*امام صادق (ع) فرموده: اى صاحب موى سفيد و قلب سياه! پيش رويت آتش است و پشت سرت ملك‏الموت، مى‏خواهى چه كنى؟ طفل بودى و نادان، جوان بودى و گناهكار، #پير شده‏اى و رياكار، فكر كن در چه وضعى قرار دارى و اعمال خوبى كه بايد انجام داده باشى كجاست؟

يكى از عواملى كه مى‏تواند اخلاق صاحبان خود را تعديل كند و آنان را از حرص و آرزوى دراز بازدارد اين است كه جوانان و ميانسالان شخصيت آنان را محترم شمرند، عزشان را محفوظ دارند، و هرگز مورد تحقير و اهانتشان قرار ندهند. پيران وقتى در محيط خانواده احساس ذلت مى‏كنند و مى‏بينند دگران آنان را با چشم خوارى مى‏نگرند به فكر مى‏افتند كه اگر بتوانند براى خود عزى كسب كنند و به گونه‏اى حقارت خويش را جبران نمايند، راه آسانى كه با مزاج ناتوانشان سازش دارد اين است كه به پناه حرص و آرزوى دراز بروند و از هر راه حلال و حرامى كه ممكن است پولى گرد آورند و بدين وسيله احترام اعضاى خانواده را به خود جلب نمايند.

براى آنكه افراد #پیر و سالخورده در پايان عمر از مسير حق منحرف نشوند، خداى را فراموش نكنند، و از اوامر و نواهيش تخلف ننمايند، * رسول اكرم (ص) فرموده است: از جمله‏ ى تكريم و احترام به ذات اقدس الهى احترام نمودن به كهنسال مسلمان است. *و نيز فرموده است: كسى كه پيرى را به علت پيريش احترام نمايد خداوند او را از ترس و نگرانى روز قيامت ايمن مى‏دارد.

عوارض جسمانى افراد #پیر و سالخورده و ناتوانى آنان در فعاليتهاى اجتماعى براى تامين معاش یکی از واقعیات است که بایستی مد نظر قرار گیرد.

خداوند در قرآن شريف فرموده است: و ما من دابه فى الارض الا على الله رزقها. هيچ جنبنده‏اى در زمين نيست مگر آنكه رزقش به عهده‏ ى خداوند است. يعنى پروردگار توانا گردش كارگاه عظيم خلقت را در خشكى و دريا به گونه ‏اى حكيمانه پايه‏گذارى نموده است كه پيوسته غذاهاى مختلف تمام موجودات زنده با نظم مخصوصى در دامن طبيعت پرورش مى‏يابد، گياهان از زمين و آب و آفتاب تغذيه مى‏كنند و رشد مى‏نمايند، دانه‏خواران و علفخواران از روييدنى‏ها ارتزاق مى‏نمايند و به حيات خود ادامه مى‏دهند. غذاى حشرات گوناگون در آغوش طبيعت مهيا مى‏گردد و نسل حشرات به طور طبيعى گسترش مى‏يابد و غذاى پرندگان حشره‏خوار آماده مى‏شود و حياتشان برقرار مى‏گردد. عقابها و كركسها و ديگر پرندگان گوشتخوار از شكار پرندگان كوچك ارتزاق مى‏نمايند

