🔻اربعینیات (۲)؛ احیای اجتماعی نو 🔹نام بردن از اندیشمند و اندیشه غربی برای تحلیل کنگره الهی اربعین در بدو امر خوشایند نیست اما اگر بهره برداری از یک دیدگاه جامعه شناسانه بتواند ما را با مزیت های مراسم اربعین بیشتر آشنا کند، مانعی ندارد. 🔸فردیناند تونیس (Ferdinand Tönnies) جامعه‌شناس آلمانی با تمایزدهی دو مفهوم گمین شافت Gemeeinschaft (اجتماع) و گزل شافت Gesellschaft (جامعه)، ارتباطات اجتماعی را به خوبی تبیین می کند؛ «اجتماع» دارای ارتباطات کمتر میان مردمان اما عمیق است در حالیکه در «جامعه»، ارتباطات مردم از نظر کمی، بسیار بوده ولی عمق آن ها اندک است. «جامعه» جایی ست که بر مبنای عقلانیت ابزاری هر فرد به دنبال منافع و معیشت و علایق خود است و حال آنکه مردمان «اجتماع» دارای عاطفه و احساس و منافع مشترک بیشتری هستند. تونیس می گوید پس از مدرنیته، اجتماع تبدیل به جامعه شد و ارتباطات اجتماعی عمیق هم از بین رفت؛ چیزی که شاید بالوجدان همه ی ما در زندگی روزمره خود هم درک کرده باشیم. 🔹اما آنچه در پیاده روی اربعین رخ می دهد بسیاری از نظریه ها و نظریه پردازان را متعجب کرده است. اجتماعی که در اربعین اتفاق می افتد در عین حال که در دنیای مدرن امروز است اما از جامعه مدرن عبور کرده و نوعی احیای اجتماع ناب است. با این تفاوت که بر خلاف نظریه تونیس _که فقط معتقد بود عمق ارتباطات زیاد بود نه تعداد و وسعت کمی آن_ در اربعین علاوه بر عمق ارتباطات، وسعت کمی آن نیز به شدت بالاست. 🔸تحلیل این وضعیت را می توان در تفاوت نگاه به ارتباطات پیدا کرد؛ ارتباطات اجتماعی اربعینی ذیل رویکرد آیینی (Ritual approach) به ارتباطات معنا پیدا می کند و حال آنکه ارتباطات جامعه مدرن به معنای انتقال صرف پیام در رویکرد ارتباطات انتقالی (Transmission approach) تفسیر می شود. ارتباطات اجتماعی اربعینی به دنبال تولید معنای مشترک است و مردم در جستجوی امر قدسی، در کنار هم، تولید آیین می کنند نه اینکه فرستنده یا گیرنده صرف پیام باشند. مشارکت، نقطه عزیمت و مزیت ارتباطات اجتماعی اربعینی ست. ✍️حجت الاسلام احمد اولیایی (عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی) 🔺@tablighnews