حجت‌الاسلام مختاری: بسیاری از متون شیعی هنوز تصحیح نشده است/ لزوم تصحیح جدید نهج‌البلاغه 👇

مختاری افزود: در ارجاع به متون حدیثی لازم است باب حدیثی را هم ذکر کنیم یعنی بدانیم نویسنده حدیث را در چه بابی آورده است و این مسئله کمک مهمی به تصحیح متون است. علامه عبدالعزیز طباطبایی وقتی در مورد چاپ برخی متون مورد مشورت قرار می‌گرفت تا برخی متونی که دقت تصحیح بالایی هم ندارند چاپ شود می‌فرمود چاپ شود زیرا قدم اولیه برای گام‌های بعدی و تکامل کار است. وی با بیان اینکه تصحیح پیشینیان هم مراحل مقدماتی تصحیح‌های جدید است و نباید ارزش کار آنان را نادیده گرفت، ادامه داد: ریاضی خوانساری استاد ریاضی علامه طباطبایی بوده است و علامه از ایشان خیلی تعریف کرده است؛ وی آثار متعددی دارد که هنوز چاپ نشده است؛ سال وفات ایشان هم در سال وفات آیت‌الله بروجردی است و مطالب نابی دارد از جمله مطالب وی، این است که من نسخه‌ای از زیج شبکه دارم ولی در یکی از تصحیحات تبدیل به زیج شسکه شده یعنی «ب»خوانده نشده است و این تصحیح به نسخ بعدی هم راه یافته است. مدیر مؤسسه کتاب‌شناسی شیعه تصریح کرد: علامه محمدخان قزوینی در مورد کار علامه دهخدا گفته است مثل این کار با آن گستردگی و شرایط وجود ده هزار غلط قابل عفو است بنابراین در آثار قدیمی هم با توجه به امکانات وجود اغلاط قابل عفو است ولی امروز با این همه امکانات تصحیحات ارزشمند و برجسته‌تری نسبت به گذشتگان باید داشته باشیم.

