📖 #آموزش_حکمت_اشراق ✍️ استاد یزدانپناه ▪️بخش هفتم ⏺ عدم تعارض عقل و شهود (بحث و ذوق) 🔺برخی گمان می کنند راه عقل نه تنها از راه شهود جداست، بلکه در پاره ای موارد با یکدیگر متعارض اند و نتایج تناقض آمیز به بار می آورند. چنین گمانی بی تردید نادرست است. قواعد عقلی و منطقی به لحاظ کلیت ذاتی خود هیچ گونه تخصیصی ندارد و در همه عالم موجود وممکن و مفروض جاری و محکم اند. 🔺 از همین رو حکما و عرفای اسلامی، هر دو راه عقلی و شهودی را برای کشف واقع معتبر می دانند و بر این باورند که نه تنها هیچ تناقضی میان آنها نیست، بلکه معاضد یکدیگر و پشتیبان همدیگرند. ممکن است عقل حقیقتی را به طور مستقل در نیابد، اما در وادی کشف و شهود هیچ امری وجود ندارد که عقل آن را محال شمرده، آن را نقض کند. معاضدت و مساعدت عقل و شهود تا بدان پایه برای اهل کشف مسجّل و قطعی شده که به تدریج عقل و احکام آن به منزلۀ میزانی برای کشف و شهود مطرح شده اند. 🔺شیخ اشراق نیز در طرح روش تألیفی در فلسفه ورزی، بر همین باور است که عقل و شهود به ساحت های یکدیگر راه دارند و هیچ یک ضد دیگری و مناقض آن نیست. اگر شهود به گونه ای بود که با مبانی عقلی سازگار نبود، یا عقل آن را محال می دانست، باید در مسئله درنگ شود؛ یا شهود، یا گزارش از آن دچار اشکال است، یا مقدمات عقلی در نقطه ای مخدوش اند. باید به تحقیق و تأمل نشست، یا به تکرار شهود پرداخت تا نقص فرایند یادشده آشکار شود. ⏺توضیحی در مورد عبارات ضد عقل عارفان 🔺با این حال، همه میدانیم در طول تاریخ، عارفان اهل کشف به مقابله جدی با خردورزی عقل مداری پرداخته اند. برخی نتوانسته اند این دو نوع رویکرد عارفان درباره عقل را کنارهم معنا کنند. 1️⃣نقد عقل تاریخی 🔺وقتی نیک می اندیشیم و بر همه ابعاد ماجرا توجه کرده و کلمات اهل معرفت را در این باره بازخوانی می کنیم، می بینیم اول، نقد اهل شهود، بر عقل و عقل مداریِ تاریخی است؛ یعنی عقل موجود در زمان ایشان که عقل مشایی و کلامی اعتزالی بود، با اعتراض و انکار مواجه است. 2️⃣نقد عقل آغشته به وهم 🔺دوم، عرفا عقل آغشته به وهم را که با اوهام و تخیل ها در هم آمیخته است (عقل جزئی) را قبول نداشته و نقد می کنند و إلّا عقل سلیم و عقل منوّر به نورانیت قلب، مورد تأئید و قبول ایشان است. 3️⃣مخالفت با تأویل های خلاف ظاهر خردگرایان 🔺سوم، اهل کشف، تأویل های مخالفِ ظاهر خردگرایان فلسفی و کلامی را که به دست کشیدن از ظواهر بسیاری از آموزه های دینی منجر می شده، نکوهش کرده اند، اما عقلِ منوّر، به نورانیت شرع مورد تأیید عارفانِ اهل کشف و شهود است. 4️⃣ضعف ذاتی معرفت عقلی نسبت به معرفت شهودی 🔺چهارم، بسیاری از نقدهای اهل معرفت بر عقل و عقل گرایی به جهت آن است که معرفت عقلانی معرفت ضعیفی است و مشکلاتی به همراه دارد که این ضعف ها و مشکلات در معرفت حضوریِ شهودی وجود ندارند. از همین رو، پس از آنکه صدرالمتألهین هماهنگی و هم ساحتی شهود و عقل و دین را به اثبات رساند، عرفایِ پس از وی نه تنها این نوع خردورزی را قبول کردند، بلکه یکی از بهترین راه های رسیدن به مباحث عرفانی را آثار ملاصدرا دانستند. 📚 منبع: کتاب آموزش حکمت اشراق ص 19_22 ♻️آدرس کانال 🆔https://eitaa.com/Roshanye_Vagheeyat