همچنين درندگان از شكار ديگر حيوانات، و خلاصه همانطورى كه در قرآن شريف آمده : "رزق همه‏ ى جنبندگان زمين را خداوند از مجراى قوانين تكوينى خود تامين مى‏نمايد." رزق انسانها نيز همانند ديگر موجودات زنده به عهده‏ى خداوند است. هر موجود زنده‏اى براى دست يافتن به رزق خود نوعى فعاليت و حركت دارد و از پى روزى مى‏رود و انسان نيز موظف است فعاليت نمايد تا رزق خود را به دست آورد. ولى فعاليت انسان در طلب رزق با فعاليت جنبندگان زمين تفاوتهايى دارد، از آن جمله رزق روزى ‏خواران همان است كه در سفره‏ى طبيعت، خود به خود مهيا مى‏گردد و نيازى به فعاليت روزى‏خواران ندارد، چرندگان از گياهانى كه در زمين مى‏رويد ارتزاق مى‏كنند و خودشان نمى‏توانند زمين خشكى را سبز و خرم نمايند، زنبورهاى عسل از گلهايى كه در طبيعت به وجود مى‏آيد روزى مى‏خورند و خودشان قادر نيستند باغ و گل ايجاد نمايند. پرندگان و خزندگان و درندگان و تمام جنبندگان برى و بحرى رزقشان همان است كه آفريدگار حكيم در طبيعت براى آنها آماده مى‏كند و خودشان نمى‏توانند چيزى بر آن بيفزايند، اما انسان آزاد و آگاه با مغز خلاقى كه دارد مى‏تواند از منابع طبيعت حداكثر استفاده را بنمايد، اراضى موات را احيا كند و آنها را به زمين كشاورزى و باغهاى ميوه مبدل نمايد و از محصولشان ارتزاق كند، مى‏تواند موسساتى را براى دامپرورى و مرغدارى تشكيل دهد، با مراقبتهاى علمى موجبات تكثيرشان را فراهم آورد و به عده‏ى زيادى از انسانها غذا برساند.

تمام مردم موظف ‏اند براى تامين معاش و به دست آوردن رزق حلال تلاش و كوشش نمايند و به سختى و مشقت آن تن در دهند. *رسول اكرم (ص) فرموده است: خداوند دوست دارد بنده‏ ى خود را ببيند كه براى طلب رزق حلال در رنج و مشقت است.

اشخاص باايمان توجه داشته باشند كه تلاشگران و افراد زحمتكش از نظر وسعت يا مضيقه‏ ى رزق، با يكديگر متفاوت اند و به صريح قرآن شريف اين تفاوت مستند به مشيت حكيمانه ى ذات اقدس الهى است، اوست كه به بعضى رزق وسيع مى‏دهد و بعضى را در تنگناى روزى مى‏گذارد. *ان ربك يبسط الرزق لمن يشاء و يقدر انه كان بعباده خبيرا بصيرا. خداى تو است كه هر كس را بخواهد روزى وسيع مى‏دهد يا در مضيقه‏اش مى‏گذارد كه او به مصلحت بندگان خود آگاهى و بصيرت دارد.

*امام باقر از رسول اكرم سلام الله عليهما در قالب #حديث_قدسی بیان نموده كه خداوند فرمود: بعضى از بندگان با ايمانم دينشان سالم نمى‏ماند مگر با غنى و توسعه ‏ى زندگى و سلامت بدن. من آنان را بدين امور آزمايش مى‏كنم و دينشان سالم مى‏ماند. بعضى از بندگان باايمان‏اند كه دينشان مصون نمى‏ماند مگر با تهيدستى و نادارى و عارضه‏ى بدنى، آنان را بدين امور امتحان مى‏كنم و دينشان سالم مى‏ماند، و من عالم به صلاح دينى بندگان مومن خود هستم.

3 نکته: اول آنكه رزق تمام جنبندگان روى زمين و روزى‏خواران بر اساس نظام خلقت به عهده‏ى خداوند است، دوم براى به دست آوردن رزق، همه‏ ى جنبندگان تلاش مى‏كنند و انسان نيز بايد نيروى خود را به كار اندازد و در راه به دست آوردن رزق كوشش نمايد، سوم آنكه تقسيم رزق و زياد و كم بودن آن وابسته به مشيت حكيمانه‏ى خداوند است، اوست كه بعضى را در رفاه و آسايش قرار مى‏دهد و بعضى را دچار مضيقه و سختى مى‏نمايد.

با فرارسيدن ايام #پير ى و كبر سن، از طرفى قواى بدن به ضعف مى‏گرايد و آدمى از فعاليت و كوشش براى به دست آوردن رزق بازمى‏ماند و آنطور كه بايد نمى‏تواند فعاليت نمايد، و از طرف ديگر نياز به رزق و غذا امرى است ضرورى و آدمى تا آخر عمر به غذا احتياج دارد. امام سجاد (ع) رزق و روزى ايام كبر سن را در ضمن دعا اينچنين به پيشگاه بارى‏تعالى عرض مى‏كند: «و اجعل اوسع رزقك على اذا كبرت». بار الها! وسيعترين رزق خود را براى من در كبر سنم قرار ده. در واقع، امام (ع) مى‏خواهد بگويد: پروردگارا! در كبر سن، قواى بدنم ضعيف مى‏شود و آنطور كه بايد قدرت فعاليت ندارم. در آن موقع تو مرا مشمول فيض مخصوص خود قرار ده و با توسعه دادن رزق خود به من، ناتوانيم را جبران نما و كمبودم را تتميم و تكميل كن و مرا از نيازمندى و احتياج به مردم رهايى بخش.

