💠کلینی زمانه شناسی آگاه و کافی پدیده ای فرهنگ ساز کتاب کافی از برجسته ترین جوامع روایی است. سه شاخصه زمانِ نگارش، ساختارِشکلی و محتوایی آن مُمیزه بلند ایستایی آن در میان سایر جوامع روایی است. کلینی کافی را صرفا نه از دغدغه مندی علمی، بلکه مبتنی بر نیازِ زمانه خویش تالیف نمود . او به درستی شرایط زمانه خویش را دریافت و درصدد پاسخگویی بدان برآمد. تا پیش از او تمام جوامع روایی ماهیتی فقهی داشتند و کلینی اولین عالمی است که نظم معهود را برهم زد و ساختاری نو درانداخت . برخلاف تهذیب ، استبصار و من لایحضره الفقیه، کلینی کافی را با موضوع عقل، علم و فضائل آن آغاز نمود. در منظومه فکری کلینی عقل، محورى است كه مدار همه امور بر آن استوار بوده و سود و زيان ثواب و كيفر متوجه او می باشد. [کافی، ج 1، ص 15] کافی برآیند دغدغه فرهنگی عالمی آشنا به زمانه خویش است. او در مقدمه کتابش با صدایی بلند، از سیطره جهل و نادانی و انزوای عقل و خرد در جامعه آن روزگار پرده برداشت و از رَخت بربستن علم و دانش در آینده ای نه چندان دور اظهار بیم و ترس داشته است. وی چنین میگوید: «أما بعد، فقد فهمت‏ يا أخي ما شكوت من اصطلاح‏ أهل دهرنا على الجهالة، و توازرهم و سعيهم في عمارة طرقها، و مباينتهم العلم و أهله، حتى كاد العلم معهم أن‏ يأرز كله، و تنقطع‏ مواده؛ لما قد رضوا أن يستندوا إلى الجهل، و يضيعوا العلم و أهله» کلینی، [کافی، ج 1، ص 9]