📝مروری بر حرفه کتاب‌داری به مناسبت هفته کتاب و کتاب‌خوانی 🌍 300 سال سابقه کتاب‌داری در آستان قدس رضوی ✍🏻کتابخانه‌ها نقش ارزنده‌ای در شکل‌دهی و تکامل دانش بشری دارند. این مراکز در طول تاریخ توانسته‌اند فرصت‌های گرانبهایی را در اختیار دانشمندان و پژوهندگان دانش قرار دهند که این‌ ممکن نبود جز به مدد کتابداران؛ یعنی کسانی که سالیان سال محافظان مکتوبات بشری بوده و هستند. 🔖 کتاب و کتاب‌داری سابقه‌ای دیرینه در فرهنگ و تمدن اسلامی و ایرانی دارد و اسنادی که در این خصوص در مرکز اسناد آستان قدس رضوی موجود است گواه بر این مدعاست. در این گزارش، به مناسبت هفته کتاب و کتاب‌خوانی، نظری بر فعالیت کتاب‌داری و کتابداران در این آستان مقدس می‌افکنیم. 📍قدیمی‌ترین سند کتاب‌داری با بیش از ۳۰۰ سال قدمت قدیمی‌ترین اسناد مربوط به کتاب‌داری و کتابخانه، در مرکز اسناد آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود. این اسناد مربوط به کتابخانه آستان قدس رضوی است و از آنجایی که فعلاً تنها اسناد موجود درایران محسوب می‌شوند به نوع خود ارزشمند و برای بررسی مشاغل حوزه کتابخانه قابل توجه است. الهه محبوب، رئیس اداره اسناد آستان قدس رضوی با معرفی قدیمی‌ترین سند حرفه کتاب‌داری که متعلق به سال ۱۰۰۹ قمری است، به بررسی‌های انجام شده روی اسناد اشاره دارد که سابقه شغل کتاب‌داری به عنوان رئیس کتابخانه را از دوره صفوی عنوان می‌کند. وی با تأکید بر اهمیت شغل کتاب‌داری در ادوار مختلف تاریخی، می‌گوید: کتابدارها معمولاً توسط شاهان منصوب و عمدتاً افرادی فاضل و دانشمند برای این کار گمارده می‌شدند. خاندان دانشمند دوست محمد استرآبادی ازجمله خاندانی بودند که سالیان سال کتاب‌داری کتابخانه آستان قدس رضوی را بر عهده داشتند. 📍وظایف کتابدار وظیفه کتابدار، نظارت بر همه امور کتابخانه اعم از تحویل گرفتن کتاب‌های صحافی شده، وقفی و نذری و امانت کتاب به مراجعان بود و تا اواسط دوره قاجار کتابدار به نوعی رئیس کتابخانه نیز محسوب می‌شد. اما از دوره قاجار با ایجاد شغل ریاست کتابخانه، بسیاری از این امور به رئیس کتابخانه واگذار شد. محبوب به مشاغلی همچون ناظم، معاون، امین، مشرف، ضابط، مدرس، فراش، دربان، خادم، مذهب، محرر و طغرانویس در کتابخانه اشاره دارد که در دوره قاجار با توسعه کتابخانه‌ها ایجاد شدند. 📍کتابخانه رضوی از قاجار تا انقلاب اسلامی در دوره قاجار و در زمان تولیت حاج میرزا موسی خان (۱۲۶۱-۱۲۴۸ق) ملاحسین نامی که از مشاهیر و اتقیای روزگار خود بوده، کتابدار کتابخانه آستان قدس رضوی می‌شود. در زمان سلطنت ناصرالدین شاه، ابوالحسن میرزا شیخ الرئیس، متصدی و رئیس کتابخانه رضوی بوده و پس از او حاج اوکتای قاآن پسر حسنعلی میرزا شجاع‌السلطنه ریاست کتابخانه را برعهده داشته است.در این دوران سمت‌هایی چون رئیس کتابخانه، معاون، ناظم، صحاف‌باشی، کتابدار، مصحح و... در کتابخانه وجود داشته و دارای شرح وظایف و مواجب معین و مشخص بوده‌اند.در دوره پهلوی، ابوالقاسم کتاب‌داری، از کتابداران کتابخانه آستان قدس رضوی برای گذراندن دوره آموزشی کتاب‌داری به صورت آکادمیک حدود دو سال به اروپا سفر کرده و نخستین کتابدار این کتابخانه است. 📍کتابداران بارگاه منور رضوی مشایخی می‌گوید: جایگاه و اهمیت کتابدار به جز مواردی که ذکر شد، در تمامی کتابخانه‌ها دارای حساسیت است و در کتابخانه آستان ملکوتی حضرت شمس‌الشموس(ع) از زوایای دیگر نیز اهمیت دارد.وی کتابخانه آستان مقدس رضوی را به دلیل انتساب به بارگاه ملکوتی آقا علی بن موسی‌الرضا(ع) که ملقب به عالم آل‌محمد(ع) هستند، دارای شأن و منزلتی بزرگ عنوان می‌کند که بر این اساس باید به بهترین منابع، امکانات و تجهیزات مجهز بوده و خدمات ارائه شده در شأن این امام همام باشد. وظیفه کتابداران و مدیران این مرکز نسبت به سایر کتابخانه‌ها چندین برابر است. کارکنان باید ضمن ارائه خدمات ارزنده و مناسب، حفاظت از میراث مکتوب شیعه و توسعه خدمات با زیربنای فناوری‌های نوین را نیز مدنظر داشته باشند. 💻 Sco.razavi.ir ╔══════════╗ 🆔 @sco_razavi ╚══════════