📄 #مقاله ♻️ موضوع: بازخوانی شخصیت علامه شیخ فضل‌الله نوری(ره) از منظر غرب 🔸پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی، امین خدابخشی؛ 🗓 تاریخ انتشار: ۱۰:۱۲ - ۱۱ مرداد ۱۳۹۹ - 2020August 01 💢چکیده : مقام علمی مرجع شهید علامه شیخ فضل‌الله نوری(ره) در کنار نفوذ عمیق وی در میان توده‌های مردمی و سازش‌ناپذیری وی در مقابل بیگانگان از جمله موضوعات مورد مکاتبه سفرای غربی در مورد شخصیت علامه شیخ فضل‌الله نوری است. چرچیل، مدیر اداره شرقی سفارت انگلیس از وی به عنوان «یكی از مجتهدین طراز اول تهران»[مرجع تقلید] یاد می‌كند كه «از تماس با اروپائیان احتراز می‌جوید و از گفتگو با آنان سر باز می‌زند». سفیر انگلیس در گزارشی بهترین راه را دورکردن علامه شیخ فضل‌الله از تهران می‌داند و می‌نویسد: «باید توصیه کنیم که شیخ فضل‌الله را از تهران خارج [تبعید] کنید زیرا اگر چه مقام رسمی ندارد اما نفوذ بسیار زهرآگینی دارد».پیتر آوری نیز می‌نویسد: «شیخ فضل‌الله نوری... را بایستی نماینده آن مکتبی فکری دانست که حاکمیت را از خداوند می‌داند و نه از مردم و شاه». ✍ مبارازت علامه شیخ‌فضل‌الله ‌نوری علیه استعمارگران در تاریخ مشروطه، سازش‌ناپذیری وی در مقابل جریان غرب‌گرا و تأکید او بر اجرای احکام الهی یکی از مهم‌ترین رخداد‌های تاریخ معاصر است، که هنوز با گذشت بیش از یک قرن از آن، دستخوش تحلیل‌های فراوانی شده است. در این میان غرب و جریان غرب‌گرا سعی کرده با نسبت انواع تهمت‌ها و شایع‌سازی‌های به دور از واقعیت چهره مخدوشی از علامه شیخ فضل‌الله ارائه دهد. با این همه، مقام والای علمی و اخلاقی علامه شیخ فضل‌الله نوری در کنار نفوذ عمیق وی در میان مردم و سازش‌ناپذیری او در مقابل غرب و غرب‌گرایان از جمله موضوعاتی است که در مکاتبات گزارش‌گران غربی همواره به آن اعتراف شده است. کلنل پیکوت، وابسته نظامی سفارت انگلیس در ایران، ضمن گزارشی در سال 1316ق. به لندن از دانش و پاکی علامه شیخ فضل‌الله نوری در زندگی‌اش خبر می‌دهد و می‌نویسد: «بسیار با سواد است؛ زندگی منزه و فقیرانه‌ای دارد؛ بسیار مورد احترام است». ادوارد براون [فراماسون و جاسوس] انگلیسی نیز علامه شیخ فضل‌الله را در اجتهاد «برتر از دیگران» می‌داند و در مورد مقام علمی وی می‌نویسد: «شیخ فضل‌الله از لحاظ علم و آراستگی به کمال معروف]‌بود [... مجتهد(مرجعی) سرشناس و عالمی متبحر ]که[ از لحاظ اجتهاد برتر از دیگران بود». در کنار اعتراف غربیان به مقام بلند علمی و اجتهاد علامه شیخ فضل‌الله، نفوذ وی در میان توده‌های مردم از دیگر موضوعات مورد مکاتبه غربیان در مورد شخصیت شیخ شهید است. پنج ماه قبل از شهادت علامه شیخ فضل‌الله، آرتور نیکلسون سفیر انگلیس در دربار تزار، در تلگراف 18 مارس 1909 خود به ادوارد گری وزیر خارجه بریتانیا به نفوذ زیاد شیخ در میان اقشار مختلف مردم اشاره می‌کند و می‌نویسد: «در مورد شیخ فضل‌الله باید به این نكته توجه داشت كه این مجتهد [مرجع تقلید]، نه تنها در محافل محافظه‌كار [مخالفین مشروطه] بلكه در میان عناصر میانه‌رو [مشروطه‌خواهان معتدل و غیر افراطی] نیز نفوذ زیادی دارد». وی در ادامه با اشاره به این‌که هر نوع تصمیم غیر معقولی از طرف روس و انگلیس در مورد شیخ فضل‌الله می‌تواند واکنش توده مردم را به همراه داشته باشد می‌نویسد: «هر نوع اقدامی كه دو دولت [روس و انگلیس] علیه شیخ به عمل آورند، ممكن است نارضایتی توده‌های مردم را مخصوصاً در تهران كه شیخ دارای پیروان [مقلدین و طرفداران] زیادی[بخصوص] در میان طلاب یا محصلین مدارس مذهبی است، برانگیزد». جسارت علامه شیخ فضل‌الله در بیان نظرات و دیدگاه‌های خود و مخالفت صریح با غرب‌زدگان در جریان مشروطه باعث شده بود که در مکاتبات غربیان وی به عنوان شخصی سازش‌ناپذیر معرفی شود. مثلا در تلگراف آرتور نیکلسون به ادوارد گری به سازش‌ناپذیری علامه شیخ فضل‌الله اشاره شده و آمده است: «جلب همكاری او برای موفقیت اصلاحات طرح‌ریزی شده [تجدید مشروطه و مجلس] اجتناب‌ناپذیر است». چرچیل، مدیر اداره شرقی سفارت انگلیس، نیز در گزارشی به لندن، با اعتراف به مقام بالای علمی علامه شیخ فضل‌الله از وی به عنوان «یكی از مجتهدین طراز اول تهران» یاد می‌كند كه «از تماس با اروپائیان احتراز می‌جوید و از گفتگو با آنان سر باز می‌زند». از همین‌رو بود که سفیر انگلیس در گزارش خود به وزیر امور خارجه بریتانیا، بهترین راه را دورکردن[تبعید] علامه شیخ فضل‌الله از تهران می‌داند و می‌نویسد: «باید توصیه کنیم که شیخ فضل‌الله را از تهران خارج[تبعید] کنید زیرا اگر چه مقام رسمی ندارد اما نفوذ بسیار زهرآگینی دارد، امید است انجام دادن این پیشنهاد موجب تاخیر کار نشود». 🔰ادامه در بخش دوم🔰