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین رضا مختاری، مدیر مؤسسه کتاب‌شناسی شیعه، هشتم دی، در هفتمین نشست همایش بین‌المللی «مخطوطات مشرق‌زمین» که از سوی نمایندگی قم سازمان علمی فرهنگی آستان قدس رضوی برگزار شد، گفت: وقتی سخن از اهمیت و ضرورت تصحیح متون می‌شود برخی فکر می‌کنند که همه متون ما تصحیح و چاپ شد و نیازی به انجام آن وجود ندارد مثلا اکثر کتب حدیثی، فقهی، اصولی و تاریخی و ... چاپ شده و در دسترس همه قرار دهد و نیازی به تصحیح مجدد نداریم. در جواب این سؤال باید گفت چه آثار تصحیح‌شده و چه آثار تصحیح‌نشده نیازمند تصحیح مجدد هستند. وی افزود: کتبی که قبلا تصحیح و چاپ شده متناسب با شرایط آن زمان و شرایط خود مصحح و نیازهای زمان انجام شده و نباید از ارزش کار گذشتگان بکاهیم و آن را کم قلمداد کنیم ولی آن‌ها با امکانات زمان خودشان این کارها را انجام داده‌اند و ما هم باید متناسب با زمان خودمان انجام دهیم. مختاری با بیان اینکه در گذشته امکانات تصویربرداری و شناسایی و .. نبود، اظهار کرد: مثلا آیت‌الله سیدحسن خرسان، تهذیب و استبصار و من لا یحضر الفقیه را تصحیح و در عراق منتشر کرد که در زمان خودش خدمت بزرگی بود ولی کارهای استاد علی‌اکبر غفاری برای آثار صدوق جای آن را گرفت و بعد از گذشت چند دهه باز نیازمند تصحیح این آثار هستیم. تاکید بر ضرورت تصحیح نسخ مدیر مؤسسه کتاب‌شناسی شیعه، گفت: شناسایی نسخ معتبر و سهولت دسترسی به این نسخ و وجود امکانات تصویربرداری و فتوکپی و زیراکس و ... از جمله مسائلی است که بر اهمیت تصحیح مجدد تاکید دارد. بنده برای تصحیح منیة المرید در دهه ۶۰ مجبور بودم همه آن را در کتابخانه دانشگاه تهران، مقابله کنم چون امکان تصویربرداری و اسکن و ... نبود. این پژوهشگر و استاد حوزه با بیان اینکه مضافا بر این خیلی از متون هنوز تصحیح نشده است، اضافه کرد: مشهورترین کتاب شیعه، نهج‌البلاغه و بیشتر از همه آثار در بین شیعه و چاپ شده است، اقای خرمشاهی در مراسمی به مناسبت تجلیل از مرحوم فیض‌الاسلام گفتند که نزدیک به یک میلیون نسخه از این اثر چاپ شده است ولی هنوز هم تصحیح کاملی با توجه به همه نسخه‌های معتبر قدیمی ندارد. وی افزود: معمولا مصححان اختلافات تغییردهنده معنا را مورد توجه قرار می‌دهند ولی متون قدیمی ضبط و شکل و اعراب داشته است و امروز متاسفانه معمولا مورد کم توجهی قرار می‌گیرد. مثلا مام علی(ع) در وصیت منجر به شهادت فرمودند: الله الله فی القرآن لا یسبقکم ...؛ برخی نسخ قاف را ساکن قلمداد کرده که نهی است و برخی آن را مضموم کرده‌اند که نفی است بنابراین اعراب‌گذاری خیلی مهم است. وجود اغلاط در نسخ نهج‌البلاغه مختاری بیان کرد: در چاپ نهج‌البلاغه قیس عطار شکل و اعراب را هم منتقل کرده ولی نادر است و باید در تمام نسخ انجام شود؛ بنابراین وقتی نهج‌البلاغه چنین وضعیتی دارد برخی آثار که جای خود دارند. حتی در خطبه اول جمله‌ای از مصحح اضافه شده که قطعا جزء آن نیست. در این خطبه جمله «من جهله فاشار الیه ...» در هیچکدام از نسخ معتبر و شروح قدیمی نهج‌البلاغه نیست ولی در ۹۰ درصد چاپ‌های آن به غلط آمده است. مدیر مؤسسه کتاب‌شناسی شیعه تصریح کرد: در نامه حضرت به عثمان بن حنیف انصاری خیلی از نسخ خطی واجد این جمله نیست؛ جایی که فرمود: ولا اخذت منه الا کقوت ...؛ و هنوز ریشه‌یابی نشده است. یا مصباح المتهجد شیخ طوسی که معتبر است هنوز تصحیح درستی ندارد و تکلیف ما با نسخ آن روشن نشده است مثلا در مورد زیارت عاشورا و دو فقره انتهایی آن، هنوز تصحیح درستی از مصباح المتهجد نداریم و همین سبب شده تا برخی تصور کنند که فقرات انتهایی از دوره صفویه به زیارت عاشورا اضافه شده است. لزوم تصحیح روایات مرتبط با نوروز این پژوهشگر کتاب‌شناسی شیعه با بیان اینکه منبع فضایل نوروز، مصباح المتهجد و برخی منابع دیگر است و در مورد اختلاف در نسخه‎های مرتبط با نوروز هم کار درست و درمانی انجام نشده است، اضافه کرد: ما ابتدا باید همه نسخه‌ها را شناسایی کنیم سپس از نسخ معتبر استفاده کنیم. مثلا فهرست ابن نیدم که شیعی است و جا داشت حوزه‌های شیعه آن را تصحیح کنند و توسط مؤسسه الفرقان زکی یمانی تصحیح شد و چاپ خوبی دارد و در چاپ دوم اصلاحاتی در آن صورت گرفت. وی افزود: خیلی از کتب ادعیه ما ضبط و تصحیح درستی ندارد و الان در تصحیح کتب حدیثی نباید به نسخ اکتفا کرد؛ یک حدیث با یک سند که ما یقین کنیم یک حدیث است و یکبار توسط معصوم صادر شده هم در کافی و هم در کتب زیدیه و حتی اهل سنت وجود دارد. بنابراین مانند قدیم نیست که ما برای یک روایت چند نسخه کافی را مقابله کنیم بلکه باید متون دیگر و منابع اهل سنت را هم ملاحظه کنیم. ابهامی در کافی وجود دارد و همان ابهام با مراجعه با دعائم الاسلام حل می‌شود به خصوص اینکه این دو منبع عرضی هم هستند و نه در طول یکدیگر و هر دو از منابع قبلی، حدیث را گرفته‌اند.

عضو شورای عالی مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی گفت: متاسفانه در دانشگاه‌های ما تعداد نسخه‌شناسان متبحر از تعداد انگشتان یک‌دست فراتر نمی‌رود و امید ما به دو حوزه قم و مشهد است و این دو حوزه امروز تصحیح را قوام می‌بخشند و هیچ امیدی نباید به دانشگاه‌ها داشت و چند نفری هم که هستند در حال بازنشسته شدن هستند.👇

