بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع : معیار حکمت؟
حکمت چیست وحکیم کیست؟
✍مقدمه :
به مناسبت روز حکمت فلسفه(30آبان)، مقاله ای إرائه می شود که معیار شناخت شخص حکیم چیست؟ یعنی چه کسی دارای حکمت است؟ آیا کسی که لزوما مدرک دکترای فلسفه و عرفان است یا به حکمت، شُهرت دارد می توان او را حکیم دانست؟
حکیم کسی است که:
1⃣ خود شناسی:
قال اميرالمؤمنين علیه السلام
و مِن حِكمَتِهِ ـ يَعني المَرءَ ـ عِلمُهُ بنَفْسِهِ
و از حكمت آدمى ، خود شناسى اوست.
بحار الأنوار : ج 78 ،ص 81 ،ح 66
2⃣خشیّت و خوف از خدا
پيامبرصلى الله عليه و آله
رأسُ الحِكمَةِ مَخافَةُ اللّه ِ .
ترس از خدا، سرآمد حكمت است.كنز العمّال : 5873
3⃣ مدارا کردن با جاهل
پيامبر صلى الله عليه و آله
إنّ الرِّفْقَ رأسُ الحِكمَةِ .
مدارا كردن، سرآمد حكمت است.كنز العمّال : 5444
امام على عليه السلام
ليسَ الحَكيمُ مَن لَم يُدارِ مَن لا يَجِدُ بُدّا مِن مُداراتِهِ .
حكيم نيست آن كه مدارا نكند
با كسى كه چاره اى جز مدارا با او ندارد .
تحف العقول :ص 218 .
4⃣ مراقبت از دینداری:
امام على عليه السلام
حِفْظُ الدِّين ثَمرَةُ المَعرِفَةِ و رَأسُ الحِكْمَةِ .
حفظ دين، ثمره معرفت و سرآمد حكمت است .
شرح غرر الحكم : ج3،ص405،ح4903
5⃣ صاحب تجربه
پيامبر صلى الله عليه و آله
لا حَليمَ إلاّ ذو عَثْرَةٍ ، و لا حَكيمَ إلاّ ذو تَجْرِبةٍ .
هيچ بردبارى بدون لغزش و هيچ حكيمى بدون تجربه نيست.كنز العمّال : 5827
6⃣ اهل اطاعت و تقوا
پيامبر صلى الله عليه و آله
إنّ أشْرَفَ الحَديثِ ذِكْرُ اللّه ِ ، و رأسَ الحِكمَةِ طاعَتُهُ .
بهترين سخن، ذكر خداست و سرآمد حكمت، اطاعت از اوست .
الأمالي للصدوق : ص487،ح1
7⃣ عدم إظهار نیاز به غیرکریم
امام على عليه السلام
لَيس بحَكيمٍ مَن قصَدَ بحاجَتِهِ غَيرَ كَريمٍ .
حكيم نيست، كسى كه نياز خود را نزد شخص غير كريم برد .
شرح غرر الحكم : ج5،ص84،ح 7499
8⃣ عبرت گیری
امام على عليه السلام
مَن ثَبتَتْ لَهُ الحِكمَةُ عَرَفَ العِبرَةَ .
هر كه حكمت در دلش جاى گيرد، عبرت شناس شود .
شرح غرر الحكم : ج5،ص352،ح8706
9⃣ پرهیز از شهوت رانی
امام على عليه السلام
كُلَّما قَوِيَتِ الحِكمَةُ ضَعُفَتِ الشَّهْوَةُ .
هر چه حكمت نيرومندتر شود،
شهوت و خواهشهاى نفسانى ناتوانتر مى شود .
شرح غرر الحكم : ج4،ص622،ح 7205
امام على عليه السلام
لا تَجْتَمِعُ الشَّهوَةُ و الحِكمَةُ .
شهوت و حكمت با هم جمع نمى شوند .
شرح غرر الحكم : ج6،ص370،ح10573
🔟 روح و اخلاق نیک
امام هادى عليه السلام
الحِكمَـةُ لا تَنْجَـعُ في الطِّباعِ الفاسِدَةِ .
حكمت در جانهاى فاسد مؤثر نمى افتد .
بحارالأنوار،ج78ص370ح4
1⃣1⃣ بی رغبت به دنیا
امام صادق عليه السلام
مَن زَهِدَ في الدُّنيا أثْبَتَ اللّه ُ الحِكمَةَ في قَلبِهِ ، و أنْطَقَ بها لِسانَهُ .
هركه به دنيا پشت كند، خداوند حكمت را در دلش استوار گرداند
و زبانش را به آن گويا سازد .
الكافي :ج 2،ص128،ح1
2⃣1⃣ کم خوراک
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله
مَن أكَلَ طَعاما للشَّهْوَةِ حَرّمَ اللّه ُ على قَلبِهِ الحِكمَةَ .
هر كس غذايى را براى شهوت [و لذّت و نه سدّ جوع] بخورد، خداوند حكمت را بر دل او حرام گرداند .
تنبيه الخواطر :ج 2،ص116
3⃣1⃣سکوت:
امام على عليه السلام
كَسْبُ الحِكمَةِ إجْمالُ النُّطقِ ، و اسْتِعْمالُ الرِّفْقِ .
به دست آوردن حكمت با كوته گويى
و در پيش گرفتن نرمى و مدارا ميسر مى شود.
شرح غرر الحكم : ج4،ص625،ح 7223
4⃣1⃣ کنترل خشم:
امام صادق عليه السلام :
الغَضَبُ مَمْحَقةٌ لقَلبِ الحكيمِ ، و مَن لم يَمْلِكْ غَضَبَهُ لَم يَمْلِكْ عَقلَهُ
خشم، دل حكيم را تباه مى كند و كسى كه اختيار خشم خود را نداشته باشد اختيار عقل خويش را ندارد .
تحف العقول،ص371
5⃣1⃣ ترک لذت حلال غیر مفید
6⃣1⃣ دشمن داشتن فانی
امام على عليه السلام
أوّلُ الحِكمَةِ تَرْكُ اللَّذّاتِ ، و آخِرُها مَقْتُ الفانِياتِ .
نخستين گام حكمت، وا نهادن لذتهاست
و آخرين گام آن، دشمن داشتن هر آنچه فانى مى شود .شرح غرر الحكم : ج2،ص408،ح 3052
اللّهم صلّ علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم
#حکیم_حکمت
کانال مطالب تولیدشده
توسط حمید اکبری
پاسخگوی حرم رضوی
https://eitaa.com/serathamed
قم مقدسه 1402/9/1