🌹 بسم الله الرحمن الرحیم 🌹 ✅ علل و عوامل فتنه از نظر علی علیه السلام در نهج البلاغه 🔷 خطبه 50 نهج البلاغه: عوامل ایجاد فتنه ❇️ متن نهج البلاغه : إِنَّمَا بَدْءُ وُقُوعِ الْفِتَنِ أَهْوَاءٌ تُتَّبَعُ وَ أَحْكَامٌ تُبْتَدَعُ، يُخَالَفُ فِيهَا كِتَابُ اللَّهِ وَ يَتَوَلَّى عَلَيْهَا رِجَالٌ رِجَالًا عَلَى غَيْرِ دِينِ اللَّهِ. فَلَوْ أَنَّ الْبَاطِلَ خَلَصَ مِنْ مِزَاجِ الْحَقِّ لَمْ يَخْفَ عَلَى الْمُرْتَادِينَ، وَ لَوْ أَنَّ الْحَقَّ خَلَصَ مِنْ لَبْسِ الْبَاطِلِ انْقَطَعَتْ عَنْهُ أَلْسُنُ الْمُعَانِدِينَ، وَ لَكِنْ يُؤْخَذُ مِنْ هَذَا ضِغْثٌ وَ مِنْ هَذَا ضِغْثٌ فَيُمْزَجَانِ، فَهُنَالِكَ يَسْتَوْلِي الشَّيْطَانُ عَلَى أَوْلِيَائِهِ وَ يَنْجُو الَّذِينَ سَبَقَتْ لَهُمْ مِنَ اللَّهِ الْحُسْنى. 🔶 فرهنگ لغت : المُرْتَادِين: حق جويان، طالبان حق.  الضِغْث: يك دسته علف تر و خشك بهم مخلوط شده. 🔷 ترجمه : آیتی انصاریان دشتی شهیدی فیض الاسلام مکارم شیرازی : 🟢 جز اين نيست، كه آغاز پيدايش فتنه ها : ۱. پيروى از هواهاى نفسانى است ۲. و نيز بدعتهايى كه گذاشته مى شود، که بر خلاف كتاب خدا هستند ، آن گاه گروهی ، كسان ديگری را در امورى ، كه مخالف دين خداست ، يارى مى كنند.  🔶 اگر باطل با حق نمى آميخت بر جويندگان حق پنهان نمى ماند ( باطل محض ، باطل بودنش روشن و آشکار است و کسی آنرا نمی پذیرد ) و اگر حق به باطل پوشيده نمى گشت، زبان معاندان از طعن بريده مى شد ( حق محض قابل انکار و مناقشه نیست و معاندان توانایی مقابله با حق محض را ندارند ) ولى همواره پاره اى از حق و پاره اى از باطل درهم مى آميزند. در چنين حالى، شيطان بر دوستان خود مستولى مى شود.( فتنه یعنی دشواری تشخیص حق از باطل زمانی اتفاق می افتد که مقداری حق را با مقداری از باطل مخلوط کنند ، در این حالت شیطان بر مریض القلبها مسلط میشود و تنها ) تنها كسانى رهايى مى يابند كه الطاف الهى شامل حالشان شده باشد( یعنی باتقوایان : ان تتقوالله یجعل لکم فرقانا سوره انفال ۸ - آیه ۲۹ ) 🟢 شرح : در اين خطبه از فتنه هايى كه سبب ويرانى جامعه ها مى شود سخن به ميان آمده و اين فتنه ها تشريح شده است. 🔷 خطبه در يك نگاه: امام عليه السّلام در اين خطبه روى يكى از مهمترين عوامل فساد جوامع انسانى انگشت مى گذارد، به ويژه بر انحرافاتى كه در جامعه اسلامى بعد از رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم به وجود آمد تأكيد مى كند و به بيان اين حقيقت مى پردازد كه چگونه شيطان و پيروان او براى فريفتن مردم ساده دل ، حق و باطل را به هم در مى آميزند تا به مقاصد شوم خود نايل گردند. آنها به خوبى مى دانند اگر حق به طور خالص مطرح گردد راهى براى نفوذ آنان در جامعه باقى نمى ماند و اگر باطل به صورت يك دست عرضه شود هيچ كس به دنبال آن گام بر نمى دارد، از اين رو هميشه اين شياطين حق و باطل را به هم مى آميزند تا از طريق حق مردم را بفريبند و از طريق باطل به مقصود خود نايل گردند. آرى آنها زهر مهلك را در غذاى شيرين و مطبوع پنهان مى سازند تا ناآگاهان را به خوردن آن تشويق كنند. آنها هميشه باطل را در پوسته اى از حق پنهان مى كنند تا از اين طريق مردم را اغفال كنند. ( از مترجمین و شارحین محترم) . در اين که تاريخ صدور اين خطبه چه زمانى بوده و در چه شرايط و حال و هوايى امام(عليه السلام) اين خطبه را ايراد فرموده است در ميان دانشمندان گفتگو است. بعضى معتقدند که اميرمؤمنان على(عليه السلام) شش روز پس از رسيدن به خلافت اين خطبه را ايراد فرمود در حالى که بعضى آن را مربوط به زمانى مى دانند که نتيجه حکميت در ماجراى صفّين اعلام شد و البته محتواى خطبه با هر دو سازگار است، هم با آغاز خلافت و هم با پايان زشت و ننگين مسأله حکميت. با توجه به اين سخن به سراغ شرح و تفسير خطبه مى رويم. *** 🟢 امام(عليه السلام) در آغاز اين خطبه به سرچشمه پيدايش فتنه ها در جوامع اسلامى مى پردازد که هم، زمان بعد از رحلت رسول الله را شامل مى شود و هم ماجراهايى همچون واقعه جمل و صفّين و نهروان را، و دقيقاً دست روى سرچشمه و نکته اصلى مى گذارد، مى فرمايد: «آغاز پيدايش فتنه ها پيروى از هوى ها و هوسها و بدعتهايى است که با کتاب خدا مخالفت دارد»; (إِنَّمَا بَدْءُ وُقُوعِ الْفِتَنِ أَهْوَاءٌ تُتَّبَعُ وَ أَحْکَامٌ تُبْتَدَعُ(1)، يُخَالَفُ فِيهَا کِتابُ اللهِ)، آرى ريشه اصلى فتنه ها دو چيز است: پيروى از هواى نفس و احکام دروغين خودساخته که مخالف کتاب خداست و بى شک اگر احکام قرآن در ميان مردم حاکم باشد و اصالت قوانين اسلام حفظ شود و بدعتهاى ناروا در دين خدا نگذارند و همچنين در اجراى قوانين ناب الهى ، هوى و هوس را حاکم نکنند فتنه اى پيدا نخواهد شد؛ چرا که اين قوانين مجرى عدالت و حافظ حقوق همه مردم و بيانگر وظائف است. (1)