📚📚واقعا بختک چیست یا کیست؟
در مورد بختک که نام علمی آن فلج خواب است، و در گویشهای محلی به نام خفتک، خفتو، برفنجک، رفنجک، فرنجک، برغفج، برخفج، خفج، فرهانج، کرنجو، سکاچه و تپتپو نیز شناخته میشود؛ باورها و تفسیرهای مختلفی در فرهنگها و جوامع مختلف وجود دارد که در ادامه به برخی از آنها اشاره میگردد.
آیا پای شیاطین در میان است؟
بختک در میان مردمان قدیمیتر به عنوان روح شیطانی و یا موجودی از جنس دیوهای بدسرشت یا اجنه، یاد میشود،
ایرلندیها هم بر این باورند که فلج خواب، بر اثر دروغی که روز قبل گفته شده، بروز پیدا میکند.
بنابراین آنچه که بارز است، این است که طی قرنها باور عمومی بر این است که این مشکل با انواع اجنه و نفرینها مرتبط است.
اما…
اما واقعیت امر این است که بختک یا فلج خواب، حالتی است که در افراد با مزاجهای مختلف در اثر علل متفاوتی رخ میدهد که در آن توان حرکتی بدن از بین رفته و انسان احساس فلج شدن را پیدا میکند که به دنبال آن ترس و وحشتی را به دنبال دارد.
شخصی که دچار فلج شدگی در خواب باشد، هوشیاری کامل از اطراف دارد، ولی حس میکند، چیزی در حال فشار آوردن بر اوست و او نمیتواند حرکت کند، یا صدا بزند و احساس خفگی به او دست میدهد.
بختک در علم پزشکی نوین چه تعبیری دارد؟
در خواب مرحلهای به نام REM وجود دارد یعنی زمانی که شخص در حال دیدن خواب است، مغز باعث متوقفسازی انتقال پیام عصبی به اندامهای حرکتی (به غیر از چشم و دیافراگم) میشود تا از راه رفتن در خواب جلوگیری کند.
پس از بیدار شدن، مغز دوباره بر اندامهای حرکتی تسلط پیدا میکند، اما گاهی اوقات قبل از اینکه مغز انسان بر اندامهای حرکتی تسلط یابد، انسان هوشیار میشود و عدم تحرک اندامهای حرکتی باعث ایجاد رعب و وحشت از فلج شدن در فرد میشود
💊علل بختک (فلج خواب) از منظر طب نوین
دلیل اصلی فلج خواب در طب نوین هنوز مشخص نیست و آن را یکی از اختلالات عصبی میدانند که دارای علائمی مانند:
کمبود خواب
انجام رفتارهای اضطرابآور قبل از خواب
خوابیدن به پشت
مواد مخدر
تغییر در روال خواب
داشتن حالات روحی مانند افسردگی
فلج خواب حتی میتواند نشان دهنده وجود یک بیماری در شخص باشد، که عبارتند از:
افسردگی
میگرن
انسداد تنفس در خواب
فشار خون بالا
اضطراب مزمن
نظر طب سنتی در مورد فلج خواب یا بختک چیست؟
زمانی که انسان به پشت بخوابد، ممکن است سنگینی شیء یا فردی را روی خود حس کند که از نظر طب ایرانی، ناشی از حرکت بخارات تولیدی از مواد غلیظ به سمت مغز است که در نتیجه احساس تنگی نفس و خفگی به او دست میدهد، در طب سنتی به این حالت کابوس میگویند که با کابوس به معنای خواب وحشتناک متفاوت است.
💊علل فلج خواب از نظر طب سنتی
در افراد با مزاجهای مختلف دلایل متفاوتی دارد، ما در اینجا دلایل عمومی را مطرح میکنیم که شامل:
تصاعد بخارات غلیظ ناشی از سودا، بلغم،خون (امتلاء یا سوء مزاج)
رسیدن سرمای شدید و ناگهانی به سر به ویژه هنگام خواب (سردی باعث انقباض مغز، انقباض مجاری اعصاب و ایجاد حالت کابوس و بختک میشود بهطوریکه مسیرهای عصبی بهکندی در آن ایجاد میشود).
مشروبات الکی
سوءهاضمه
استحمام کم
پرخوری در غذاهای غلیظ
تحرک کم
توجه توجه!!! علت بختک یا فلج خواب در افرادی که به ندرت دچار این حالت میشوند عمدتاً سوء مزاجها نبوده و سایر علل بیان شده در بالا، برایشان مطرح است.
فلج خواب چه علائمی دارد؟
ناتوانی در اندامهای حرکتی مانند دستها، پاها، تنه، صحبت کردن
فلج شدن تمام و یا بخشی از اندامهای اسکلتی
احساس خفگی و تنگی نفس
توهمات دیداری، شنیداری، لمسی و… مانند شنیدن صدا، احساس حضور افراد دیگر در کتار خود، احساس فشردگی در قفسه سینه، احساس بیوزنی و معلق ماندن در هوا، شنیدن صدا قدمهایی که نزدیک میشود، دیدن سایهها، دیدن منبع نورانی.
احساس ترس و اضطراب
💊نکات مهم و قابل توجه
در مواردی که فلج خواب تکرار میشود، شایعترین علت، سوء مزاجهای دموی، سوداوی و بلغمی است.
چون خلط خون، بلغم و سودا، اخلاط سنگین و تا حدی غلیظ هستند که میتواند مسبب کابوس و فلج خواب شوند.
اما خلط صفرا سبک است و در افراد با مزاج گرم و خشک، تقریباً بختک اتفاق نمیافتد.
فلج خواب ناشی از امتلاء از اخلاط زائد و یا همان سوء مزاجهای خون، بلغم و سودا، فرد را مستعد صرع، سکته، مانیا و فلج مینماید.
افرادی که ضعف مغز دارند، مستعد تأثیرپذیری از عوامل فوق بوده و دچار فلج خواب میشوند.
فعالیت بدنی، ورزش و استحمام نیز سبب تحلیل اخلاط زائد میشود و کمبود آنها، تجمع اخلاط و تصاعد بخارات از آنها را بیشتر میکند.
درمان عمومی فلج خواب یا بختک از دیدگاه طب سنتی
فلج خواب عارضه ی خطرناکی نیست و بین چند ثانیه تا چند دقیقه رخ میدهد که میتوان با شناخت علت، به راحتی از آن پیشگیری کرد: