☑️روحانیت و ناکامی در خنثی‌سازی اغتشاشات
🔻اختصاصی | سید روح الله سیدی، طلبه سطح خارج و دانشجوی دکتری دانش اجتماعی مسلمین:
🔸روحانیت امروز با مسائل متفاوت‌تری از گذشته و پیشینه خود روبرو است. جهان پیچیده‌ای که نمی‌توان آن را همانند اجتماع ساده گذشته قلمداد کرده و در تناسب با موقعیت‌های اجتماعی، سیاسی و حتی فرهنگی اقدام کرد. در هم‌تنیدگی و حجم زیاد معانی موجود در جهان جدید در تعاملات روزمره عرفی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی اجازه تعاملات سنتی را از روحانیت سلب کرده و کارویژه آنها را در جهان امروز معاصر، به چالش کشیده است. بنابراین مسأله‌ی جهان امروز مسأله هویت مدرن و دنیای جدید است که با ایجاد طرح دهکده جهانی تلاش می‌کند ارزش‌ها، باورها و هنجارهای اسلامی را به تدریج با ایجاد تساهل و تسامح از میان برداشته و پس از زدودن هویت اسلامی از چهره کنش‌گران و آحاد امت اسلامی ایران، فرآیند تحقق هویت متناسب با تفکر خود را دنبال نماید.
🔸تفاوت این تمایز هویتی همه‌جانبه و پیچیده است که از همه ابعاد علیه فرهنگ و تاریخ اسلامی قد علم کرده است. نمونه این پیچیدگی و هجمه همه‌جانبه را در اغتشاشات ۱۴۰۱ ایران اسلامی می‌توان مشاهده کرد. هجمه‌ای که به تصریح مسئولان، نخبگان و فرهیختگان دلسوز انقلاب اسلامی، با بهره‌گیری از ظرفیت‌های فرهنگی فضای مجازی، یکی از متفاوت‌ترین هجمه‌ها علیه نظام فرهنگی، ارزشی، سیاسی و اجتماعی اسلامی ایران را سامان داده است. و این آغازی است نو بر ایجاد تنش‌ها و جنبش‌ها و یا ناجنبش‌های اجتماعی در ایران و یا در جهان معاصر. با این توصیف مسأله اینجا است که آیا روحانیت معاصر امروز، در مواجهه با اغتشاشات اخیر، توانسته است مرزبندی هویتی خود را همچون گذشته در اقناع افکار عمومی به کار گیرد؟ یا به نوعی در این مواجهه مقهور هژمونی فضای مجازی مدرن و یا پست‌مدرن شده است؟
🔸باید توجه داشت روحانیت را چه در لایه‌های معاصر و یا لایه‌های پیشین و گذشته‌اش نمی‌توان با یک نظر مورد توجه قرار داد و لایه‌ها و سطوح مختلفی در این میان وجود دارند که باید در تحلیل، کنش‌های عرفی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی‌اش مورد توجه قرار داد و لکن می‌توان در نگرشی کلی به این لایه‌ها و نسبت نظام دانایی موجود در حوزه‌های علمیه با تعاملات و رفتارهای عرفی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی روحانیت پرداخت. چرا که در میان روحانیت قاعده‌ای کلی وجود دارد که اسلام در مواجهه با فرهنگ و افکار عمومی، زمامداری و زعامت را بر عهده دارد و این مختص به جریان‌های سیاسی و اجتماعی انقلابی نیست، بلکه حوزه‌های سنتی نیز تربیت و اقناع فرهنگ عمومی را وظیفه ذاتی خود می‌دانند.
🔸به طور کلی تعاملات امروز روحانیت در دوران معاصر خلأهایی دارد که امکان و زمینه اقناع را در مواجهه با فرهنگ عمومی از روحانیت سلب کرده است. در جامعه‌ای که مناسبات اجتماعی بر مدار ساختارهای مدرن به تدریج نظم پیدا کرده باشد، نظام ارتباطی روحانیت با فرهنگ عمومی دچار اخلال شده و زمین بازی از فضای تحت نظر او که منبر و وعظ و خطابه بود، به فضای جدیدی همچون فضای مجازی کشیده شده است. همین است که نقاط کانونی فرهنگ رقیب جای پای خود را در اذهان مخاطبان جانمایی کرده و تلاش می‌کند با تمام توان از همه ابزارهایی که دارد بهره‌برداری کند. فضایی که سرعت بالای روایت‌ها از واقعیت‌های اجتماعی، اجازه واقع‌نمایی را از روحانیت سلب کرده و چون الگوی مواجهه‌ای فعال با فضای مجازی و کنش‌گری در آن برای روحانیت متصور نیست، امکان ورود فعال در این زمینه برای روحانیت نیز وجود ندارد.
🔸از این‌رو است که هنجارهایی که در تناسب با تکنولوژی‌های امروزین، نقابی دینی و ارزشی می‌یابند، در واقع امکان بازسازی ارزش‌ها و همچنین انتقال آنها به نسل‌های آینده را به صورت صحیح در پی نداشته و به همین دلیل روحانیت نمی‌تواند در مورد وقایع عرفی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی به صورت فعال مواجهه داشته باشد. بلکه مجبور است ذیل نظام دانایی و فرهنگی مدرن خود را بازتعریف نموده و عنان خود را در کف فرهنگ رقیب قرار دهد. در واقع روحانیت در اغتشاشات اخیر، نتوانست از ذخیره تاریخی و فرهنگی خود در خنثی‌سازی اغتشاشات بهره‌برداری کند و لذا جمع‌آوری آن تماما به دستگاه‌ها و ساختارهای امنیتی واگذار شد. این در حالی است که انتظار می‌رفت روحانیت با کنش‌گری فعال در عرصه جامعه‌پذیری نسل چهارم و پنجم انقلاب اسلامی از یک‌سو و از سوی دیگر در عرصه بازدارندگی فعالیت و نقش متناسب را ایفا نماید. این البته اختصاصی به اغتشاشات ندارد، بلکه به بنیادی‌ترین وظیفه روحانیت یعنی کنش‌گری فعال در عرصه فرهنگ باز می‌گردد.
@rohaniyatemrooz_ir