رسول اكرم (ص) نيز در ايام #پیر ی و كبر سن از خداوند درخواست توسعه‏ى رزق نموده است: اللهم اجعل اوسع رزقك على عند كبر سنى و انقطاع عمرى. بار الها! وسيع ترين رزق خود را براى من در ايام #پیری و كبر سنم قرار ده، موقعى كه پايان عمر و قطع رشته‏ ى حيات نزديك شده است.

افراد تا وقتى زنده‏اند و با وجود #پیری و كبر سن قدرت كار دارند، هر چند ضعيف باشند، بايد كار كنند و شرافت انسانى خود را محافظت نمايند و اگر زمانى فرارسد كه ديگر قدرت كار نداشته باشند، در آن موقع لازم است : یا مردم به عنوان مواسات و تعاون عمومى، يا به عنوان خدمات اسلامى يا انسانى، زندگى آنان را اداره كنند، يا بيت‏المال مسلمين (ولو تحت عنوان #بازنشستگی ) متكفل امورشان گردد

على (ع) در ايام حكومت خود از نقطه ‏اى عبور مى‏كرد و جمعى با آن حضرت بودند. بين راه با #پيری كور و كهنسال برخورد نمود كه گدايى مى‏كرد و از مردم درخواست كمك داشت. حضرت از مشاهده‏ى اين وضع ناراحت شد، رو كرد به اطرافيان خود و فرمود: اين چيست؟ نفرمود: اين شخص كيست؟ خواست بفرمايد اين چه وضع تاثر بارى است كه من مشاهده مى‏كنم؟ عرض كردند: يا اميرالمومنين اين پيرمرد سائل، نصرانى است. حضرت فرمود: يك عمر او را به كار گرفته ‏ايد و به سهم خود در اجتماع خدماتى نموده است، اينك كه #پير و كور شده است تركش نموده‏ايد، سپس دستور داد زندگى او را از بيت‏المال اداره نمايند.

خداوند رزق انسانها و همه‏ ى جنبندگان روى زمين را ضمانت نموده است، ولى ضمانت بارى‏ تعالى بدان معنى نيست كه مردم از تلاش و كوشش دست بردارند بلكه فعاليت در راه طلب حلال وظيفه‏ى قطعى تمام افراد است. *امام عسكرى (ع) فرموده: رزقى را كه خداوند ضمانت نموده است تو را از وظيفه‏ ى سعى و كوشش باز ندارد. با فرارسيدن كبر سن نيروى فعاليت تدريجا كاهش مى‏يابد و افراد نمى‏توانند آنطور كه بايد كار كنند و رزق خود را با عزت به دست آورند. در اين موقع بايد از خداوند طلب رزق وسيع نمايند و از ذات مقدس او استمداد كنند تا رزقشان محفوظ باشد. جمله‏ى دعاى امام سجاد (ع) ناظر به اين امر است: «و اجعل اوسع رزقك على اذا كبرت»، بار الها! وسيعترين رزق خود را براى من در كبر سنم قرار ده.

امام (ع) در جمله‏ى دوم دعا، به پيشگاه خداوند عرض مى‏كند: «و اقوى قوتك فى اذا نصبت»، بار الها! قويترين نيرو و قوت اعطايى توبه من در ايام فرسودگى و تعبم باشد.

كلمه‏ى «قوت» داراى معانى وسيعى است، هم قوت روح را شامل مى‏شود و هم قوت جسم را در بر مى‏گيرد، و كلام امام سجاد (ع) تحمل اين هر دو معنى را دارد.