تعداد اندک نسخه‌شناسان متبحر دانشگاه‌ها وی افزود: جلال خالقی مطلق در تصحیح شاهنامه، ۱۷ جلد را دیده است و آخرین نسخه آن مربوط به ۹۰۷ است یعنی شواهد زبان‌شناسی و نسخه‌شناسی زیادی را یافته که نسخه آخر به لحاظ زمانی در کار او اولین نسخه تلقی می‌شود یعنی تسلط وی بر نسخه‌شناسی سبب شده کار خوب پیش برود. متاسفانه در دانشگاه‌های ما تعداد نسخه‌شناسان متبحر از تعداد انگشتان یک‌دست فراتر نمی‌رود و امید ما به دو حوزه قم و مشهد است و این دو حوزه امروز تصحیح را قوام می‌بخشند و هیچ امیدی نباید به دانشگاه‌ها داشت و چند نفری هم که هستند در حال بازنشسته شدن هستند. میرانصاری با بیان اینکه نباید در تصحیح متون کم بگذاریم، اظهار کرد: مسئله دیگر روش تصحیح است، و مصحح باید روش کار خودش را برای مخاطب توضیح دهد همچنین موضوع مورد نیاز دیگر در تصحیح‌، زبان‌شناسی است البته ما انتظار نداریم مصحح زبان‌شناس و یا نسخه‌شناس باشد ولی آشنایی با این دو بسیار مهم است؛ شناخت زبانی که یک اثر متعلق به آن دوره است از اهمیت بالایی برخوردار است. وی تاکید کرد: در مجموع آسیب‌های تصحیح متون را می‌توان به آسیب‌های اخلاقی، نگرشی، دانشی و تخصصی تقسیم کرد و یک پژوهشگر حوزه تصحیح ممکن است با این موارد مواجه باشد؛ در تصحیح نگرشی نگاه نازل و دست دوم به مقوله تصحیح منجر به آن می‌شود و در اخلاق پژوهش هم عدم رعایت امانتداری و فقدان وجدان علمی و کتمان حقیقت از آسیب‌های این حوزه است. امروز اخلاق پژوهش به دلیل اهمیت خود در تمامی دانش‌ها مهم است.

به گزارش ایکنا، علی میرانصاری، عضو شورای عالی مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، و پژوهشگر مطالعات متون و نسخ خطی هشتم دی، در سخنانی با موضوع «آسیب‌شناسی متون خطی» که از سوی نمایندگی قم بنیاد علمی فرهنگی آستان قدس رضوی برگزار شد، گفت: در مورد خیلی از اغلاط در تصحیح متون باید گفت که متاثر از منطقه جغرافیایی است؛ یعنی گاهی لهجه و گویش یک مصحح بر روی کتابت مثلا نهج‌البلاغه اثر گذاشته است. وی با تاکید بر اینکه تصحیح متون امروزه به یک دانش چندوجهی تبدیل شده و نه صرفا یک فن، افزود: سال ۱۹۰۹ میلادی نقطه عطف در تاریخ فرهنگ ما و در تاریخچه تصحیح متون است. در این سال علامه محمد قزوینی به اروپا رفته بود و با ادوارد براون و .. نشست و برخاست کرده و دانش‌های جدیدی در حوزه تصحیح فرا گرفته بود. نقطه عطف در تصحیح متون میرانصاری بیان کرد: این سال نقطه عطفی است زیرا کتابی با روش مدرن و جدید و با بهره‌گیری از اسلوب غربی در تاریخ فرهنگ ایران چاپ شد که همان مرزبان نامه است که قبلا غربی‌ها آن را چاپ کرده بودند ولی این بار از سوی یک ایرانی یعنی با روش مدرن چاپ شد. تا امروز که آخرین روز سال ۲۰۲۲ هستیم ۱۱۳ سال می‌گذرد و اصول و قواعد آن را مرحوم علامه قزوینی با چند کتابی که تصحیح کرد از جمله تاریخ جهان‌گشای جوینی به ما نشان داده است. وی افزود: در این ۱۱۳ سال، اتفاقات زیادی در حوزه تصحیح رخ داده است و مهمترین آن ظهور مصححان زیادی مانند مجتبی مینوی و فروزانفر، اقبال آشتیانی و ... است و کتب زیادی به روش علامه چاپ شد و هنوز هم روش وی ادامه دارد. امهات متون ما در این مدت به دست طبع آراسته شد. کلیات شمس، تاریخ سیستان، لغت فرس اسدی، تاریخ طبرستان، المعجم، تاریخ بیهق، تاریخ جهانگشا و جامع التواریخ و اثر شفیعی کدکنی از جمل اثاری بودند که تصحیح شدند. میرانصاری ادامه داد: البته هرقدر جلوتر آمدیم برخی رگه‌های انحراف از این اصول پدید آمد و پررنگتر شد و از اصول علامه تخطی بیشتری شاهدیم. الان نگاه ما به حوزه تصحیح، نگاهی مکانیکی شده یعنی یک نسخه را بگیریم و بقیه را با آن مقایسه کنیم؛ تصحیح نیازمند زبان‌شناسی، نسخه‌شناسی و تاریخ است. در دانشگاه دیده‌ام دانشجویانی به استاد می‌گوید من برای رساله دکتری چه کنم به او گفته می‌شود برو یک نسخه تاریخی را بردار و تصحیح کن و جان خودت و مرا راحت کن. نگاه به دانش تصحیح متون عوض شود میرانصاری تصریح کرد: ما باید این نگاه را عوض کنیم، باید همایش‌هایی بگذاریم و هر کدام از ما که در حوزه تصحیح کار می‌کنیم این آسیب‌ها را برطرف کنیم. از دیگر آفات تصحیح، عدم امانتداری در تصحیح یک متن است و مصحح‌نما می‌گوید بگذار چیزی که ناخوانا است برداشت خودم را به آن بیافزایم و گاهی به نحو بدی بازتاب پیدا می‌کند و این غلط‌خوانی‌ها تداوم می‌یابد و به یک سنت تبدیل می‌شود و وجدان علمی است که باید جوابگو باشد. ما اگر نسخه‌ای را دیدیم و نتوانستیم آن را بخوانیم باید آن را مشخص کرده و از دیگران برای فهم آن کمک بگیریم نه اینکه خودمان اجتهاد کنیم. میرانصاری اضافه کرد: مسئله دیگر ضرورت تصحیح است، یعنی باید ببینیم الان وارد تصحیح یک متن شده‌ایم آیا ضروری است یا خیر؟ ما اجازه نداریم وقت خودمان را به کارهای باطل صرف کنیم و ناشر حق ندارد سرمایه مادی خود را چند جلد کتاب نفیسی بکند که مفید نیست. کتاب تاریخ عمومی از خلقت جن تا آدم شروع کرده و از آدم تا خاتم ادامه است؛ این کتاب هزارو صد صفحه است و از صفحه یک تا هزار آن این مطالب را در برگرفته و صد صفحه آخر مربوط به قرن ۹ به بعد است و این صد صفحه هم ۵ بار قبلا چاپ شده است. حالا این ناشر خصوصی که سرمایه محدودی دارد چرا باید این کتاب را در سه جلد نفیس چاپ کند. البته بخش آخر این کتاب خوب است ولی ۵ بار چاپ شده و مصحح هم وقت خود را بی‌جهت در این زمینه صرف کرده است. عضو شورای عالی مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، افزود: کتابی چند دهه قبل چاپ شده است ولی فردی یک نسخه غیرمؤثر پیدا می‌کند و آن را بهانه قرار می‌دهد برای اینکه دوباره آن را چاپ کند که مصداق کتاب‌سازی است و متاسفانه موارد متعددی این کار رخ داده است. میرانصاری بیان کرد: یک مصحح تا زمانی که نسخه‌شناس نشده و عالمان نسخه‌شناس در کنار او نباشند حق ندارد سراغ این نسخ برود ولی چون تصحیح را کاری مکانیکی می‌دانند وارد آن شده و اشکالات فراوانی در آن می‌بینیم. آقای مصحح شما باید تبارشناسی نسخ خطی را بشناسی و نقاط افتراق و اشتراک نسخ را بشناسی و دسته‌بندی کنی که نام آن را تبارشناسی می‌گذاریم.

