🔰بخش سوم🔰
❓اصولا ما در ایران ویراستار ادبی نداریم که تأیید و چاپ کتاب منوط به تأیید او باشد؟
🔸البته به‌معنای دقیق کلمه فرق‌هایی بین ویراستاری ادبی و داستانی وجود دارد؛ اما با تسامح می‌توان آن‌ها را در یک معنا هم به‌کار برد. با لحاظ این نکته، باید بگویم تقریبا ویراستار ادبی با این بسط ید نداریم و استیلای ویراستاری برخلاف روال رایج دنیا در ایران معنایی ندارد.
❓خب برویم سروقت رمان شما. فضایی که شما برای رمان انتخاب کردید، تقریبا برای همه آشناست و مسأله مهم چگونگی ورود به آن است. بفرمایید جرقه اولیه برای شما به چه شکل ایجاد شد؟
🔸شاید یکی از بحث‌هایی که باعث شد جرقه این داستان زده شود، نقلی تاریخی بود. آن نقل از این قرار است که شخصی از حامیان مشروطه تصمیم می‌گیرد یکی از مخالفان مشروطه را به‌قتل برساند و زمانی‌که در مکانی جاگیر می‌شود که به‌سوی آن شخص شلیک کند، می‌بیند آن شخص در بالکن منزلش اذان می‌گوید و این فرد از کشتنش پشیمان می‌شود. این جرقه‌ای بود برای من که اگر در فضایی مثل مشروطه که مه غلیظ است، قرار داشتیم چه انتخابی می‌کردیم. در اینجا وقتی نوبت انتخاب است، باید دید شخصیت رمان من در آن زمان چه تصمیمی می‌گیرد. با این اتفاق شخصیت رمان من در آن بستر رشد کرد و با افراد مختلفی روبه‌رو شد و شد آنچه در داستان خواندید.
❓چه شد که شخصیت اصلی کتاب را طلبه انتخاب کردید؟
🔸شما ببیند فضا در آن زمان خیلی پیچیده بوده است. طیف مخالفان و موافقان مشروطه را که نگاه کنید، می‌بینید علمای مشهوری در صف دفاع یا مخالفت مشروطه قرار دارند. در این فضا، اگر کسی می‌خواهد درمقابل فکر شیخ‌فضل‌الله(ره) باشد، باید بهره‌ای از علم حوزوی او داشته باشد و بدانیم جهان این فردی که مثل او طلبه است؛ اما به این فضاها و درک شیخ نرسیده است، چیست. به‌نظرم با این جنس تقابل کشمکش بهتر و روشنگرتری شکل می‌گیرد.
❓به‌نظرم اینکه شما شخصیت اصلی و طلبه را از قم انتخاب کردید، می‌خواستید به حوزه‌های علمیه آن دوران هم نقدی داشته باشید که خیلی درک درستی از موقعیت نداشتند؟
🔸این برداشت درست است و همین برداشتی است که این‌ها از قضایا دور بودند و حتی در حد روزنامه با فضای روز ارتباط نداشتند؛ برخلاف شیخ‌فضل‌الله(ره) که از نزدیک ماجراها را درک می‌کرد و بهره‌ای از علوم روز هم داشت.
در داستان، آن شخص به طعنه می‌گوید نروی مثل شیخ فضل الله خراب شوی و جای فقه و اصول، زبان فرانسه بخوانی. بسیاری از حامیان سینه‌چاک و علی‌الاطلاق مشروطه از دور مسائل را می‌شنیدند و بعید هم نیست بعضی از افراد زمان حالا هم حال‌و‌هوای آن‌گونه داشته باشند و دور از معرکه تصمیم بگیرند و به خطا بروند.
❓ما در دوران مشروطه شخصیت‌های زیادی داریم. چرا شخصیت اسعد بختیاری را برای روایت انتخاب کردید که در فرانسه زندگی می‌کند؟
🔸اول اینکه ما برای بازنمایی شخصیت مشروعه‌خواهان باید نمایی هم از دشمنان آن‌ها داشته باشیم و از این منظر به گمانم سردار اسعد نمونه خوبی است؛ اما حضور این شخص در خارج از کشور برمی‌گردد به زیست این افراد، یعنی بسیاری از خان‌زاده‌ها که در فرانسه و انگلیس بودند. خان‌های بختیاری هم بچه‌هایشان را برای تحصیل و درمان و... به آنجا می‌فرستادند و وقتی این سفرها زیاد می‌شود، دیگر بعضی با آن فضا اخت و آنجا ماندگار می‌شوند؛ ما برخی از اشتباهات را فکر می‌کنیم به‌دلیل تعصبات نباید بازگو کنیم. گمان می‌کنیم اگر قرار باشد از هویت و غیرت ایل بختیاری تعریف کنیم، نباید افرادی مثل سردار اسعد که اشتباه کرده‌اند، از دل تاریخ بیرون بکشیم. این برداشت‌های اشتباه گاهی منجر به تعصبات می‌شود و تا بعد انقلاب هم ادامه دارد و اجازه نمی‌دهد حقایق تاریخی بیان شود و به‌اشتباه اسطوره‌سازی می‌شود. طبق بعضی اسناد، برخی از این افراد حتی در لژهای ماسونی عضو و در قتل شیخ‌فضل‌الله(ره) هم مؤثر بوده‌اند. ما می‌خواستیم این بت را بشکنیم که به‌غلط از او [اسعد بختیاری]، قهرمان‌سازی نشود. باقی چهره‌ها خط قرمزی برای پرداختن نداشتند؛ اما این چهره کمتر پرداخته شده بود. البته خط قرمزهایی بود؛ ولی ما توجهی نکردیم.
🔰ادامه در بخش چهارم/پایانی🔰