# تقویم تاریخ 👈 17 شهریور: کشتار جمعی از مردم بی‌دفاع توسط رژیم ستم‌شاهی (روز شهدا) (1357) 🔸«زیر بار ستم نمی‌کنیم زندگی، جان فدا می‌کنیم در ره آزادگی، مرگ بر این شاه، مرگ بر این شاه». عکس‌های امام بر فراز دست مردم بود. راه‌پیمایان تا چهارراه دلگشا آمده بودند و به سمت خیابان فرح‌آباد می‌رفتند. همین‌جا بود که یکی از موتورسوارن خبر داد که امروز روز عادی نیست و تعداد مأموران از روزهای دیگر بیش‌تر است.1 شاهدان همان روزها می‌گفتند که در میان نظامیان، افرادی را دیده‌اند که شکلی غیرایرانی داشتند و گویا اسرائیلی بودند. آن زمان غیر از این سخنان، دلیلی در دست نبود که حضور سربازان اسرائیلی را ثابت کند، اما بعدها مطبوعات اسرائیل فاش کردند که دولت این کشور و مقامات دفاعی، در اوج تظاهرات ملت ایران، برای سرکوبی میتینگ‌ها و راه‌پیمایان اسلحه و تفنگ‌هایی در اختیار شاه گذارده بودند. دولت اسرائیل هم‌چنین یک گروهان کماندویی ورزیده و متخصص سرکوب عملیات شهری را به وسیله هواپیماهای شرکت «اِل. آل» به تهران اعزام کرد که تابع اداره اطلاعات ارتش اسرائیل بود.2 شمار دقیق قربانیان مظلوم حادثه 17 شهریور 1357 هیچ‌گاه مشخص نشد، اما آن‌چه قطعی و یقینی است، این رقم از چهار هزار نفر افزون است.3 1. ر.ک: روزنامه کیهان، 58/6/15 2. نهضت روحانیون ایران، ج 8، صص 49 و 50 (با اندکی تلخیص). 3. فصلنامه 15 خرداد، ش 3، ص 24.