#منابع_تفسیر
#یک_نکته_از_این_معنی
#علوم_قرآنی
📌 تاریخ از منابع تفسیر(1)
از آن‌جا که برخی آیه‌های قرآن در ارتباط با حوادث گذشته، به ویژه درباره تحولات عصر نزول است، ضرورت آگاهی از تاریخ برای فهم آیه‌های یاد شده انکار نشدنی است و به همین جهت، همان روزهای نخستین نزول آیه‌ها، سبب نزول نیز در کنار آن دهان به دهان نقل می‌شد. سبب نزول چیزی جز شرایط تاریخی آیه‌های نازل شده نیست. از یاران رسول الله(ص) گروهی به آن آگاهی داشته‌اند که برترین ایشان حضرت علی (ع) است[1] و دیگران هر چه دارند، از دریای بی‌کران دانش وی بهره برده‌اند. گروهی نیز برای آگاهی یافتن از آیه‌های مربوط به امتهای گذشته، به اهل کتاب مراجعه می‌کردند و تفصیل مطالب مطرح شده در قرآن را از آنان فرا می‌گرفتند، که این مراجعه را می‌توان یکی از عوامل نفوذ اسرائیلیات در تفسیر قرآن نیز دانست.
📋 موارد بهره‌گیری از نقلهای تاریخی
استفاده از منابع تاریخی برای فهم و تفسیر آیه‌ها، باید به اندازه‌ای باشد که مشکلات فهم را بر طرف کرده و مراد واقعی آیه را به ما بفهماند. زیرا پرداختن به جزییات و نکته‌های فرعی، مفسر را از کار اصلی خود، که تفسیر آیه‌هاست، باز داشته و به قصه‌پردازی می‌کشاند.
▪ آیات ناظر به تاریخ را می‌توان در چند دسته قرار دارد:
1.آیه‌هایی که ناظر به نسخ یا امضای احکام شرایع پیش از اسلام است.
2. آیه‌های که درباره سرنوشت پیامبران، امتها، اقوام و شخصیتهای تاریخی گذشته است.
3. آیه‌هایی که سنتهای غلط جامعه جاهلی را نفی کرده یا سنتهای صحیح و یا تحریف شده را احیا یا تصحیح نموده است.
4. آیه‌هایی که درباره ظهور اسلام و دگرگونیهای ناشی از آن در طی سالهای نزول قرآن است.
🔹 برای تفسیر آیه‌های یاد شده، نیازمند منابع تاریخی مختلفی هستیم، از قبیل: تاریخ پیامبران و امتهای آنان، تاریخ کتاب‌های آسمانی، تاریخ جامعه جاهلی پیش از اسلام و پس از آن، سیره و شخصیت پیامبر و موافقان و مخالفان آن حضرت، تاریخ برخوردهای فرهنگی و نظامی میان پیامبر اکرم(ص) و دشمنان اسلام، که می‌توان آنها را در سه بخش زیر خلاصه کرد:
الف. پیامبران گذشته و امم پیشین؛
ب. جامعه جاهلی قبل از اسلام؛
ج. پیامبر اسلام و جامعه اسلامی.
الف. پیامبران گذشته و امم پیشین
🔹 در بسیاری از سوره‌های قرآن، مظالب متنوعی از قبیل: دعوت، مبارزه، رهبری، زمامداری، قضاوت، صنعت، عبادت، معجزه و ... درباره پیامبران گدشته . امم پیشین آمده است؛ گرچه شیوه قرآن در طرح داستان‌های پیامبران و غیر آنان، همانند داستان سرایان که به جزییات می‌پردازند هدفی جز گزارش ندارند نیست، بلکه بیان داستان‌ها هدفمند و در جهت هدایت مردم و رساندن آنان به مقام قرب الهی است و به همین جهت، تنها جنبه‌های آموزنده و هدایت‌گر آن در آیه‌ها مطرح و از بیان نکته‌‌هایی که نقش هدایتی چندانی ندارند، پرهیز شده است[2].
🔹 ولی در هر صورت، اگر به منابع موثق تاریخی دسترسی داشته باشیم، زمینه فهم بهتر و بیشتری از آیه‌ها برای ما فراهم می‌شود. این مطلب حتی در مورد آیه‌هایی که مفاد آنها روشن بوده و ابهامی در مدلول آنها نیست نیز مطرح است؛ زیرا فهم بایسته و کامل آنها زمانی شکل می‌گیرد که در آن زمینه نکته‌های بیشتری برای ما معلوم باشد.
🔹 علاوه بر پیامبرانی که نام و داستان زندگی‌شان در قرآن آمده است، افراد برجسته دیگری نیز در قرآن یاد شده‌اند، چه خوبان با ایمان و چه بدان سرکش، مانند: لقمان، ذوالقرنین، اصحاب کهف، مومن آل فرعون، همسر فرعون، ملکه سبا، بخت النصر که به وصف از او یاد شده فرعون معاصر حضرت موسی (ع)، همسر عزیز مصر و اصحاب فیل. داستان‌هایی که درباره این گونه افراد در قرآن آمده، به دلیل آن که تنها بخش کوچکی از آن بیان شده است، دارای ابهام‌های زیادی است و چه بسا با توجه به منابع تاریخی و بهره‌گیری از آنها، معنای آیه و برداشت ما از آن تغییر کند. هر چند تکیه اصلی بر نقل تاریخی نیست، ولی همین مظنونات تاریخی سبب می‌شود تا در بیان احتمال‌های مختلفی که درباره آیه مطرح است، با توجه به نقلهای تاریخی، در این زمینه اندیشیده شود که تعابیر به کار رفته در آیات با کدام یک از معانی احتمالی سازگارتر است، و در صورت اعتبار آن نقل تاریخی، معنای احتمالی سازگار با آن برگزیده شود[3]
🌱🌱🌱
🔅 دوستان عزیز #وقت بگذارید برای رونق بازار #دین همیشه این #فرصت ها در اختیار نیست.
قدر #وقت ار نشناسد دل و کاری نکند
بس #خجالت که از این حاصل ایام برد
🔅مدرسه تفسير و علوم قرآن
@rahighemakhtoom