❓ پرسش شماره : ۱۲ 📝 موضوع : قرآن 🔖 عنوان : جمع آوری قرآن 🗣 پرسش : این مسئله مسلّم است که وقتى حضرت رسول اکرم(صلوات الله علیه و آله) آیات قرآن را براى مردم می‌خواندند، افرادى که کاتب وحى بودند، این آیات را می‌نوشتند، اما در چه زمانى جمع‌آورى آیات قرآنى و تدوین کلى آن صورت گرفته است؟ این مجموعه‌اى که هم‌اکنون به نام «قرآن» در دست ما است، در چه زمانى پیدا شده است؟ ✍ پاسخ: درباره جمع قرآن نظریات مختلفی دیده میشود که مهمترین آنها بدین شرح است : ① قرآن در زمان خود پیامبر اسلام(صلوات الله علیه وآله) و با نظارت آن‌حضرت و در پرتو هدایت الهى جمع‌آورى شد، هر چند خود حضرت رسول(صلوات الله علیه وآله) شخصاً قرآن را ننوشته، یا جمع‌آورى آیات را انجام نداده است. ② قرآن موجود از سوی حضرت على‏(علیه السلام) و بعد از رحلت پیامبر(صلوات الله علیه و آله) جمع‌آورى و تدوین شد، و این کار در دورانى که حضرت على‏(علیه السلام) خانه‌نشین بودند، انجام پذیرفت. ③ قرآن بعد از رحلت پیامبر(صلوات الله علیه واله ) توسط برخى صحابه، غیر از امام علی(علیه السلام)، جمع‌آورى و تدوین شد. بسیارى از علماى شیعه، بویژه متأخرین و محققان معاصر، معتقدند که قرآن در زمان پیامبر(صلوات الله علیه وآله) و با نظارت ایشان جمع‌آورى شد. برخى از شیعیان نیز نظر دوم را پذیرفته و امام علی‏(علیه السلام) را گردآورنده آن دانسته اند. اما بسیارى از اهل‌سنت رأى سوم را اختیار کرده و مستشرقین نیز معمولاً همین نظر را پذیرفته و اضافه کرده‌اند: قرآنى که حضرت على‏(علیه السلام) جمع‌آورى کرد، مورد اعتناى اصحاب واقع نشد. چنان‌که روشن است، بنابر نظر اوّل و دوم، جمع کل قرآن به خداوند مستند بوده و پیدایش سوره‌ها و ترتیب آنها نیز در پرتو وحى الهى بود؛ زیرا رسول اسلام(صلوات الله علیه وآله) طبق آیه شریفه: «ما ینطق عن الهوى ان هو الا وحى یوحى»،هر چه می‌فرمود، به خصوص در امور دینى، با راهنمایى وحى بود، و امامان معصوم‏(علیهم السلام) نیز اگر نبى نبودند، ولى ادامه دهنده راه رسالت و داراى منصب الهى عصمت، و علم لدنى بودند. کسانى که رأى سوم را پذیرفته‌اند، نه تنها نخواهند توانست الهى بودن این دو؛ یعنى پیدایش سوره‌ها و ترتیب آنها را اثبات کنند، بلکه در واقع آن‌را نفى کرده و ذوق و سلیقه شخصى اصحاب را در این مسئله دخیل می‌دانند. ▪️مرحوم آيت‏اللّه‏خويي نظریه اول را پذیرفته اند و مینویسند: جمع آوري قرآن به خلفا و دوران بعد از رحلت پيامبر اکرم (صلی‌الله‌وآله‌وسلم) امري است موهوم و پنداري است غلط و بي اساس كه با قرآن و سنت و عقل مخالف می‌باشد. قرآن در دوران خود پيامبر و به دستور و نظارت وي انجام گرفته است. ایشان برای تقویت ديدگاه خود، امور ذيل را مطرح فرموده است: ① احاديث دلالت‏كننده بر جمع قرآن در غير زمان پيامبر(صلوات الله علیه وآله) با هم متناقض است. در بعضي نام ابوبكر و در برخي ديگر عمر و در بعضي هم عثمان ذكر شده است. ② اين احاديث با احاديث دلالت كننده بر جمع قرآن در زمان پيامبر(صلوات الله علیه و آله) تعارض دارد. ③احاديث يادشده با حكم عقل به وجوب اهتمام پيامبر در امر جمع و ضبط قرآن مخالف است. ④ روايات فوق با اجماع مسلمانان مبني بر ثبوت قرآن با تواتر هم مخالفت دارد. ⑤ جمع متأخر، طبعا نمي‏تواند شبهه تحريف قرآن را به طور كامل از بين ببرد. ▪️جمع آوری قرآن که عثمان در زمان خود به کمک گروهی از صحابه انجام داد در حقیقت جمع آوری قرآن نبود بلکه «توحید المصاحف» بود، «توحید مصاحف» به معنای یکسان سازی نسخه‌های مصاحف قرآنی و پایان دادن به اختلاف مصاحف از نظر قرائت، ضبط کلمات و ترتیب سوره‌ها و گردآوردن مردم بر مصحف واحد است.در زمان خلافت عثمان (سال ۲۵ق) از مناطق گوناگون خبر می‌رسید که تازه مسلمانانِ غیر عرب، قرآن را با قرائت‌های مختلف می‌خوانند. از جمله حذیفة بن یمان (از اصحاب سرّ رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و یاران امیر مؤمنان (علیه‌السلام) و سعید بن عاص که از جنگ ارمنستان باز می‌گشتند، خود دیدند که مردم هر شهری قرآن را با قرائتی می‌خوانند و قرائت خود را از دیگر قرائت‌ها برتر می‌دانند. از این رو، از عثمان خواستند برای جلوگیری از اختلاف، چاره‌ای بیندیشد. منشا این قرائت‌ها، مصحف‌هایی بودند که برخی صحابه جمع آوری کرده بودند و با توجه به اعتبار و جایگاه اجتماعیِ گردآورندگان آنها، در میان مسلمانان جایگاهی ویژه پیدا کرده بودند.  از این رو عثمان چاره کار را در این دید که مصحف واحدی تهیه و نسخه برداری کند و در اختیار مسلمانان قرار دهد. #قرآن @soalvajavab