مع ذلک همیشه به عبادت و پرستش خدا معمور و مظاهر عبادت در آن متجلّی بوده است و از جهت علم هم در رشته‌هایی، مثل تعلیم و قرائت قرآن و تجوید و حدیث هر چند احادیث موضوعه بوده از صورت مدرسه و موقعیتی که باید این مسجد داشته باشد بالمره خارج نشده است، و امید است در این عصر که مسلمانان آگاه شده اند، بتوانند این مسجد را نیز از سیاست‌های حکومت‌ها آزاد کنند تا در آن سیاست اسلامی و بیان حقائق و بررسی عقاید در روشنائی عقل و هدایت قرآن مجید و احادیث معتبر و صحیح در اختیار همگان قرار بگیرد ان شاء الله تعالی. مساحت مسجد النبی صلی‌ الله علیه و آله و سلم این مسجد شریف در قلب مدینه، در سمت شرقی آن قرار دارد و چنانچه صاحب مرآه الحرمین گفته است شبه مستطیل است. طول آن از شمال به جنوب 25/116 متر و عرض آن از جهت قبله 25/86 متر و از جهت شمال 66 متر است و اغلب آن مسقّف و مشتمل بر رواق‌ها و صدها ستون است. در نهایت زیبائی و از جهت هنری نیز ممتاز و با اهمیّت است. اشیاء و مواضع مقدس در آن مانند منبر و محراب همه جالب و مورد توجه و هجوم زوّار برای زیارت و تبرّک جستن به آنها است. ما بین منبر و قبر شریف 22 متر در 15 متر است، در اینجا نیز آیات هنری و ارزنده بسیار است وصف منبر و همچنین محراب نبوی را که در قسمت شرقی منبر قرار دارد و بر سمت غربی آن نوشته شده است: «هذا مصلی رسول الله صلی الله علیه (و آله) و سلم». کسانی که موفق به زیارت نشده‌اند در مرآه الحرمین و آثار المدینه المنوره و کتاب‌های دیگر در این موضوع و کسانی که موفق می‎شوند اگر ازدحام جمعیت فرصت بدهد که در موسم حج فرصت نمی‎دهد شخصاً مشاهده می‎نمایند. و اما مساحت فعلی مسجد پس از آخرین تعمیر و توسعه شانزده هزار و سیصد و بیست و هفت متر مربع است. و مخفی نماند که بر گلدسته‌ها و مأذنه‌های مسجد پنج مأذنه دیگر افزوده شده، چنانکه پنج در نیز بر درهای سابق افزوده گردیده که دیگر در نامگذاری آنها نیز سیاست و تعصب مذهبی کنار گذارده نشده است. هر کس ملتفت می‎شود با اینکه به زعم این متولیان حرمین شریفین، علی ‎بن ابیطالب علیه‌ السلام آخرین خلفای راشدین است مع ذلک در اینجا حذف نام آن حضرت بی‌قصد اهانت و بی‌اعتنائی به آن بزرگوار و دشمنی با اهل بیت نمی‎باشد. و این حاکی از این است که اگر می‎توانستند نام علی را از تاریخ اسلام حذف نمایند هم از آن اِبا ندارند، انصافاً بسیاری از گذشتگان آنها از اینها منصف‎تر بوده‎اند. صفت حجره شریفه حجره‎ شریفه که به مقصوره شریفه نیز نامیده شده است به طوری که صاحب مرآه الحرمین نگاشته است این حجره که در زاویه جنوب شرقی مسجد قرار دارد، طول هر ضلع جنوبی و شمالیش 16 متر و شرقی و غربی آن 15 متر است. حجره شریفه دارای چهار باب است به نام‌های باب التوبه و باب التهجد و باب فاطمه سلام الله علیها و بابی در سمت غرب قرار دارد که متأسفانه به واسطه اینکه داخل مقصوره بر اساس تعصّب وهابی‌ها که استعمار بر آنها تحمیل کرده و آنها را به ابقای آن تشویق می‎نمایند تاریک است از بیرون داخل آن قابل رؤیت نیست و لازم به تذکر است که حجره حضرت فاطمه علیها السلام یا قبر آن حضرت نیز در همین زاویه و در داخل بخشی که حجره شریفه را احاطه کرده است قرار دارد و پشت آن محرابی است که به محراب فاطمه علیها السلام موسوم است صورت قبر حضرت زهرا علیها السلام دراین حجره باقی است و ضریح و صندوق آن نمایان است. و این جمله در این مکان نوشته است «هذا قبر فاطمه» هر چند در سفر دوم این جمله را نیافتم یعنی در اثر ازدحام و هجوم جمعیت برای زیارت موفق نشدم که چنانکه باید داخل شباک را به دقت ببینم. یک واقعه جالب و معجزه چنان که در تواریخ مدینه منوره نوشته‌اند ملک نورالدین شهید سنه 557 خندقی عمیق گرداگرد حجره شریفه حفر نمود و آن را با رصاص پر کرد برای اینکه دسترسی به جسد شریف سید رسل خواجه کل حضرت محمد صلی‌ الله علیه و آله و سلم ممکن نباشد، مبادا کسانی با زدن نقب و عملیات حفاری زیر زمین دستبردی به حجره رسول خدا صلی‌ الله علیه و آله و سلم بزنند و علت این اقدام خواب عجیبی است که این پادشاه دید و در اثر آن جریان خیانت بزرگ و توطئه بیگانگان کشف گردید.