🔸در این مشهد سخن بسیار دارم ولیکن وحشت از گفتار دارم که حلق اکثر افراد تنگ است نه ما را با چنین افراد جنگ است  🔸این ابیات را شأن نزول است که مولایم فرمود: 🔸وقتی یکی از آقایان از اهل معرفت به من رسید و شروع کرد با من دعوا کردن که چرا شما این معانی بلند و سنگین و عرشی را به هر کسی می گویید. گفتم چطور مگر؟ گفت روزی در جلسه ای بودیم و آقایی وارد شد و نشست و به محض ورود به جلسه و هنوز خوب ننشسته بود که با قهقهه ای تمسخرآمیز شروع کرد به ادای شما را در آوردن که... آقای حسن زاده می گوید که لیلة القدر یعنی بنیه محمدیه است. و حالا با قهقهه چگونه به تمسخر پرداخته است. من بسیار ناراحت شدم که جناب آقای حسن زاده چرا باید این مطالب بلند را برای اینگونه افراد بگوید که آنها نفهمیده اینگونه به باد تمسخر بگیرند. 🔸حضرت مولی فرمود من به این آقای بزرگوار عرض کردم که آقا جان من این جمله را به این سردی به او نگفتم بلکه او سوالی در مورد لیلة القدر کرد و من در حدود چهل دقیقه برای او صحبت کردم و ابتداء مقدمه گفتم و روایات راجع به اینکه ائمه علیهم السلام می فرمایند ما ایام الله هستیم را نقل کردم و حرف پیاده کردم، حدیث فرات کوفی از امام صادق را آوردم و برایش خواندم که امام صادق (علیه السلام) فرمود که جده من فاطمه زهرا (علیه السلام) لیلة القدر است و تا اینکه با این صحبتها و نقل روایات به او جواب دادم که لیلة القدر بنیه محمدیه است. 🔸حالا این آقا چرا به من می خندد و با قهقهه تمسخر می کند پس او العیاذ بالله به امام صادق باید بخندد که جناب صدیقه را لیلة القدر می داند. این آقا گفت: آقا همه این حرفها حق با شماست ولی شما با این حال چرا این فرمایشات عرشی را به مثل این حَلْق های تنگ می گویی؟ 🔸عرض گفتم آقا جان ارتجالا خودم چیزی نگفتم، چون سوال کرده بود. که شما در مورد انا انزلناه فی لیلة القدر چه مطلبی دارید که در فهم آن به کار آید. من هم چون ایشان از من سن بیشتری داشت و سوال کرد جهت ادب و مراعات حال ایشان که اگر جواب ندهم جسارت می شود جواب دادم و از اینجا حرف را شروع کردم که لیلة القدر در مرتبه زمان هم حق است و نمی گوییم که در این شب و تاریکی و سایه زمین بودن دخالت ندارد و خود قرآن هم این سایه زمین را که شب می گوییم ارزش داد و این معنی لیلة القدر هم حق است، البته در این سایه و تاریکی شب برای انسان تجمع حواس و توحد است ولی آن که گرفته است و یکبارگی حقایق قرآن را أخذ می کند مربوط به جان جناب خاتم است. چه اینکه امام صادق هم فاطمه را لیلة القدر می داند، و تازه لیلة القدر زمانی متغیر است همانند ظهر و مغرب و صبح به اختلاف آفاق در تغییر است مثلا امشب در ایران شب قدر است و شب قبل در عربستان و کشورهای دیگر؛ چه اینکه مثلا دیروز آنجا عید فطر بود و امروز اینجا؛ یا این دقیقه و این ساعت قم اذان است و نیم ساعت قبل مشهد اذان شد و گذشت و فلان شهر غربی ایران چهل دقیقه بعد اذان می شود. 🔸پس شب قدر زمانی گر چه حق است ولی به اختلاف آفاق متغیر است و این انزل مراتب لیلة القدر است که فوق آن دهر و سرمد هم هست. 🔸سپس مطلب عرشی ای که لیلة القدر بنیه محمدیه هست را با آن همه مقدمه، و خواندن روایات به او جواب دادم. تازه اگر اشکالی داشت حق آن بود که به خود من می گفت. ولی اینکار را نکرد و...  🔸لذا این دو بیت را نقل حرف این آقا باعث شد که در این باب دفتر دل در ذیل بحث لیلة القدر سروده ام و کوتاه آمده ام. 📔شرح دفتر دل 🌿استاد صمدی آملی @samad10001