🟥 سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی دفتر قم با مشارکت مجتمع عالی تاریخ؛ سیره و تمدن اسلامی و با حضور طلاب محترم جامعه المصطفی (ص) العالمیه برگزار می نماید. ⚫ نشست علمی سیره پژوهی امام رضا علیه السلام؛ بایدها و نباید ها 📝 موضوعات و مسئله های پژوهشی در سیره رضوی 🎙 جناب آقای دکتر صفری فروشانی 📝 سیره پژوهی امام رضا علیه السلام در مراکز علمی پژوهشی آستان قدس رضوی 🎙حجت‌الاسلام دکتر علی راد 📝 دبیر علمی 🎙 حجت‌الاسلام والمسلمین علی قنبری 🗓 یکشنبه ۱۱ دیماه ۱۴۰۱ 🕰 ساعت: ۱۲ - ۱۰ 🔍 آدرس: قم چهارراه شهدا ابتدای خیابان صفائیه؛ ساختمان سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی 🖥 لینک ورود به جلسه: 🌐https://www.skyroom.online/ch/feghahat_aqr/sco 🆔 لینک پخش زنده در ایتا @scorazavi 🔶 کانال اطلاع رسانی اخبار و برنامه های سازمان علمی وفرهنگی آستان قدس رضوی- نمایندگی قم👇 🆔@scorazavi

حجت‌الاسلام‌ راد تشریح کرد: ابعاد سه‌گانه نیایش‌ها در مکتب سردار شهید سلیمانی رئیس بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی اظهار کرد: می‌توان حداقل به سه بُعد از ابعاد نیایش‌ها در مکتب شهید سلیمانی اشاره کرد که شامل بُعد «معرفتی، شهودی و عرفانی»، «آسیب شناختی» و «آرمانگرایی و ارزش‌گرایی» است. این دعاها کارکردهای مختلفی دارد که از جمله آنها تعالی‌بخشی، آرمانگرایی و آسیب‌شناسی است. 👇

