نه بود فضایی پراز شبهه و شایعه ، خوب است برای تبیین فضای اجتماعی آن تاریخ ، بررسی مختصری در خصوص فتنه نیز داشته باشیم. بررسی ابعاد فتنه از دیدگاه امیر مؤمنان علی (ع):   فتنه چیست؟ ابتدا باید ببینیم فتنه چیست و به چه فضایی فضای فتنه گفته می شود؟ فتنه به دو معنا در نهج البلاغه آمده، یکی جریانی که حق از باطل مطلقاً روشن نیست یا هر دو طرف سهمی از حق و باطل دارند. این فتنه همان است که در اولین کلمات قصار نهج البلاغه آمده است. « کُن فِی الفِتنَهِ کَابنِ اللَبون، لاَظهرٌ فَیُرکَب و لا ضرعٌ فَیُحلَب» در فتنه مثل شتر دو ساله باش که نه پشتی برای بار بردن و نه پستانی برای شیر دادن دارد. بسیاری از دعواهای ناسیونالیستی که در شهر ها است و بسیاری از دعواهای خانوادگی در این حوزه قابل ارزیابی است و هیچ طرفی نمی تواند بگوید که صد در صدحق است یا صد در صد باطل است. اینجا باید بی طرف بود. و با شعارهای جذّاب چهره خود را پوشیده نگه می دارد  معرفی فتنه سازان     عوامل فتنه و زمینه سازان فتنه چه کسانی اند؟  خطبه 50 نهج البلاغه؛ فتنه و فتنه گران را اینگونه معرفی کرده است: همانا آغاز پدید آمدن فتنه ها، پیروی خواهش های نفسانی است. بدعت هایی در احکام آسمانی، بدعت هایی که کتاب خدا آن را نمی پذیرد و گروهی از گروه دیگر یاری خواهند تا بر خلاف دین خدا، اجرای آن را بر عهده گیرند. پس اگر باطل با حق در نیامیزد حقیقت جو آن را شناخت و اگر حق به واسطه باطل پوشیده نشود برای دشمنان دیگر مجال طعنه زدن باقی نمی ماند. لیکن اندکی از حق و باطل به هم می آمیزد، آنگاه شیطان فرصت می یابد و حیلت خواهد نمود تا بر دوستان خود چیره شود و از راهشان منحرف نماید. اما آنان که لطف حق را در یافته باشند، نجات یابند و راه حق را برخواهند گزید. ( ترجمه سید جعفر شهیدی) علت های مهم واصلی که 9 دی به عنوان یک حماسه بی نظیر در تاریخ ایران اعلام گردید را می توان در موارد ذیل جستجو کرد. 1- اراده خداوند متعال و ایمان به توفیق الهی را عامل اصلی هدایت قلب‌ها و دل‌های ملت ایران برای حضور در عرصه‌های مختلف برشمردند. 2- بدست آوردن بصیرت بی نظیر مردم در فضای پر از فتنه ی سال 88 که با سیر این مراحل ذیل به آن دست پیدا کردند .  خود آگاهی با توجه به فطرت:   میدانیم که در فرهنگ اسلامی و سخن معصومان شناخت خود به عنوان بهترین و پر فایده ترین شناخت ها معرفی شده و نزدیک ترین راه برای شناخت خداوند تلقی می شود. البته منظور از خود آگاهی در اینجا ( معرفت نفس )، آن هم به صورت کامل و جامع و عمیق نیست بلکه شناخت اجمالی از خود فطری انسان و ویزگی هایی که هرانسانی فط تا حائز آن باشد نیز کفایت می کند. به عبارت دیگر بدانیم  گرایش به نیکی  ،زیبایی،حق و حقیقت ، ومحبت در یک کلمه  ،جلوهای کمال الهی  در انسان وجود دارد. و مصداق های غیر واقعی هر یک از اینها را  از مصداق های حقیقیشان بشناسیم. زمان آگاهی با نگاه به آینده  : یعنی زمان شناسی و موقعیت سنجی و آگاهی از مقتضیات زمانی که در آن زندگی می کنیم.یعنی در حصار گذشته محصور نبودن و در زندان حال گرفتار نشدن. و به آینده نظر کردن یعنی برسنن حاکم بر تاریخ واقف بودن و توانایی تطبیق امروز با گذشته و وقایع امروزین با وقایع مشابه تاریخی را داشتن،برای استخراج درسها و عبرتهای زمانه به منظور ساختن آینده رمشن. و چه آینده ای روشن تر از جهان پس از ظهور حضرت ولی عصر (عج) اصولا جلوه های مهم تمایز تشیع با همه ادیان و مذاهب دیگر همین آینده نگری و تعیین مسئولیت شیعه منتظر برای سهم داشتن در ساختن آینده است. و بخش عمده ای از روایات و احادیث آخر الزمانی  که علایم آخر الزمان و ظهور را بیان داشته اند. و در حقیقت برای منتظران وظیفه و نقش تعیین کرده اند هم به همین خاطر است.راستی هیچ به نشانه های آخرالزمان و علائم غیر حتمی ظهور و تطابق عجیب آنها با زمان حاضر توجه کرده اید.  جامعه آگاهی  با نگرش جهانی: به طور خلاصه یعنی شناخت گرایش ها نگرش ها وارزشها و ضد ارزش های حاکم جامعه ای  که در آن زندگی می کنیم ، آن هم بدون هیچ تعصبی.سپس شناخت جامعه رقیب همراه با وقایع نگری و درک ضعف ها و قوت ها و تهدید ها و فرصت های جامعه خود و رقیب  علاوه بر این درک کلی  شرایط حاکم بر جامعه  بین المللی  و نگاه جوامع دیگر  به جامعه اسلامی ایرانی ما و عوامل مهم هویت بخش زندگی ما از دیگر فاکتور های لازم این بخش است .قدم بعدی در این رابطه  درک هویت جمعی خود و نقش و جایگاه خود  به عنوان یک فردی از یک جمع و جزئی از یک کل  منسجم برای رسیدن به جامعه آرمانی و آرمان شهر اسلامی می باشد. فرقان :  فرقان یعنی قدرت تشخیص تشخیص خوب از بد حق از باطل ،راه از چاه  هدایت از ضلالت و روشنایی از تاریکی. فرقان همان است که خداوند در قرآن می فرماید و« من یتق اله ،یجعل له فرقانا»  یعنی چنین قدرت تشخیصی حاصل تقوای الهی ،دوری از گناهان و