🔰 #یادداشت | معجزه «امید» در «جنگ روایت‌ها» _ ۱
✏️ فاطمه رایگانی - پژوهشگر معارف انقلاب اسلامی
📝 نخستین و ریشه‌ای‌ترین جهاد انسان چیست؟ کمتر کسی فکرش را می‌کند که پاسخ این سوال «#امیدآفرینی» باشد. (رهبر انقلاب ۲۲/۱۱/۹۷، بیانیه گام دوم انقلاب) اما رهبر انقلاب چنان به این جمله باور دارند که برای تحقق گام دوم انقلاب پیش از هر توصیه و تجویزی، «#امید» را ضروری می‌دانند و جهاد انسان در نگاه ایشان از پرورش نهال امید آغاز می‌شود. به‌رغم این تأکید صریح به‌نظر می‌رسد مفهوم امید در ادبیات انقلاب اسلامی در اجمال باقی مانده و به دلیل بدیهی پنداشته‌شدن ابعاد آن واکاوی نشده است. در قدم اول لازم است بپرسیم چرا امید چنین جایگاهی دارد؟
* امید متضمن عمل است
🔸ما گاهی مفاهیمی چون خوش‌بینی، آرزو، رویا و امید را خلط می‌کنیم. امید صرفا احساس خوبی نسبت به #آینده نیست. امید در نگاه دینی متضمن عمل است. مثلاْ در روایتی از حضرت عیسی (علیه السلام) نقل شده است پیرمردی در حال کار روی زمین کشاورزی خود بود و حضرت عیسی (علیه السلام) بر او گذشت و از خدا خواست که امید او را بگیرد. ناگهان پیرمرد دست از کار کشید و به گوشه‌ای نشست. عیسی (علیه السلام) مجدد از خدا خواست امید را به او بازگرداند و پیرمرد برخاست و به کار مشغول شد. (علامه مجلسی، بحارالانوار، ج۱۴، ص ۳۲۹) در علوم انسانی نیز کمابیش همین تعریف حاکم است. چنانچه در روانشناسی مثبت‌گرا، امید یعنی برای آینده‌ای که در راه است بهترین چیزها را داشتن و کارکردن برای تحقق آن! (پیترسون و سیلگمن، روانشناسی مثبت‌نگر، ص ۳۰) یعنی امید هم‌زمان شکلی از عمل و شکلی از باور است.
🔹به تعبیر دقیق‌تر امید آن نقطه‌ای است که حاضر می‌شوی برای باوری نیکو به آینده، اکنون دست به عمل بزنی و هر عملی متضمن هزینه دادن است. دانش‌آموزی که رویای خوش پزشک‌شدن در او به این باور تبدیل شود که چنین اتفاقی برای آینده او خوب است داوطلبانه از وقت بازی و تفریح برای درس‌خواندن هزینه می‌کند و این معجزه‌ی امید است! همان چیزی که هر کشوری برای حرکت به سمت آینده به آن نیاز دارد. درواقع امید فرد را ملزم می‌کند که سناریوهای گوناگون را تخیل و پیش‌بینی کند و عوامل مخاطره‌برانگیز را برآورد کرده و به ارزش‌های دخیل در موقعیت معترف شود. اگر من از سر امید به نتیجه‌ای با مخاطراتی مواجه شدم آيا آن نتیجه ارزش این خطرها را دارد؟ (استان ون هوفت، امید، نشربیدگل، ص ۱۵) این همان بُعد از امید است که معمولا مغفول واقع می‌شود.
🔸انسانِ امیدوار صرفا انسان راضی از اکنون نیست که با شمردن دستاوردها رضایتش را بالا ببریم. بلکه کسی است که آمادگی مشارکت در طرح آينده را دارد و هزینه این مشارکت را هم می‌پردازد و اگر چنین نشود حرکتی رو به آینده رخ نخواهد داد.
حال اگر این تصویر به مقیاس #اجتماع دربیاید و بتواند برای رسیدن به یک هدف برنامه‌ریزی، تلاش و همکاری مشترک ایجاد کند می‌توان گفت امید اجتماعی شکل گرفته است. (رک، ریچارد رورتی، فلسفه و امید اجتماعی، نشر نی) انسان امیدوار انسانی است که خود را در ایجاد یک سرنوشت مطلوب برای خود اثرگذار می‌بیند پس برای تحقق آن سرنوشت قیام می‌کند. همین الگو در مقیاس یک ملت برای تحقق یک سرنوشت جمعی مشترک جامعه امیدوار را می‌سازد.
پس هر توصیه‌ای به هر اقدامی درصورتی معنا دارد که مقدم بر آن توصیه، امیدِ حرکت‌دهنده و پیشبرنده وجود داشته باشد.
🔹 از همین رو در بیانیه‌ی #گام_دوم انقلاب اسلامی توصیه بر امید مقدم بر ۷ توصیه‌ی عملی بعدی و به‌عنوان یک توصیه‌ی فراگیر و بنیادین مطرح می‌شود و معنابخش توصیه‌های دیگر است. در مقابل، دشمنان انقلاب نیز همین نقطه را کانون توطئه‌ی خود قرار داده و سیاست تبلیغی و رسانه‌ای و فعّال‌ترین برنامه‌های آنها، مأیوس‌سازی مردم و حتّی مسئولان و مدیران ما از آینده است. (رهبر انقلاب ۲۲/۱۱/۹۷، بیانیه گام دوم انقلاب) هدف از این اقدامات خاموش‌کردن امید است که سست‌شدن اراده را در پی دارد. یأس یعنی بن‌بست؛ از کسی که احساس بن‌بست کند، نمی‌شود توقّع داشت درست کار کند. (رهبر انقلاب ۱/۱/۱۴۰۳، بیانات نوروزی در جمع اقشار مختلف مردم) برای همین درواقع جنگ امروز جنگ امید است و در برابر نیرویی که سخت‌ترین اقدامات را برای از بین بردن امید می‌کند، اصلی‌ترین جهاد این است که امید را زنده نگه داریم (رهبر انقلاب ۱۶/۵/۹۱، بیانات در دیدار با دانشجویان) تا حرکت و اقدام لازم برای انجام این توصیه‌های راهبردی شکل بگیرد.
@rahbari_plus