قسم دیگری از دعاهای شهید سلیمانی که در سخنرانی‌ها و وصیت‌نامه بازتاب بیشتری دارد دعاهای اجتماعی و فرهنگی است که در این دعاها وی برای خودش چیزی نمی‌خواهد. در این دعاها که فراوانی بیشتری هم دارد شهید سلیمانی چیزهای دیگری از خدا می‌خواهد. این قسم از دعاها تبلور تکالیف و وظایف خود شهید و وظایف آحاد جامعه در قبال نظام اسلامی، انقلاب، رهبری، کشور و جهان اسلام است. در این قسم، شاهد طلبیدن، خواستن و زبان استمداد برای گشایش در امر ملت، مردم، دین، جامعه، ایران و جهان اسلام هستیم. ویژگی دیگر این دعاها وجود نوعی مطالبه‌گری برای حراست و مراقبت از خط شهدا، حماسه حسینی، فرهنگ شهادت و ایثار و مراقبت از چارچوب نظام به ویژه ولایت فقیه و رهبری است. ویژگی سوم این نوع دعاها وجود نشاط و پویایی در آنهاست و در واقع شهید در این نوع از دعاها تلاش دارد در مخاطب و جامعه خود پویایی ایجاد کند. براساس این گونه‌شناسی می‌توان حداقل به سه بُعد از ابعاد نیایش‌ها در مکتب شهید سلیمانی اشاره کرد که شامل بُعد «معرفتی، شهودی و عرفانی»، «آسیب شناختی» و «آرمانگرایی و ارزش‌گرایی» است و این دعاها کارکردهای مختلفی دارد که می‌توان به تعالی بخشی، آرمانگرایی و آسیب شناسی اشاره کرد. شهید سلیمانی ساختار دعای شیعی را رعایت و آن را با تمسک به آل الله آغاز می‌کند. آنچه بنده از مطالعه و تحلیل میراث دعاهای شهید برداشت کردم این است که اولاً ادعیه شهید سلیمانی فصل بالنده شخصیت این شهید عالی مقام و شارح منزلت معنوی او، دوماً این دعاها ترجمان آروزها، آرمان‌ها، دغدغه‌ها و دردهای اوست، سوماً عصاره نیاش‌های سردار قاسم سلیمانی گویای این مهم است که وی ذات خداوند را درک و باور راستین داشت و نوعی تجربه وجودی از خداوند را می‌توان در دعاهای وی استشمام کرد. نیایش‌های شهید سلیمانی پژواک باور عمیق وی به توحید ذاتی و افعالی و ارادت به ساحت قدسی اهل بیت(ع) و همچنین معادگرایی و شهادت طلبی خاص اوست. این نیایش‌ها بازتاب و انعکاس آرمان‌ها و ارزش‌های فرهنگی و سیاسی شهید سلیمانی و در نهایت نمایانگر ارزش وجودی و ثقالت معنوی و درک و شهود او از عالم ملکوت و انس مداوم خدا بود و خدا به دعاهای او گوش سپرد و در نهایت اجابت کرد.

