سم الله الرحمن الرحيم
#دعا_بیستم_11
سم الله الرحمن الرحيم
و لا تبتلينى بالكسل عن عبادتك
امام سجاد عليهالسلام در اين قطعه از دعاى شريف «مكارمالاخلاق» عرضه می دارند :
بار الها! مرا در عبادت و بندگيت به مسامحه كارى و بىرغبتى مبتلا مكن،
عبادت موجب رشد،نشاط و شفافیت روح است.علامت تفکر وعقل است.«العقل ما عبد به الرحمن...»
عبا دت پروردگار آنقدر مهم است که امام سجاد علیه‌السلام در این فراز از خداوند می خواهد در عبادت سستی نکند.
عقل وعبادت،رابطه مستقیم ودوطرفه دارند،هرچه عقل بیشتر،عبادت بیشتر و بالعکس.
صلاح کار کجاومن خراب کجا
ببین تفاوت ره کز کجاست تابه کجا.
امام (ع) براى آنكه در ایام #پیری و كبر سن و ضعف قواى تن از جهت رزق و روزى در مضيقه واقع نشود، به دگران نيازمند نگردد، و به عز اسلاميش آسيب نرسد، دو درخواست از پيشگاه بارىتعالى نموده است:
اول آنكه فيض وسعت رزقى را كه به من عنايت مىفرمايى در كبر سنم قرار دهى،
دوم آنكه قويترين نيرويى را كه به من مىدهى در ايام فرسودگى و تعبم عطا فرمايى.
با توجه به اينكه در دوران پيرى به موازات ضعف قواى مادى، نشاط روح و بينش معنوى نيز كاهش مىيابد، در دعاى امروز از خدا مىخواهد كه در كبر سن :
از #عبادت با #کسالت و بى نشاط
و همچنین نداشتن #بصيرت
مصون و محفوظ باشد.
در جمله ى اول دعا، امام (ع) در زمينه ى عبادت كلمه ى «كسل» را به كار برده و از خدا خواسته است كه به آن حالت زيانبار مبتلايش ننمايد.
راغب در «مفردات» مىگويد: الكسل التثاقل عما لا ينبغى التثاقل عنه و لاجل ذلك صار مذموما:
كسل عبارت از اين است كه آدمى انجام عملى را ثقيل و سنگين وانمود نمايد، با آنكه شايسته است در اتيان آن عمل از خود نشاط و تحرك نشان بدهد، به همين جهت كسل از صفات مذموم شناخته شده است.
تمام كارهايى كه به دست مردم عمل مىشود، خواه براى زندگى دنيا باشد يا سعادت آخرت، اگر خواسته باشند به خوبى انجام پذيرد بايد با نشاط و علاقهمندى و منزه از كسل و سستى تحقق يابد.
دانشمندان بزرگ جهان كه به اكتشافات و اختراعات حيرتزا موفق گرديدند و به سربلندى و افتخار نايل آمدند براى اين بود كه عاشق كاوشهاى فرهنگى و تحقيقات علمى خود بودند و در محل كار خويش سر از پا نمىشناختند و تمام وجودشان غرق نشاط بود.
اهلبیت علیهم السلام كه به تعالى مادى و معنوى مسلمين علاقه داشتند ضمن روايات متعددى توصيه نمودهاند كه كارهاى دنيوى و اخروى خويش را با نشاط و دلگرمى و منزه از فتور و سستى انجام دهند
امام صادق (ع) فرموده: كسى كه انجام دادن طهارت و اداى نماز براى او ثقيل و سنگين باشد در او خيرى براى امر آخرتش نيست، كسى كه كارهاى مفيد براى اصلاح امر معاش در نظرش سخت و ثقيل باشد در او خيرى براى امر دنيايش نيست.
امام باقر (ع) فرمود: مورد بغض و بدبينى من است مردى كه در امور دنياى خود مهمل و بىرغبت است، چنين انسانى اهمال و فتورش در امر آخرت بيشتر خواهد بود.
محرك بزرگ مردم در فعاليتهاى دنيوى جلب لذت يا دفع الم و به تعبير ديگر سوديابى و جلوگيرى از زيان و ضرر است. بر اين اساس از پى غذا و لباس و مسكن مىروند، از پى مال و مقام، جاه و محبوبيت، و خلاصه براى دست يافتن به هر لذت و دفع هر المى قدم برمىدارند و همت مىگمارند.
بعضى براى رسيدن به لذايذ و منافع دنيوى فعاليت افراطى دارند، زيادهروى مىكنند،
بعضى معتدل و ميانهرو هستند،
و بعضى در انجام وظايف دنيوى سست و مهملاند.
اسلام به پيروان خود توصيه نموده است كه در امر معاش و تامين زندگى فعاليت معتدل داشته باشند،
نه به حرص و زيادهروى گرايش يابند
و نه سستى و اهمال را روش خود قرار دهند.
