#یادداشت
◼️◼️ مراسم جاماندگان اربعين ◼️◼️
برگزاري مراسم اربعين امام حسين علیه السلام که مختص به آن حضرت است، يکي از شعائر اختصاصی شيعه است که در هيچ مکتب و ملتي نظير آن وجود ندارد. تاکید بر زيارت اربعين در کلام امام صادق علیه السلام (1) و برشمرده شدن آن به عنوان يکي از علائم مؤمن توسط امام حسن عسکري علیه السلام(2)، اهمیت این زیارت را روشن می نماید. علماي بزرگ شيعه با استناد به همين روايات به استحباب زيارت اربعين فتوا داده‌اند(3). مراسمی که افزون بر يادآوري شهادت سيدالشهدا علیه السلام، خوني تازه را در رگ‌هاي شيعيان به جريان انداخته و همگان را به قيام در راه خدا و عدالت‌خواهي دعوت مي‌کند.
اين مراسم و اجتماع عظمتي وصف‌ناشدني و ويژگي‌هاي ممتاز و درخور توجهي دارد که لازم است از ابعاد و زوايايي مختلف، تحليل و ارزيابي شود. اما نکته‌اي که در اين يادداشت بدان پرداخته مي‌شود اين است که در چند سال اخير، همزمان با برپايي مراسم شگفت‌انگيز زيارت اربعين در کشور عراق و شهر کربلا، در برخي از شهرهاي ايران نيز مراسمي مشابه با عنوان جاماندگان اربعين برگزار مي‌گردد که به صورت فزاينده‌اي در حال گسترش است و مردم براي حضور در آن تشويق و ترغيب مي‌شوند. حال سؤال اين است که چنين حرکتي پسنديده است و بايد براي گسترش و نهادينه شدن آن برنامه‌ريزي و تلاش کرد يا اينکه ممکن است آثار و تبعات نامناسبي به دنبال داشته باشد؟
البته ديدگاه‌هاي متفاوتي درباره اين رخداد وجود دارد؛ برخي نگاه بدبينانه و انتقادي، و برخي ديگر نگاهي مثبت و ترغيبي به آن داشته‌اند و متأسفانه در مواردي هم نگاهي کاملاً احساسي (مثبت يا منفي) و به دور از تبيين و تحليل عالمانه وجود داشته که عرصه را براي تحليل و ارزيابي عالمانه و منصفانه مثبت يا تبعات منفي اين واقعه، تنگ کرده است. اين يادداشت در صدد قضاوت نهايي و پاسخگويي به سؤال مزبور نيست؛ بلکه تنها برخي از مواردي را که نياز به تأمل و بررسي اهل فن و تصميم‌گيري مناسب مسئولين امر دارد، تذکر ميدهد.
1. زيارت امام حسين علیه السلام چنان اهميتي دارد که در برخي احاديث، زيارت آن حضرت از زيارت کعبه هم برتر و بالاتر به شمار آمده و براي آن پاداشي برابر ده‌ها و صدها حج و عمره بيان شده است(4). لحن اين دست روايات، به گونه‌اي است که زيارت آن حضرت را براي شيعيان مانند «فريضه» قرار ميدهد و ترک آن را ناپسند و جفا شمرده و هيچ عذر و بهانه و خوف و خطري را مانع از آن به شمار نمي‌آورد. اطلاق روايات معصومين علیهم السلام مبني بر زيارت سيدالشهدا علیه السلام ـ خصوصاً با پاي پياده ـ زیارت اربعین آن حضرت را نیز در بر می گیرد. اما سؤال اين است که آيا مراسم پياده‌روي جاماندگان اربعين که در برخي از شهرها با پياده‌روي مردم به سمت برخي از امامزاده‌ها، مساجد و ديگر مکان‌ها برگزار مي‌شود، مي‌تواند مصداق پياده‌روي براي زيارت سيدالشهدا علیه السلام در روز اربعين باشد؟
2. قطعاً چنين تجمعاتي در شهرهاي مختلف آثار و برکات خود را دارد. اما آيا مي‌توان برپايي راهپيمايي به نيت زيارت اربعين را در ديگر شهرها، که هيچ دليل خاص يا عام شرعي براي آن نداريم، گسترش داد؟ آيا بهتر نيست به گونه‌اي برنامه‌ريزي و تدبير شود که به جاي راهپيمايي صرف در اين روز، تجمعات عظيم مردمي در همه شهرها براي برپايي مراسم عزاداري شکل گيرد و طي مسير به نيت زيارت، مختص به کربلا باشد؟ البته ممکن است که اين راهپيمايي‌ها همراه با عزاداري هم باشد، اما اگر شرکت‌کنندگان صرفاً به اين دليل که نتوانسته‌اند در پياده‌روي اربعين حضور داشته باشند در اين راهپيمايي‌ها شرکت مي‌کنند، وجهي براي مناسک شرعي قلمداد کردن آن وجود ندارد.
3. راهپيمايي و گردهمايي اربعين در کربلا مي‌تواند روحي در کالبد جامعه شيعي بدمد و ميعادگاهي باشد براي شيعيان در يک کنگره بين‌المللي؛ آن هم در کنار مرقد سالار شهيدان علیه السلام و ديگر فداکاران راه خدا. تجمعي براي همبستگي و پيمان وفاداري هرچه بيشتر شيعياني که در اقصا نقاط عالم زندگي مي‌کنند. ولي آيا شکل گیری راهپيمايي در روز اربعين در شهرهاي ايران و حتي برخي کشورهاي ديگر مانند افغانستان، پاکستان، هندوستان، آذربايجان و... ، اين آثار و برکات را دارد؟ و آيا موجب نمي‌شود که در آينده، شکوه و عظمت زيارت اربعين در کربلا کمتر جلوه‌گري کند؟
4.آيا بهتر نيست که به جاي اينکه صرفاً يک راهپيمايي انجام شود، به گونه‌اي فرهنگ‌سازي شود که شيفتگان سيدالشهدا علیه السلام که توفيق حضور در کربلا را پيدا نکرده‌اند، با برپايي موکب‌هايي در مسير زائراني که از اقصا نقاط ايران و حتي ديگر کشورها به کربلا مي‌روند، از آنان پذيرايي، و به آنان خدمت کنند؟