به گزارش خبرنگار ایکنا، نشست «درآمدی بر نیایش‌های سردار شهید حاج قاسم سلیمانی؛ گونه‌ها، مضامین و مستندات» امروز چهار‌شنبه ۳ دی‌ماه، با حضور حجت‌الاسلام‌ والمسلمین علی راد، دانشیار پردیس فارابی دانشگاه تهران و رئیس بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، نمایندگی قم برگزار شد. در ادامه متن صحبت‌های وی را می‌خوانید: ابتدا سالگرد شهادت سردار سلیمانی را تسلیت عرض می‌کنم. موضوع بحث ما نیم نگاهی بر نیاش‌های سردار شهید سلیمانی است که اسم آن را درآمدی بر این نیایش‌ها نامگذاری کرده‌ایم و با این کلیدواژه قصد ما این بود که بحثی مقدماتی برای این همایش ارائه کنیم تا در قالب این مقدمه، مخاطبان را به مطالعه مکتب شهید سلیمانی از منظر دعا و نیایش دعوت کنیم. این هدف اصلی و غایی ما از فرهیختگان است تا شاهد خوانش این دعاها و جایگاه فاخر آن باشیم. این بُعد از شخصیت ایشان شناخته شده است و قصد ما تأکید بر این بُعد و تعمیق و دقت نظر در شناخت آن است، نه اینکه معتقد باشیم این بعد از زندگی شهید سلیمانی مغفول باشد. البته پرداختن به این مقوله در مکتب آن شهید مجالی بیش از این می‌طلبد. نکته مقدماتی دیگر اشاره به ابعاد متنوع شهید سردار سلیمانی است. این مکتب، مکتبی جامع الاطراف و ذوابعاد است و هنوز ابعاد آن شناخته نشده است و شاید نیاز به زمان، مطالعه و پژوهش داشته باشیم تا تمام ابعاد، مؤلفه‌ها و قوانین این مکتب استخراج شود اما فی‌الجمله می‌دانیم این مکتبی جامع است که خروجی و فارغ التحصیلان آن خود شهید سلیمانی و امثال وی هستند. حال سؤال این است که این چه مکتبی است که توانایی پرورش چنین شخصیت‌هایی کم نظیر دارد که محبوب قلوب باشند؟ مکتب شهید قاسم سلیمانی از منظر سیاسی، نظامی، اطلاعاتی، امنیتی، فرهنگی، اجتماعی، بین‌المللی و ابعاد دیگر قابل مطالعه است اما یکی از ابعاد و مؤلفه‌های این مکتب مؤلفه معنویت است. در بحث معنویت، مهم‌ترین شاخصه این مکتب، عبادت و نیایش است؛ چراکه تجلی معنویت در مکتب شهید سلیمانی در دعا و سر و سلوک متجلی است. از این رو بحث ما کاملاً در پیوند با مکتب ایشان است. نکته دیگر این است که بنده از زمانی که قرار بود این موضوع را ارائه دهم بسیار خرسند شدم و توفیقی دانستم تا حیات و زندگی شهید سردار سلیمانی و سخنرانی و تجارب دیگر از شخصیت شهید را دوباره مرور کنم و آن را ادای دینی می‌دانم که بر ما دارند. بنده خودم را مدیون شخصیت و تلاش‌های ایشان می‌دانم و این برایم بسی مایه افتخار است. روش بنده در این بحث، روش تحلیل محتوا است. اگر بخواهیم این بحث را تعریف کنیم ابتدا یک بانک الفاط و مضامین را درباره نیایش و دعا گردآوری کردیم تا مشخص شود کدام الفاظ بیانگر دعا و نیایش هستند. با این الفاظ و مفاهیم سراغ منابعی رفتیم که بتوانیم این الفاظ را از آن استخراج کنیم. منابعی که مراجعه کردیم در ابتدا منابعی هستند که به امضا یا قلم و یا بیان شهید بوده است که از جمله آنها وصیتنامه شهید سلیمانی است. همچنین به دست‌نوشته‌هایی که از وی باقی مانده است مراجعه کردیم. منابع دیگر ما منابع شفاهی همانند مجموعه سخنرانی‌های شیهد سلیمانی در نشست‌های علمی، مذهبی و سیاسی بوده‌اند. این سخنرانی‌ها متنوع است و در سالگرد‌های عملیات‌های دفاع مقدس، به مناسبت انقلاب اسلامی یا ایام شهادت برخی از سرداران ارائه شده است. این بخش بسیار ارزشمند بود. منابع سومی که سراغ آنها رفتیم خاطراتی بود که دیگران از شخصیت و سیر و سلوک ایشان داشتند که آنها هم کارآمد بودند و استفاده زیادی از آنها کردیم. ما این داده‌ها را دسته‌بندیِ موضوعی کرده و سپس تلاش کردیم آنها را به بخش‌های مختلف تقسیم و از آنها استخراخ مقوله کرده و سپس مقولات را به عام و خاص تقسیم و از آنها گزاره‌هایی را استخراج کردیم. مجموع این گزاره‌ها نشانه کارکرد و جایگاه دعا در مکتب شهید است. بر پایه این گزاره‌ها می‌توانیم نظریه جایگاه دعا در مکتب شهید سلیمانی را تقریر کنیم. محور بعدی ما مفاهیمی است که در این نشست به آنها ارجاع می‌دهیم. اولین مفهوم که اساسی و بنیادی در این بحث است مفهوم دعا است که معادل فارسی آن را نیایش گذاشته‌ایم. دعا در لغت به صدا زدن، یاری طلبیدن یا به امری تشویق نمودن آمده است لذا در معنای لغوی دعا باید دقت کرد که دعا صرفاً استمداد نیست بلکه مفاهیم دیگری نیز دارد. مفهوم دیگر گفت‌وگو با خداوند است که در این مکتب بروز و ظهور زیادی دارد و اساساً این مکتب به گونه‌ای مکتب گفت و گو و نقد و نظر است. حال سؤال این است که این قدرت گفتمانی شهید سلیمانی از کجا نشئت می‌گیرد؟ قطعاً یک بخش از این قدرت دیالوگی ریشه در گفت‌وگوهای عمیق و مستمر با خداوند متعال دارد.