موقعى كه در خانواده‏ها افرادى به #پيرى مى‏رسند و دچار عوارض كبر سن مى‏شوند و به حمايت و كمك دگران نيازمند مى‏گردند به پاداش خدمتهايى كه در گذشته انجام داده‏اند توقع دارند كه اعضاى خانواده حقوق آنان را محترم بشمرند و بيش از پيش مورد تكريم و احترامشان قرار دهند، به سخنانشان توجه نمايند، خواسته‏ها و تمنياتشان را برآورده سازند و موجبات آسايش و رفاهشان را فراهم آورند. بدبختانه در بسيارى از موارد اين وظايف اخلاقى و انسانى آنطور كه بايد رعايت نمى‏شود، جريان امور و رفتار و گفتار كسان و بستگان برخلاف انتظارشان صورت مى‏گيرد، نه فقط تكريمشان نمى‏كنند بلكه در مواقعى مورد بى‏احترامى و بى‏اعتنايى و تحقيرشان قرار مى‏دهند، از آنان احوال نمى‏پرسند و درخواستشان را ناشنيده تلقى مى‏نمايند. ميانسالان و #جوان های خانواده رفتار خلاف انصافى را كه نسبت به پيران انجام مى‏دهند در مقابل چشمهاى كنجكاو كودكان امروز است، اينان با روش نادرست خويش به اطفال خردسال درس بى‏احترامى و تحقير كهنسالان را مى‏دهند، طولى نمى‏كشد كه پيران مى‏ميرند، ميانسالان خانواده #پير مى‏شوند و #جوانان به ميانسالى مى‏رسند و كودكان امروز جوانان فرداى خانواده خواهند بود. بى‏احترامى و تحقير به پيران كه در ايام كودكى از پدران و پدربزرگان خود درس گرفته بودند اينك آن درسها را به ميانسالان ديروز كه پيران امروزند پس مى‏دهند، امروز همانگونه با اينان عمل مى‏كنند كه ديروز آنان در ميانسالى با پيران عمل مى‏كردند و تحقيرشان مى‏نمودند. سوزد و گريد و افروزد و خاموش شود هر كه چون شمع بخندد به شب تار كسى

ناملايمات روحى و فشارهاى درونى كه از حق ‏ناشناسى اعضاى خانواده در ضمير پيران متراكم مى‏گردد، آثار متفاوت به جاى مى‏گذارد و افراد #پیر و مسن و سالخورده واكنشهاى مختلف از خود نشان مى‏دهند، بعضى از آنان كه فاقد ذخاير ايمانى هستند يا ضعف دينى دارند و يا از تربيتهاى صحيح اخلاقى بهره‏مند نبوده‏اند، سخت ناراحت و خشمگين مى‏گردند. ممكن است فكر انتقامجويى در سر بپرورند، به پاره‏اى از اعمال ناروا و زيانبار دست بزنند يا سخنان دروغ و غير واقعى القا نمايند و در خانواده اختلافات و اختلالاتى به وجود آورند و از اين راه غيظ درونى خويش را فرونشانند. اگر سالخوردگان كه در خانواده مورد بى‏اعتنايى و تحقير واقع شده‏اند افراد باايمان و متدينى باشند و خود را در پيشگاه الهى مسئول بدانند، هرگز به اعمال غير مشروع دست نمى‏زنند، با ناملايمات و رنجهاى درونى خويش مى‏سازند، توقعات خود را كاهش مى‏دهند و ناراحتيها را با صبر و شكيبايى تحمل مى‏نمايند. اين گروه باايمان و درستكار مى‏توانند در اين مواقع حساس از فرصت شكستگى #پيرى و فشارهاى درونى خويش استفاده كنند و با خضوع و تذلل زيادترى دست نياز به سوى خداوند بى‏نياز بردارند. از كلام حضرت سجاد (ع) درس بگيرند و دعاى آن امام معصوم را كه در پيشگاه بارى‏تعالى عرض نموده، بازگو نمايند: «و اقوى قوتك فى اذا نصبت»، بار الها! قويترين نيرو و قوت اعطايى تو به من در ايام #پیری و فرسودگى ام باشد. انسان باید در جوانی و میانسالی التماس كند، زارى نمايد، و استجابت آن دعا را از خدا بخواهد. اگر تمنايش مقبول افتد و دعايش مستجاب شود ، بيگمان قوت روح و نيروى اراده ‏اش قويتر مى‏گردد و قدرت تحملش بر ناملايمات و مصائب افزايش مى‏يابد.