كسانى كه به خدا و روز قيامت ايمان دارند اطاعتشان از اوامر بارىتعالى و اجتنابشان از گناه به انگيزهى نيل به جلب لذت و دست يافتن به نعمتهاى اخروى و مصون ماندن از آلام دوزخ و عذاب الهى است.
البته اولياى بزرگ خدا بر اداى وظايف بندگى محركشان رسيدن به نعمتهاى بهشت يا بركنارى از عذاب دوزخ
نيست
بلكه بزرگترين محرك و گواراترين نعمت براى آنان در اداى وظايف بندگى، شكر نعمت خالق و جلب رضاى حضرت بارىتعالى است.
در حديث آمده است كه بپرهيز از اينكه در عبادت مهمل باشى يا تندرو،
چه آن كس كه در عمل سستى و اهمال نموده، حق را ادا نكرده است
و آن كس كه زيادهروى نموده، بر اداى حق صبر نكرده است.
رسول اكرم فرمود: يا على! اين دين قوى و متين است، ضعف و سستى در آن راه ندارد،
در اعمال عبادى با مدارا حركت كن،
تندروى منما،
و در دلت بغض عبادت پروردگارت را به وجود مياور.
اگر مردم موازنه و تعادل دنيا و آخرت را به درستى حفظ كنند و با اندازهگيرى صحيح و دور از افراط و تفريط براى هر دو سرا فعاليت نمايند و مقررات شرع مقدس در هر دو بعد مورد توجهشان باشد اينان گروه سعادتمنداناند، دنيا و آخرتشان معمور خواهد بود و مشمول الطاف الهى هستند.
اما اگر تمام كوشش و همتشان مصروف دنيا گردد و به امور آخرت بىاعتنا باشند آنان گروه سيهروز و بدبخت خواهند بود و به فرمودهى على (ع) در معرض بغض حضرت بارىتعالى قرار دارند.
على (ع) فرموده: مبغوضترين مردان نزد بارىتعالى بندهاى است كه خداوند او را ترك گفته، از حمايت خود محرومش ساخته و او را به خودش واگذارده است، از صراط مستقيم منحرف گرديده و بدون راهنماى آگاه طى طريق مىنمايد، اگر به كارهاى دنيوى و سود مادى خوانده شود اجابت مىكند و آن را به كار مىبندد، و اگر به عملى كه بذرافشانى براى آخرت است خوانده شود آن را با اهمال و بىرغبتى تلقى مىنمايد.
بيشتر مردم عالم در جلب منافع و لذايذ دنيوى و دفع زيانها و آلام مادى كوشا و جدى هستند و براى آنها با علاقهمندى و نشاط فعاليت مىكنند،
و عدهى بالنسبه قليلى در امور مادى و انجام وظايف دنيوى سنگين و كمرغبتاند.
اما در زمينهى امور معنوى و اخروى، درست مطلب برعكس است، عدهى قليلى با نشاط و علاقهمندى به وظايف روحانى و معنوى خود عمل مىكنند و اوامر الهى را به كار مىبندند
اما بيشتر مردم جهان يا اساسا به عالم بعد از مرگ عقيده ندارند يا اگر معتقد باشند در عقيدهى خود آنقدر قوى نيستند كه با علاقهمندى و نشاط به وظايف بندگى عمل كنند و اوامر خداوند را آنطور كه شايسته است اطاعت نمايند.
آنانكه در صف مومنين به خدا و روز جزا قرار دارند از جهت ايمان و باور معنوى با هم متفاوتاند،
به همين جهت چگونگى عبادات و اعمال اخروى آنان نيز تفاوت دارد :
*گروهى به روز جزا و پاداش و كيفر الهى در آن روز آنقدر مطمئناند كه گويى در دنيا عرصهى محشر و صحنهى ثواب و عقاب الهى را مشاهده مىكنند. توجه اساسى اين گروه به عالم آخرت و تهيهى زاد و توشهى سراى جاودان است، براى دنيا فعاليت دارند اما رفاه زندگى يا مضيقهى معاش در نظرشان مهم نيست، آنچه مهم است اطاعت از بارىتعالى و عبادات خالصانهاى است كه با شوق و نشاط به اميد نيل به رحمت الهى و رضوان پروردگار انجام مىدهند.
رسول اكرم (ص) فرموده: برترين مردم كسى است كه عاشق عبادت باشد، با آن معانقه كند، در دل عبادت را دوست بدارد، با بدن خود در حال فراغت بال و آرامش خاطر آن را انجام دهد، و باك نداشته باشد كه از نظر معاش در مضيقه و تنگى است يا در آسايش و رفاه.
اين گروه بهترين شاگردان مكتب اسلاماند و ارزش معنوى انسان را به شايستگى درك نمودهاند.