شهید سلیمانی یک گفت‌وگو و کنشگر قوی در دیالوگ با خداوند است و دعاهای ایشان از معرفت و بینشی عمیق برخوردار است که نشان کمال و پختگی وی در ساحت دعا است. باید توجه داشت که زبان هر کسی به دعا باز نمی‌شود بلکه کسانی می‌توانند با خداوند به زبان دعا و نیایش سخن بگویند که تجارب معنوی زیادی داشته باشند. ممکن است شخصی سن بالایی داشته باشد و از وی درخواست کنیم پنج دقیقه با خدا نیایش کند اما چنین توانایی نداشته باشد ولی شهید سلیمانی انسی با خدا داشته که چنین قدرتی را به وی داده است. این گفت وگو با خداوند اشکال و قالب‌های مختلفی دارد که از جمله آنها مناجات است. این مناجات دارای صفات جمال و جلال خداوند است و در اینجا سخن از طلب حاجت و درخواست برای رفع گرفتاری نیست بلکه انس با خدا مطرح است که سخن برای خود خداست. این تعریف معیار ما از دعا و نیایش است. اهل دعا معمولاً برای دعا کردن سراغ دعاهای اهل بیت(ع) می‌روند و آنها را تکرار می‌کنند که البته خیلی هم خوب است. یک دعا نیز از قرآن اقتباس می‌شود که خداوند متعال از زبان انبیای الهی بیان کرده است. در بخش مستندات نیایش‌های شهید سلیمانی نیز دنبال این سؤال هستیم که شهید سلیمانی دعاهای خود را از کجا اخذ کرده و آیا این دعاها اقتباسی هستند یا غیراقتباسی؟ درباره انواع دعا باید گفت که یکی دعا ابراهیمی است و دعای دیگر اسلامی است که وجه ممیزه آن در اصل ارتباط با خداوند است اما قسم دیگر دعای شیعی است که دعایی از گونه ممتاز ادیان الهی است. به عبارت دیگر ما در ادیان وحیانی، جلوه‌های ممتاز یک دعا را می‌توانیم در میراث شیعی مشاهده کنیم. مقایسه میراث مکتوب به جای مانده از تمام ادیان پیشین با میراث شیعه شاهدی بر صدق این ادعا است. البته نه اینکه در سایر ادیان و مذاهب دعا نداشته باشیم بلکه طراز این دعای شیعی بالاتر است و این دعا تجلی مودت، راز و نیاز و یک احساس عارفانه است. دعای شیعی را بیانگر یک خودآگاهی، خداشناسی و خدامحوری در تمام ابعاد حیات انسانی دانسته‌اند. این دعا، دعای ابراز اندیشه و ایدئولوژی است. بحث ما به لحاظ پارادایم، ذیل این دعا است و دعاهای شهید سلیمانی را می‌توان از مصادیق این دعا در ادیان وحیانی دانست؛ چراکه شاخصه‌های قسم سوم را کاملاً در دعاهای شهید سلیمانی مشاهده می‌کنیم و با این زاویه دید وارد تحقیق و پژوهش در میراث شفاهی و مکتوب شهید سلیمانی شده‌ایم. در دعاهای فردی شهید سلیمانی می‌توان اوج خداجویی و دلدادگی وی به ذات باریتعالی را مشاهده کرد. ساختار عمده این دعاها الهی است و باکلیدواژه «الهی» و «خدایا»، خداوند متعال را خطاب قرار می‌دهد و نوعی تأکید در این نوع دعاها مشهود است. این قسم از دعاها محصول تجارب معنوی شهید سلیمانی و برآیند شهود عرفانی و معنوی وی است. این قسم از دعاها نشانگر اوج خداگرایی و دلدادگی شهید به ذات اقدس الهی و زبان گویای بندگی شهید است. در این دعاها مؤلفه‌های عبد صالح را مشاهده می‌کنیم چراکه وی عبودیت و اینکه خدا را باید بنده بود به تصور می‌کشد و در واقع جلوه عبد صالح و ترجمان صفای باطن شهید است. وی در این دعاها کدورت را زدوده و ذهن و زبان وی گویا شده است. این دعاها در یک فضای قرب معنوی و همچنین در یک لطافت معنوی صادر شده که عمده آنها قطعاً در خلوت بوده است. آخرین دستنوشته از شهید سلیمانی که از ساعاتی قبل از شهادت بر جای مانده ست دعای عجیبی است. وی می‎گوید: «خداوندا مرا بپذیر، خداوندا عاشق دیدار تو هستم؛ همان دیداری که موسی را ناتوان از ایستادن و نفس کشیدن کرد.» وی در اینجا خداوند را حاضر می‌بیند. در مقدمه وصیت نامه الهی - سیاسی شهید سلیمانی جلوه‌های زیادی از این اقسام دعاها را مشاهده می‌کنیم. ایشان در جای دیگر می‌گوید: «ای خدای عزیز و ای خالق بی همتا، دستم و کوله پشتی سفرم خالی است و من بدون برگ و توشه‌ای به امید کَرَم تو می‌آیم من توشه‌ای برنگرفتم چون فقیر را در نزد کریم چه حاجتی به توشه و برگ است.» به تعبیر عرفا در اینجا نیز وی در مقام راز و نیاز و به تعبیری طنازی عرفانی است. نکته‌ای که درباره این دعاها می‌توان اشاره کرد این است که وی در این دعاها تأکید زیادی بر رضایتمندی خدا از او و تطهیر تمام وجود او از جانب خداوند دارد و اینکه خداوند متعال همواره با او باشد و رهایش نکند. شهید چیزهایی می‌خواهد که مقام وجودی وی را به کمال ببخشد. وقتی دعاهای شهید سلیمانی را مطالعه و تحلیل می‌کنیم شهید به آنچه که در این دعاها خواسته رسیده است و در واقع این دعاها اجابت شده است. ایشان در جاهایی دعا می‌کنند شهادتشان همانند شهید عماد مغنیه باشد و چیزی از ایشان باقی نماند و این را از عمق وجود طلب می‌کند لذا خداوند نیز به نیایش‌های عاشقانه وی پاسخ داد و کیفیت شهادت ایشان هم نشانگر همین موضوع است.

