موجب رشد و یا مانع از آن هستند تا بتواند در مقام عمل بدان توجه یابد. آن حضرت(ع) در جایی دیگر می‌فرماید: رحم‌الله عبدا تفقه، عرف الناس و لایعرفونه؛ امام موسی کاظم (ع) فرمود: خداوند متعال رحمت کند بنده‌ای را که در مسائل دینی تفقه و تحقیق نماید (فقیه و عالم باشد) و نسبت به مردم شناخت پیدا کند، گرچه مردم او را نشناسند و قدر و منزلت او را ندانند. (نزهه الناظر و تنبیه الخاطر، ص 122، ح 2)انسان باید دانشی را بیاموزد که او را در مسیر کمال کمک کند و فساد رفتاریش را اصلاح نماید. امام‌کاظم(ع) در این باره می فرماید: شایسته‌ترین دانشها برای تو، دانشی است که عمل تو بدون آن اصلاح نشود و واجب‌ترین عملها برای تو عملی است که تو مسئول انجام دادن آن باشی و لازم‌ترین عملها برای تو عملی است که تو را به اصلاح دلت رهبری کند و خرابیهای دل را بر تو آشکار سازد و پسندیده‌ترین علم‌ها از نظر عاقبت علمی است که بر دانش کنونی تو بیفزاد، بنابراین، خود را به دانشی که ندانستن آن زیان‌آور نیست سرگرم و مشغول نکن و از فرا گرفتن علمی که ترک تحصیل آن بر نادانی تو می‌افزاید غفلت منمای. (انوار البهیه، حاج شیخ عباس قمی، ص 196) از نظر امام کاظم(ع) علومی ارزش دارند که آخرت آدمی را اصلاح کند. آن حضرت(ع) می‌فرماید: علمی که گرفتن آن بیش از علوم دیگر بر تو لازم است آن علمی است که خیر و صلاح قلبت را به تو ارائه کند و آخرت تو را اصلاح نماید. (مستدرک الوسائل، ج2، ص 355) @pnu100