روح و بدن با هم متحدند و بر اثر اين پيوستگى و اتحاد، حكم هر يك بر ديگرى سرايت مى‏كند، مثلا خجالت و شرمندگى از حالات انفعالى نفس است، موقعى كه در روح پديد مى‏آيد چهره گلگون مى‏شود. حالت وحشت و ترس از شئون نفس است اما بر اثر عارض شدن اين حالت روانى، رنگ صورت تغيير مى‏كند و زبان از سخن گفتن بازمى‏ماند. تاثرات شديد روانى و اندوههاى درونى در بدن موثر است و موجب زخم معده و اثنى‏عشر مى‏شود، و خلاصه حالات روحى در بدن اثر مى‏گذارد. همچنين اعمال بدن در روح موثر است: تمرينهاى عملى در هنرهايى از قبيل خط نويسى و نقاشى كار بدن است ولى در روح اثر مى‏گذارد و ملكه‏ى نقاشى و خط نويسى پديد مى‏آيد، اگر دعاى قوت مستجاب شود و خداوند نفس آدمى را از نيروى اعطايى خود برخوردار فرمايد، بدن نيز از اين عطيه‏ى الهى بهره‏مند مى‏گردد و به نسبت قوت روح، جسم نيز توانا مى‏شود و انسان #پير بر اثر اين قوت و توان مى‏تواند پاره‏اى از نيازهاى خود را شخصا برآورده سازد و احتياجش از اين و آن كاهش يابد. روايت جالبى درباره‏ى قوت نيت و اراده و اثرش در توانايى جسم رسيده است: عن ابى عبدالله عليه‏السلام قال: ما ضعف بدن عما قويت عليه النيه. امام صادق (ع) فرموده است: در موقعى كه نيت و تصميم آدمى در انجام عمل قوى باشد، بدن در تحقق بخشيدن به آن نيت اظهار ضعف نمى‏كند و پا به پاى آن نيت قوى پيشروى مى‏نمايد.

فرد #پیر و سالخورده ‏اى را در نظر بگيريد كه براى سلامت خود همه روزه به قدر يك كيلومتر پياده‏روى مى‏كند و در پايان راه خسته مى‏شود، ناچار از ادامه‏ى راه خوددارى مى‏نمايد و بايد بنشيند. اگر اين انسان مسن روزى در راه با خطرى رو به رو شود، مثلا سيلابى تهديدش نمايد يا مورد حمله‏ى گزنده‏اى واقع شود و بايد هر چه زودتر خود را از محيط خطر برهاند، براى حفظ سلامت و حيات خود با اراده‏ى جدى و تصميم قاطع حركت مى‏كند، اولا، با سرعت بيش از معمول مى‏رود و ثانيا، ممكن است به قدر سه كيلومتر يعنى سه برابر توان خود، راه برود و احساس خستگى ننمايد. اين نيروى تن و قوت بدن از قوت اراده و تصميم باطنيش سرچشمه گرفته است.

با تشکر از همه دوستان مشارکت کننده در بحث امروز (برداشت من)( نویسنده - خواننده و نشر دهنده این کلام نورانی ) اجرتان با صاحب این کتاب با عظمت امام سجاد علیه السلام

#دعا_بیستم_11 🙏اللهم صل على محمد و آله، و اجعل اوسع رزقك على اذا كبرت، و اقوى قوتك فى اذا نصبت. ◀️امام سجاد عليه السلام پس از درود بر حضرت محمد و آلش، دو درخواست از خداوند مى‏نمايد. 1⃣ در خواسته‏ ى اول عرض مى‏كند: بارالها! وسيع ترين #رزق خود را براى من در #پیری و كبر سنم قرار ده. 2⃣ در خواسته دوم عرض مى‏كند بارالها! قوي ترين نيرو و قوت اعطايى تو به من در ايام فرسودگى و ناتوانی باشد. 👈متن و وصوت شرح آیت الله #ری_شهری 🌸 وسعت رزق در سالمندی 👇 2. 1 #پیر #پیرغلامان 🖋کانال انس با صحیفه سجادیه 🆔 @sahife2