🔰
به سمت عدالت انتخاباتی/ بخش اول
🔸شرحی بر ایده جدید برگزاری انتخابات مجلس با الگوی تناسبی
🔹 این روزها در خبرها نام طرح و ایده ای در خصوص نحوه برگزاری انتخابات مجلس شنیده می شود که از آن به عنوان الگوی تناسبی یاد می شود. انتخابات مجلس در بسیاری از کشورهای توسعهیافته بر اساس الگوی تناسبی انجام میشود. این الگو مبتنی بر فهرستهای انتخاباتی پایهگذاری شده است.
🔹در سادهترین شکل الگوی تناسبی، مردم به فهرستهای انتخاباتی که توسط گروههای سیاسی ارائهشده رأی میدهند. سپس درصد آرا کسبشده توسط هر فهرست محاسبه میشود و به هر فهرست به نسبت سهم کسبشده از کل آراء، کرسی نمایندگی اختصاص مییابد. در الگوی تناسبی فهرستهای انتخاباتی بهصورت «فهرستهای بسته» یا «فهرستهای باز» هستند. در فهرستهای بسته تعیین ترتیب نامزدها در فهرستهای انتخاباتی توسط گروههای سیاسی انجامشده و مردم تنها به فهرستهای انتخاباتی رأی میدهند؛ اما در فهرستهای باز مردم علاوه بر انتخاب فهرست موردنظر، در تعیین ترتیب نامزدها نیز مشارکت خواهند داشت.
🔻
تفاوت دو الگو در قالب یک مثال
🔹در الگوی تناسبی رقابت بین گروههای سیاسی انجام میشود و نه افراد. در حقیقت در مدل تناسبی کار جمعی و گروهی محوریت دارد اما در مدل اکثریتی فرد محوری موردتوجه قرار میگیرد. بهمنظور فهم دقیقتر تفاوت این دو الگو نتیجه یک انتخابات فرضی در جدول ۱ موردبررسی قرارگرفته است. (جدول را در این لینک ببینید:
https://eitaa.com/5947/1108 )
🔹در این انتخابات تعداد کرسیهای مورد رقابت ۲۰ عدد و نتایج حاصلشده پس از اخذ رأی به شرح زیر است:
- فهرست «الف» ۶۰ درصد کل آرا، فهرست «ب» ۳۰ درصد آرا و فهرست «ج» ۱۰ درصد آراء را کسب کردهاند.
- تمامی اعضای فهرست «الف» از تمامی اعضای فهرست«ب» و «ج» و تمامی اعضای فهرست «ب» از تمامی اعضای فهرست «ج» آراء بیشتری کسبکردند.
🔹همانطور که در جدول مشاهده میشود در مدل اکثریتی، فهرست «ب» و «ج» علیرغم اینکه به ترتیب ۳۰ درصد و ۱۰ درصد از آراء را به خود اختصاص دادهاند هیچ نمایندهای در مجلس ندارند و فهرست «الف» با کسب ۶۰ درصد از آراء مردم، تمامی کرسیهای حوزه انتخابیه را به خود اختصاص داده است؛ اما در مدل تناسبی هرکدام از فهرستهای انتخاباتی متناسب با درصد آراء به دست آورده کرسیهای حوزه انتخابیه را از آنِ خودکرده است.
🔹لذا فهرست «الف» با کسب ۶۰ درصد آراء ۱۲ کرسی و فهرستهای «ب» و «ج» هم با کسب ۳۰ درصد و ۱۰ درصد آراء به ترتیب ۶ کرسی و ۲ کرسی نمایندگی حوزه انتخابیه را به دست آوردهاند.
🔻
آسیبشناسی روش فعلی انتخابات مجلس
🔹در حال حاضر انتخابات مجلس شورای اسلامی به شیوه اکثریتی برگزار میشود. به این نحو که بعد از رأیگیری، نامزدها بر اساس تعداد آراء کسبشده، رتبهبندی و به ترتیب رتبه، مشروط به کسب بیست درصد کل آراء، حداکثر به تعداد ظرفیت حوزه انتخابیه وارد مجلس میشوند. درصورتیکه تعداد افراد انتخابشده در این مرحله کمتر از ظرفیت حوزه انتخابیه باشد، از بین افراد باقیمانده، نامزدهای حائز بیشترین آراء به تعداد 2 برابر کرسیهای باقیمانده در حوزه انتخابیه، به دور دوم خواهند رفت. در دوم نامزدهایی که اکثریت نسبی را کسب کنند پیروز خواهند شد.
🔹هرچند در حوزههای انتخابیه کوچک که رقابت برای صرفاً یک کرسی توسط نامزدهای انتخاباتی انجام میشود، اتخاذ الگوی اکثریتی اجتنابناپذیر است، لکن اجرای این مدل در شهرهای بزرگ که رقابت بین فهرستهای انتخاباتی شکل میگیرد مشکلات عدیدهای را به وجود آورده.
1⃣
بیعدالتی انتخاباتی و احتمال حذف کامل بخشی از اراده مردم: همانطور که گفته شد در شیوه اکثریتی ممکن است یک جریان سیاسی ۳۰ درصد آرا مأخوذه در حوزه انتخابیه را به خود اختصاص دهد ولی هیچ نمایندهای در ساختار سیاسی نداشته باشد. چنین سازوکاری در حقیقت به معنای حذف بخش قابلتوجهی از اراده مردم از ساختار تصمیمگیری کشور است. درواقع الگوی اکثریتی بههیچعنوان قابلیت انعکاس تام اراده مردم را ندارد.
2⃣ایجاد اپوزسیون منسجم در بیرون ساختار قدرت: الگوی اکثریتی بهواسطه حذف کامل جریان رقیب از صحنه سیاسی، احتمال شکلگیری اپوزسیون را تقویت خواهد کرد. همواره بخش تندرو جریان سیاسی حذفشده، بهمرور از این جریان فاصله گرفته و اپوزسیون منسجمی را تشکیل میدهند که با کنشهای سیاسی خود مشکلات فراوانی برای مجموعه نظام سیاسی کشور به وجود میآورند.
ادامه در بخش دوم👇
https://eitaa.com/5947/1110
🔺
به کانال هفتهنامه ۹دی بپیوندید🔻
http://eitaa.com/joinchat/389742592Cfbd77cc21a