❓ پرسش شماره :۱۱ 📝 موضوع : اعتقادی 🔖 عنوان : مکر خدا 🗣 پرسش : خدای متعال در قرآن می‌فرماید: «وَ مَکَرُوا وَ مَکَرَ اللَّهُ وَ اللَّهُ خَیْرُ الْماکِرین» «آنان مکر کردند، و خدا هم مکر کرد، و خدا بهترین مکرکنندگان است» آیا در این آیه خداوند با تفاخر از مکاری خود سخن نمی‌راند؟ مگر مکر چیز بدی نیست؟! ✍ پاسخ: منظور از «مکر کنندگان» در آیه‌ی مورد بحث، بنی‌اسرائیل هستند که علیه حضرت عیسى(علیه السلام) برای کشتن او توطئه کردند. ▪️برای روشن شدن معنای این آیه نخست باید دید منظور از «مکر الهى» چیست؟ «مکر» در لغت عرب با آنچه در فارسى امروز از آن می‌فهمیم تفاوت بسیار دارد؛ زیرا در فارسى امروز «مکر» به نقشه‌‏هاى شیطانى و زیان‌بخش گفته می‌‏شود، در حالی‌که در لغت عرب هر نوع چاره‌‏اندیشى را «مکر» می‌‏گویند: «المکر صرف الغیر عما یقصده» (مکر این است که کسى را از منظورش باز دارند). اعم از این‌که منظورش خوب باشد یا بد باشد. ▪️بر این اساس، مکر در اصطلاح قرآن اختصاص به نقشه‌‌‏هاى شیطانى و زیان‌بخش که در فارسى امروز استعمال می‌شود ندارد، بلکه هم در مورد نقشه‌‏هاى زیان‌بخش، و هم چاره‌‏اندیشی‌‏هاى خوب به کار می‌رود. به همین دلیل در قرآن مجید گاهى «مکر» با کلمه «خیر» ذکر شده است، مانند: «وَ مَکَرُوا وَ مَکَرَ اللَّهُ وَ اللَّهُ خَیْرُ الْماکِرینَ»و گاهى با کلمه‌ی «سیئ» آمده‏ است، مانند: «اسْتِکْباراً فِی الْأَرْضِ وَ مَکْرَ السَّیِّئِ وَ لا یَحیقُ الْمَکْرُ السَّیِّئُ إِلاَّ بِأَهْلِه».‏ (دورى آنان از راه؛ به جهت استکبار و بلندپروازى در زمین و نیز به علت مکر بدى که داشتند بود، و مکر بد جز به اهل مکر برنمی‌‏گردد). ▪️منظور آیه‌ی مورد بحث که «مکر» را به خدا نسبت می‌‏دهد؛ این است که دشمنان «مسیح» با طرح‌هاى شیطانى خود می‌‏خواستند جلوی این دعوت الهى را بگیرند، اما خداوند براى حفظ جان پیامبر خود و پیش‌رفت آیینش تدبیر کرد و نقشه‌‏هاى آنها نقش بر آب شد. ▪️در همین راستا از امام رضا(علیه السلام) در مورد انتساب «خدعه»، «استهزاء» و «مکر» به خدا -که در قرآن ذکر شده است - سؤال شد؛ آن‌‌حضرت فرمود: إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَا یَسْخَرُ وَ لَا یَسْتَهْزِئُ وَ لَا یَمْکُرُ وَ لَا یُخَادِعُ وَ لَکِنَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ یُجَازِیهِمْ جَزَاءَ السُّخْرِیَّهًِْ وَ جَزَاءَ الِاسْتِهْزَاءِ وَ جَزَاءَ الْمَکْرِ وَ الْخَدِیعَهًِْ «خدای عزّ و جلّ نه استهزاء می‌کند نه خدعه و نه مکر، بلکه جزای استهزاء و مکر و خدعه را می‌دهد». ▪️پس مکر الهی مختص کسانی است که با خدا مکر و حیله می‌کنند و جزائی متناسب با عمل آنها است. این مکر درجاتی دارد که هیچ‌‌کس نباید خود را از آن در امان ببیند؛چرا که نفس انسان بسیار فریب‌کار است. ▪️برای مثال انسان موقع انجام برخی اعمال دینی به خود مغرور می‌شود و خود را برتر از دیگران می‌داند و می‌خواهد این اعمال را دامی برای جذب کردن مردمان و صید آنان قرار دهد و با این‌کار به خیال خود خدا را فریب می‌دهد و چون خدا او را به حال خود رها کند و با اسباب مختلفی مانع این فریب‌کاری نشود و این شخص را از خواب غفلت بیدار نکند در واقع جزای مکر او را با مکر داده است. بنابراین، مکر خدا مکری نیکو است؛ چرا که جزای مکر است، اما مکر انسان ریشه در پلیدی او دارد. پس در واقع این مکرِ خود انسان است که بر سر او می‌شکند و همین معنای مکر الهی است. ▪️بنابر این، مکر همیشه و در همه جا بد نیست. هنگامى که این واژه در مورد خداوند به کار می‌رود به معناى خنثا کردن توطئه‌‏هاى زیان‌بار است، و هنگامى که درباره مفسدان به کار می‌‏رود به معناى جلوگیرى از برنامه‌‏هاى اصلاحى است. #اعتقادی #قرآن @soalvajavab