🗣یکی از علت‌های اصلی فروپاشی شوروی، کمبود شدید و قحطی کالاها در سرتاسر این کشور بود. دلیل این اتفاق هم نشاندن دولت به جای بازار بود. در ادامه توضیح میدم چرا..
🗣قبلش یک سوال بپرسم: آیا کشوری سراغ دارید که به خاطر تورم دچار فروپاشی شده باشه؟ جواب قاعدتا منفیه. به این سوال برمیگردم.
🗣اما نشاندن دولت به جای بازار یعنی چه؟ یعنی اینکه قیمت یک کالا به جای اینکه توسط فعالین یک بازار و از طریق عرضه و تقاضا مشخص بشه، توسط دولت تعیین بشه.
وقتی دولت قیمت یک کالا را تعیین میکنه (قاعدتا کمتر از تعادل بازار)، سه اتفاق مهم می‌افته:
۱- باید خود دولت جور تامین کالا رو بکشه چون قیمت دولتی، مازاد تقاضا ایجاد میکنه و باعث کمبود میشه: یک سری از تولیدکنندگان حاضر به تولید نمیشن و متقاضیان کالا هم بیشتر میشن
۲- دولت مجبور میشه حلقه‌های قبلی رو هم قیمت‌گذاری کنه، چون هزینه تولید کالا برای بنگاه‌های فعال بیشتر از قیمت دولتیه و دولت میخواد هزینه تمام شده رو براشون بیاره پایین.
۳- دولت باید برای جبران ضرر تولیدکننده یارانه بهش بده: پول نقد یا ارز یارانه‌ای یا انرژی یارانه‌ای یا اتفاق اول، دولت رو از وظایف اصلیش منحرف و تبدیل به تدارکاتچی میکنه.
🗣وزارت نفت یک دستگاه گازرسان، بنزین‌رسان و گازوئیل‌رسان میشه و افتخارش هم این میشه که مثلا در زمستان گاز خانوارها قطع نشده ولو اینکه در نیروگاهها مازوت سوزانده شده، میلیاردها دلار صرف واردات گازوئیل شده و ماموریت اصلی وزارت نیرو هم میشه برق‌رسانی و افتخارش هم میشه اینکه برق خانوارها در تابستان قطع نشده ولو اینکه میلیاردها دلار از گاز مملکت به دلیل راندمان پایین نیروگاهها هدر بره، شهرک‌های صنعتی قطع بشن، صنعت برق مملکت زیان‌ده بشه و خروجی بخش انرژی هم میشه اینکه با وجود این همه ذخایر نفت و گاز و این همه استعداد کشور برای انرژی‌های تجدیدپذیر، دچار کمبود شدید گاز، برق، بنزین و گازوئیل بشیم و مجددا اون عبارت نغز فریدمن رو زنده بشه: «اگر به یک دولت شن‌زار هم بدید بعد مدتی با کمبود شن مواجه میشین».
🗣یا اینکه کار اصلی وزارت کشاورزی، در کنار قیمت‌گذاری محصولات کشاورزی، تامین کالا با واردات بی‌رویه به اسم تنظیم بازار در ایام عید و ماه رمضان میشه یا خرید تضمینی گندم و ... ولو اینکه کشاورز به خاک سیاه بشینه.
🗣تمرکز وزارت بهداشت هم به جای اینکه اصلاح نظام بیمه‌ای باشه، این میشه که داروها ارزان باشند ولو اینکه شرکت‌های دارویی توان پرداخت حقوق رو هم نداشته باشند و کلی قاچاق معکوس دارو وجود داشته باشه.
🗣وظایف اصلی دولت مثل سیاستگذاری و تنظیمگری هم عملا تعطیل میشه. ده درصد میزان وقتی که صرف رصد قیمت نخود و آش و ... میشه، صرف مسائل اساسی مثل بحران آب یا بحران صندوق‌های بازنشستگی نمیشه. مسئولین ۲۴ ساعته می‌دون اما عمدتا بابت «تامین» و نه برای «خروج از این بحران و توسعه کشور».
🗣تسری قیمت‌گذاری به بقیه حلقه‌های زنجیره تولید هم باعث اختلاف بین این حلقه‌ها میشه و دولتی که باید معضل «شکست هماهنگی در حلقه‌های یک زنجیره تولید» رو حل می‌کرد به عامل ایجاد و تشدید اختلافات و تعارضات بین حلقه‌ها تبدیل میشه و به طور سیستماتیک بهره‌وری کل زنجیره رو کاهش می‌ده. اختلافات شرکت‌های لبنی با گاوداران، عرضه کنندگان گندم با تولیدکنندگان آرد و ... نمونه‌هایی از این اختلافاته.
🗣یارانه دولت به تولیدکنندگان برای جبران ضرر ناشی از قیمت‌گذاری هم عملا از جیب مردم برداشته میشه. یا در قالب تورم (به دلیل تشدید کسری بودجه) یا ارز ترجیحی یا...
🗣اما نکته مهم اینه که به جز در مورد انرژی، دولت تا یک جایی می‌تونه تامین کنه و بعد که کم آورد، قیمت‌ها به صورت شوک‌وار رشد می‌کنند. در مورد انرژی هم، رویکرد تامین تا بروز جیره‌بندی و کمبودهای شدید پیش خواهد رفت.
🗣خلاصه همه توضیحات بالا یعنی این هست که: نشاندن دولت به جای بازار و تعیین دستوری قیمت‌ها، منجر به بروز کمبودهای جدی، ایجاد شوک‌های قیمتی، وقوع تورم‌های بالا، کاهش شدید تولید، کاهش سرمایه‌گذاری و تشدید فرار سرمایه از کشور میشه و دولتی بدهکار، بدعهد و بی‌اعتبار رو هم ایجاد میکنه.
🗣تداوم این مسیر حتما منجر به بروز کمبودهای شدید و قحطی‌های خانمان برانداز میشه همانطور که در شوروی شد. با این اوصاف، رفع قیمت گذاری دولتی و سپردنش به بازار شرط لازم عبور از فروپاشی یا کلنگی شدن کشوره. در ابتدای راه ممکنه تورم ایجاد کنه؟ بله، ولی یقینا منجر به فروپاشی نمیشه.
«علی مروی»
💠@raefipourfans