*گروه ديگر افرادى هستند كه به خدا و قيامت ايمان دارند ولى آنقدر مجذوب امور مادى و شوون دنيوى هستند كه موفق نمىشوند عبادتى را با نشاط و شوق انجام دهند و از مسرت درونى آن برخوردار گردند. اينان گرفتار عارضهى روحى هستند و تا خويشتن را درمان ننمايند از عبادت بارىتعالى لذت نمىبرند. حضرت مسيح (ع) دربارهى اين گروه فرموده است:
بحق با شما مىگويم: همانطور كه مريض به غذاى خوب و مطبوع مىنگرد و بر اثر شدت درد از آن لذت نمىبرد، همچنين دنياداران و علاقهمندان به امور مادى با احساس حب مال، لذت عبادت و شيرينى آن را درك نمىكنند.
*گروه ديگر كسانى هستند كه به خدا و روز جزا عقيده دارند اما ايمانشان ضعيف است، در عبادت رياكارند، جايى كه دگران ناظر عملشان نيستند در بندگى خدا كسل و بىرغبت اند،
اما آنجا كه مردم نماز خواندنشان را مشاهده مىكنند با وجد و نشاط خدا را بندگى مىنمايند، نشاط اينان در عبادت براى مردم است نه براى خدا:
على (ع) فرموده:
براى رياكار سه علامت است:
وقتى مردم مىبينند، از خود نشاط و شور بروز مىدهد،
وقتى تنها مىشود در عبادت كسل و سنگين است،
و سومين علامتش آن است كه دوست دارد در تمام كارها مورد تحسين و تمجيد مردم باشد.
*گروه ديگر، منافقين خائن و ناپاكدلاند كه به زبان از مسلمانى دم مىزنند و در دل ايمان ندارند. اينان براى آنكه از تعرض مسلمين مصون باشند و در منافع آنان به نام مسلمانى سهيم گردند به ظاهر تسليم اسلام شده و در باطن مخالف سرسخت دين خدا هستند. قرآن شريف در معرفى اين گروه چنين فرموده است:
و اذا لقوا الذين آمنوا قالوا آمنا و اذا خلوا الى شياطينهم قالوا انا معكم انما نحن مستهزءون.
وقتى اهل ايمان را مىبينند مىگويند ما ايمان آوردهايم و چون با شياطين خود خلوت مىكنند مىگويند: ما با شما هستيم و مسلمانان را به استهزا گرفتهايم.
منافقين از روى مكر و فريب در صفوف جماعت مسلمين شركت مىكردند و به ظاهر اقامهى نماز مىنمودند، و چون ايمان واقعى نداشتند نمازشان فاقد رغبت و نشاط بود و خداوند دربارهى آنان فرموده است:
ان المنافقين يخادعون الله و هو خادعهم و اذا قاموا الى الصلوه قاموا كسالى .
منافقين با خداوند مكر و خدعه مىكنند و خداوند نيز به آنان خدعه مىنمايد و چون به نماز مىايستند، قيامشان آميخته به كسالت و بىميلى است.
مردان الهى، عاشق عبادت بارىتعالى هستند،
آنها با تمام وجود بندگيش مىنمايند،
و نمازشان در پيشگاه مقدس او سرشار از وجد و نشاط و منزه از تثاقل و سستى است.
امام سجاد عليهالسلام در ايام #پیری و كبر سن كه نيروى جوانى رفته و قواى بدن به ضعف گراييده چهار درخواست از ذات اقدس الهى نموده است:
دو درخواست مثبت
و دو درخواست منفى،
* تقاضاى مثبت امام :
1- وسيعترين رزقى را كه به من عنايت مىفرمايى در كبر سنم باشد يعنى موقعى كه نيروهايم كاهش يافته و قواى بدنم ضعيف شده است.
2- دومين تقاضاى مثبت امام (ع) اين بود كه قويترين نيرويى را كه به من اعطا مىفرمايى در ايام فرسودگى و تعبم قرار ده.
* تقاضاى مثبت امام :
3- و لا تبتلينى بالكسل عن عبادتك،
بار الها! مرا در عبادت و بندگيت به تسامح و بى رغبتى مبتلا منما.
بندگان عاليقدر و محبوب خدا عاشق عبادتاند و با نشاط و شوق او را پرستش مىكنند و در بندگى و اطاعتش سربلند و مسرورند. امام (ع) از پيشگاه حضرت بارىتعالى درخواست مىنمايد كه اين حالت روحى و نشاط عبادت در كبر سن تا آخر عمر در من پايدار بماند و هرگز عبادتم فاقد نشاط و شوق نباشد.
4- و لا العمى عن سبيلك،
بار الها! در پيمودن صراط مستقيمت مرا گرفتار نابينايى منما.