۳) آیا هر دو موشک به هواپیما اصابت کرد؟ خیر، برابر اطلاعات ثبت شده در سامانه، موشک اول پس از شلیک، در ساعت6:14:57 سیگنال فعال شدن فیوز مجاورتی را ارسال می‌کند که حاکی از عملکرد آن است، اما موشک دوم پس از شلیک، چنین سیگنالی را ارسال نمی‌کند و آخرین ارتباط رادیویی آن با سامانه پدافندی در مکانی نزدیک مسیر حرکت هواپیما اما با فاصله قابل توجه ثبت شده است و پس از آن هم پیام موفقیت‌آمیز نبودن عملکرد موشک در سامانه نشان داده می‌شود. اطلاعات ثبت شده هر دو موشک در سامانه دفاع هوایی نشان می‌دهد که موشک اول در مجاورت هواپیما و موشک دوم در فاصله حدود 900متری شمال موقعیت هواپیما منفجر شده است و موشک دوم احتمال آسیب به هواپیما را نداشته است. ۴) خطای انسانی که عامل این حادثه بوده به چه معناست؟ خطای انسانی عامل اصلی این سانحه عنوان شده، با این حال زنجیره‌ای از رخدادها منجر به وقوع این سانحه می‌شود که در حلقه‌های این زنجیره، خطای انسانی بیشترین سهم را دارد. برای بررسی دقیق‌تر این موضوع باید به حدود یک ساعت و نیم قبل از حادثه رجوع کرد؛ در ساعت4:54 روز سانحه، سامانه دفاع هوایی تور-ام1 که وظیفه دفاع از یکی از مراکز حساس سپاه در محدوده بیدگنه را دارد، مطابق با طرح تاکتیکی خود حدود 100متر از محل استقرار قبلی خود جابه‌جا می‌شود که طی این جابه‌جایی سمت سامانه نیز تغییر پیدا می‌کند. نخستین خطای انسانی اینجا رخ می‌دهد؛ چراکه اپراتور پس از این جابه‌جایی، شمال جغرافیایی را تصحیح نمی‌کند و سامانه دچار 105درجه خطای سمت می‌شود؛ برای درک بهتر این موضوع باید اینگونه گفت که این خطا باعث می‌شود تا اپراتور هدفی را که از سمت فرودگاه در حال پرواز به‌سمت غرب بوده به شکل هدفی که از سمت جنوب غربی به‌سمت تهران در حال حرکت بوده در ارتفاعی به نسبت پایین مشاهده کند. در ساعت6:14 اپراتور هدفی را در سمت 250درجه نسبت به شمال خود و در حال طی کردن مسیر 56درجه شناسایی می‌کند؛ این در حالی است که آن هدف یعنی هواپیمای اوکراینی پس از برخاست از فرودگاه از سمت 143درجه نسبت به سامانه و در حال طی کردن مسیر 309درجه بوده است. اپراتور سامانه مشخصات هدف شناسایی شده را در ساعت 6:14:19 روی بستر ارتباط به مرکز فرماندهی خود اعلام می‌کند که مبادله این پیام موفقیت‌آمیز نبوده و در پیام‌های ضبط شده در مرکز ثبت نشده است. در این لحظه دومین خطای اپراتور که منجر به حادثه می‌شود صورت می‌گیرد و او بدون انتظار برای دریافت دستور، رأسا به این نتیجه می‌رسد که هدف موردنظر متخاصم است و نخستین موشک را به‌سمت هدف شلیک می‌کند. در همین شرایط، اپراتور چند دستورالعمل را یکجا نقض می‎کند؛ نخست آنکه این سامانه وظیفه رصد و پایش اهداف را به شکل ابتدایی نداشته و موظف بوده تنها درصورت واگذاری هدف از سمت مرکز فرماندهی، نسبت به جست‌وجو، قفل راداری و درصورت لزوم شلیک اقدام کند؛ این در حالی است که رأسا اقدام به همه این مراحل می‌کند. دوم آنکه برای شلیک موشک باید با دستور مرکز فرماندهی خود اقدام می‌کرد؛ درحالی‌که پس از آنکه به‌دلیل قطع ارتباط موفق به دریافت پاسخ از مرکز فرماندهی خود نمی‌شود، براساس دستورالعمل فرامین کنترل آتش یک مرحله کاهش می‌یابد؛ یعنی در وضعیت آتش‌بس قرار می‌گرفت که باز نباید شلیک می‌کرد، اما اینجا شلیک می‌کند. به‌طور کلی در بررسی زنجیره خطای این سانحه، 4خطا رخ داده است: 1- خطا در تنظیم مجدد شمال سامانه 2- نقص در برقراری ارتباط بین سامانه عمل‌کننده و مرکز هماهنگی 3- شناسایی و طبقه‌بندی اشتباه هدف کشف شده 4- نادیده گرفتن دستورالعمل شلیک #ادامه_دارد 🆔 @shobhe_shenasi 🌏 ghorbanimoghadam.ir