💢اربعین و دیپلماسی ملتها
🔹این روزها شوق زیارت و پیاده‌روی در اربعین حسینی بار دیگر به سر خط ارتباطات اجتماعی بدل شده است. نام‌نویسی حدود 700 هزار نفری در چند روز گذشته در سامانه سماح نشان داده است، امسال هم با یک موج چند میلیونی زائران اربعینی مواجه هستیم. البته مسئولان اجرایی هم سنگ تمام گذاشته و تلاش دارند با مسائلی، مانند گذرنامه ویژه این سفر را تسهیل کنند.
🔸شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های فراگیر در دنیای جدید موجب شده است که در کنار دولتها، ملتها نیز از اهمیت بسزایی برخوردار شوند و جهان فعلی بیش از آنکه دنیای دولتها باشد، دنیای ملتها باشد. گاهی مردم، از اقوام و ملل مختلف، بر سر موضوعی با هم همراه شده و همین همراهی، موجب تغییراتی در جهان شده است. برای همین هم، بسیاری از نظریه‌پردازان معتقدند در این دنیای جدید، قدرت اصلی از آن مردم و نهادهای مردمی و جنبش‌های مردم‌نهاد است و بالطبع، حکومت‌‌هایی می‌‌توانند موفق باشند که پشتوانه مردمی محکم‌تری دارند.
🔹به تبع این تغییر، دنیای دیپلماسی هم تغییر یافته است. در دنیای روابط بین‌الملل، دیپلماسی به انواع و سطوح گوناگونی تقسیم میشود. برای نمونه، دیپلماسی سنتی بر رویکردها و ابزارهای سیاسی، اقتصادی و نظامی دولتها مبتنی است؛ ولی دیپلماسی نوین افزون بر این مؤلفه‌‌ها، بر رویکردهای فرهنگی و اجتماعی تأکید بیشتری دارد که یکی از شاخه‌‌های مهم آن، دیپلماسی عمومی است.
🔸دیپلماسی عمومی عبارت است از ارتباطات معطوف به منافع ملی یک کشور از طریق ارتباط با مردم خارج از مرزهای جغرافیایی؛ یعنی در یک سو دولت و در سوی دیگر، مردم کشورِ هدف قرار دارند؛ اما شکل دیگری از دیپلماسی نوین وجود دارد که به آن «دیپلماسی مسیر2» یا به زبان ساده، به آن دیپلماسی مردمی می‌گویند. در این شکل از دیپلماسی، مردم دو یا چند کشور، با کمترین دخالت دولت، در تعامل مستقیم با یکدیگر قرار گرفته و ارتباطات میان خود را به وجود می‌‌آورند. جالب آنکه در این شکل از دیپلماسی، تعامل مردم و ملتها با هم، چنان پیوندهایی را ایجاد می‌کند که چه بسا دیپلماسی رسمی توان آن را نداشته باشد.
🔹پیاده‌روی اربعین با وسعت جمعیتی امروزه را، می‌توان جلوه تمام‌عیار دیپلماسی مردمی محور مقاومت دانست. آن گونه که برآورد کرده‌اند، هرساله میلیون‌ها زائر از ایران و حدود 18 تا 20 میلیون زائر عراقی و میلیون‌ها نفر از سایر کشورها، در این مراسم شرکت می‌کنند. مراسمی که بخش عمده و اصلی آن، بدون دخالت دولتها و تنها مبتنی بر انگیزه‌‌ها و فعالیت‌‌های مردمی انجام میشود؛ از برپایی موکب‌ها و پذیرایی از زائران میلیونی گرفته، تا شعارها و نمادهایی که در طول این مراسم در نظر گرفته میشود، همه و همه، مبتنی بر فعالیت‌‌های مردمی است.
🔸راهپیمایی اربعین را می‌توان در ذیل نظریه اجتماع جهانی بهتر فهمید. بنابراین، از این منظر چند نکته حائز اهمیت است. اولاً نشان‌دهنده همدلی و مشارکت یک ملت بدون در نظر گرفتن امور مادی یا موقعیت رفاهی و صرفا به دلیل انگیزه دینی و مذهبی است. نماد همبستگی در این مراسم عظیم این است که بدون هیچ چشم‌داشت مادی و در شرایط سخت انجام میشود. ثانیاً نماد پدیدارشناسانه مظلومیت قیام امام حسین(ع) در فراسوی تاریخ و گفتمان شیعه در جهان اسلام است. همه این مردم تلاش دارند که نماد ظلم‌ستیزی امام حسین(ع) را به منزله یک پیام تاریخی زنده نگه دارند که به صورت حرکت جمعی تبلور می‌یابد.
@shahidmostafamousavi