❓ پرسش شماره ۳
📝 موضوع : اعتقادی
🔖 عنوان : «إضلال خداوند»
🗣
پرسش :
در آیاتی از قرآن کریم اضلال به خداوند نسبت داده شده است، و با توجه به اینکه اضلال به معنای گمراه ساختن، فعل ناروایی است سوالی که مطرح میشود این است که اینکه خداوند برخی مردم را گمراه میکند چه توجیهی دارد و «اضلال خداوند» در قرآن به چه معناست؟
✍
پاسخ :
علماء شیعه ، آیات پیرامون اضلال الهی را بر
وجوهی حمل نموده اند:
① مقصود از اضلال الهی، عذاب و کیفر او در روز قیامت است. (إِنَّ الْمُجْرِمینَ فِی ضَلال وَسُعُر)؛ «مجرمان در گمراهی و شعله های آتش اند» به دلیل این که، ضلالت مجرمان در قیامت نمیتواند غیر از عذاب باشد، چون آخرت دار تکلیف نیست.
② شهوات نفسانیه از اموری است که عبد را به گمراهی سوق میدهد، و چون این غرایز را خداوند متعال در او نهاده است، لذا گمراهی عبد به خداوند نسبت داده میشود.
③ اضلال، و گمراه ساختن از ناحیهی خداوند همان قطع هدایت و برگرفتن نعمت و توفیق و رها ساختن انسان به حال خود میباشد که نتیجهاش گمراه و سرگردان ماندن در طریق هدایت است.اگر کسی هدایت تشریعی إلهی را نپذیرفت خداوند نیز، بنا به خواست خود او، او را مشمول هدایت تکوینی خود نمیگرداند. در چنین وضعی شخص گمراه به حال خود رها میشود. به عبارت دیگر، عمل و فعل انسان ظالم و کافر و منحرف، علت است بر آنکه او از هدایت الهی برخوردار نباشد، و این بر اساس سنت نظام هستی، که نظام علّی و معلولی است میباشد و به همین جهت، خداوند فرموده است که: قوم کافرو ظالم و فاسق را هدایت نمیکند.
④ اضلال الهی به معنای گمراه کردن از مسیر بهشت است. زیرا آنچه آیه بر آن دلالت دارد اصل اضلال است، اما اضلال از چه چیزی نامعین است، پس حمل میشود بر طریق بهشت. علاوه بر این مفسّرین هدایت را در آیه شریفه (وَالَّذِینَ قُتِلُوا فِی سَبِیلِ اللّه... سَیَهْدِیهم) حمل کردهاند بر راه های بهشت، چون هدایت بعد از مرگ جز این معنا ندارد، و ضلالت در مقابل هدایت است، پس مقصود اضلال از طریق بهشت است.
⑤ هر کس راه معصیت را پیش گیرد و گمراهی را برگزیند، خداوند هم گمراهی جدید به او پاداش میدهد، و هر کس هدایت را برگزیند، هدایت جدید پاداش میدهد.
بنابراین مقصود از اضلال و هدایت الهی در آیه شریفه «یُضِلُّ مَنْ یَشاءُ وَیَهْدِی مَنْ یَشاء» و امثال آن اضلال و هدایت بر سبیل مجازات است، نه ضلالت و هدایت ابتدایی، زیرا هدایت فطری در همه انسانها موجود است.
توضیح این که: هدایت ابتداء از ناحیه خداوند متعال آغاز شده و عبد پذیرنده آن است. و آن گاه خداوند بر آن هدایت، هدایت جدید پاداش میدهد. (وَالَّذِینَ اهْتَدُوا زادَهُمْ هدُیً). اما ضلالت ابتدائاً از عبد با سوء اختیار خود آغاز میشود. چنان که فرمود: (وَمِنْهُمْ مَنْ حَقَّت عَلَیْهِ الضَّلالَة) و خداوند بر این ضلالت اختیاری، ضلالت جدید کیفر میدهد. و این اضلال تنها در حق کسانی است که اهل ظلم، فسق، کفر و یا تکذیب و امثال آن بوده اند: (وَیُضِلُ اللّه الظّالِمین) و (وَما یُضِلُّ بِهِ إِلاّ الْفاسِقین) و (إِنّ الّذینَ کَفَرُوا وَظَلَمُوا) و (فَلَمّا زاغُوا أَزاغَ اللّه قُلُوبهُم)
⑥ به معنای باطل کردن و معدوم ساختن است، مثل آیه شریفه: (الَّذِینَ کَفَرُوا وَصَدُّوا عَنْ سَبِیلِ اللّهِ أَضَلَّ اعْمالهُم) یعنی باطل و نابود کرد اعمال آنان را.
چنان که وقتی مرده را در قبرش گذاشته و روی آن را میپوشند، گفته میشود: «أضلَّ الْقَومُ مَیّتَهُمْ». در قرآن نیز از قول کافران میفرماید: (أَإِذا ضَلَلْنا فِی الأَرض).
⑦ اضلال الهی به معنای آزمایش یا تشدید آن به وسیله انزال آیه متشابه یا فعل متشابه است. و انسان گمراه کسی است که مقصود از متشابه را درک نکرده و به ظاهر آن تمسک نماید.
به بیان دیگر، اضلال الهی به معنای گمراه شدن اختیاری انسان به خاطر امری که خداوند قرار داده است، بدون اینکه آن امر تأثیری در گمراه کردن داشته باشد. چنان که در آیه شریفه: «رَبِّ إِنَّهُنَّ أَضْلَلْنَ کَثیراً مِنَ النّاسِ»، اضلال به بتها نسبت داده شده است، و حال آنکه بت ها، چوب و سنگ های بدون شعور و ارادهاند و آیات امثال آن. پس جایز است نسبت اضلال به خداوند به این اعتبار که آیات مشتمل بر امتحان، سبب گمراهی کافران شده است.
⑧ با توجه به اینکه وجود عبد و تمامی قوای ظاهری و باطنی او از ناحیه خداوند است، پس هنگامی که بنده کاری را انجام میدهد، به خداوند متعال نیز به عنوان علت بعیده نسبت داده میشود.
⑨ از آنجا که قدرت خداوند محیط به افعال عباد بوده، و اگر بخواهد میتواند مانع فعل عبد شود، بنابراین وقتی عبد ضلالت را انتخاب میکند و خداوند مانع او نمیشود گویا خداوند او را گمراه کرده است.
⑩ اضلال الهی به معنای گمراه نامیدن ظالمین، و حکم به ضلالت آنهاست.
#اعتقادی #قرآن
@soalvajavab