🔴 آرشیو سال 99 نمایندگی قم 🔴 ⏪ صوت نشست ⭕️ نشست علمی 〽️ "سلسله نشست های علمی مشترک همایش بین المللی گام دوم انقلاب مکتب شهید سلمیانی" ❇️ نشست 36 📌 «درآمدی بر نیایش های سردار شهید قاسم سلیمانی؛ گونه ها مضامین و مستندات» 🎙 حجت الاسلام دکتر علی راد 🗓 چهارشنبه / ۳ دی ۹۹ ⏰ ساعت 13:00 #️⃣ #قاسم_سلیمانی #گام_دوم #علی_راد 🆔 @qomislamic

جلسه مشترک روسای مجتمع آموزش عالی تاریخ؛ سیره و تمدن اسلامی جامعه المصطفی (ص) العالمیه و سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی دفتر قم 🔹 یکشنبه ۱۱ دیماه ۱۴۰۱ ساعت ۹ 🔶 کانال اطلاع رسانی اخبار و برنامه های سازمان علمی وفرهنگی آستان قدس رضوی- نمایندگی قم👇 🆔@scorazavi

🔹 گزارش تصویری ۱ 🟥 سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی دفتر قم با مشارکت مجتمع عالی تاریخ؛ سیره و تمدن اسلامی و با حضور طلاب محترم جامعه المصطفی (ص) العالمیه برگزار نمود. ⚫ نشست علمی سیره پژوهی امام رضا علیه السلام؛ بایدها و نباید ها 📝 موضوعات و مسئله های پژوهشی در سیره رضوی 🎙 جناب آقای دکتر صفری فروشانی 📝 سیره پژوهی امام رضا علیه السلام در مراکز علمی پژوهشی آستان قدس رضوی 🎙حجت‌الاسلام دکتر علی راد 📝 دبیر علمی 🎙 حجت‌الاسلام والمسلمین علی قنبری 🗓 یکشنبه ۱۱ دیماه ۱۴۰۱ 🕰 ساعت: ۱۲ - ۱۰ 🔶 کانال اطلاع رسانی اخبار و برنامه های سازمان علمی وفرهنگی آستان قدس رضوی- نمایندگی قم👇 🆔@scorazavi

🔹 گزارش تصویری ۲ 🟥 سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی دفتر قم با مشارکت مجتمع عالی تاریخ؛ سیره و تمدن اسلامی و با حضور طلاب محترم جامعه المصطفی (ص) العالمیه برگزار نمود. ⚫ نشست علمی سیره پژوهی امام رضا علیه السلام؛ بایدها و نباید ها 📝 موضوعات و مسئله های پژوهشی در سیره رضوی 🎙 جناب آقای دکتر صفری فروشانی 📝 سیره پژوهی امام رضا علیه السلام در مراکز علمی پژوهشی آستان قدس رضوی 🎙حجت‌الاسلام دکتر علی راد 📝 دبیر علمی 🎙 حجت‌الاسلام والمسلمین علی قنبری 🗓 یکشنبه ۱۱ دیماه ۱۴۰۱ 🕰 ساعت: ۱۲ - ۱۰ 🔶 کانال اطلاع رسانی اخبار و برنامه های سازمان علمی وفرهنگی آستان قدس رضوی- نمایندگی قم👇 🆔@scorazavi

🔹 صوت جلسه 🟥 سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی دفتر قم با مشارکت مجتمع عالی تاریخ؛ سیره و تمدن اسلامی و با حضور طلاب محترم جامعه المصطفی (ص) العالمیه برگزار نمود. ⚫ نشست علمی سیره پژوهی امام رضا علیه السلام؛ بایدها و نباید ها 🎙 جناب آقای دکتر صفری فروشانی 🎙حجت‌الاسلام دکتر علی راد 📝 دبیر علمی 🎙 حجت‌الاسلام والمسلمین علی قنبری 🗓 یکشنبه ۱۱ دیماه ۱۴۰۱ 🕰 ساعت: ۱۲ - ۱۰ 🔶 کانال اطلاع رسانی اخبار و برنامه های سازمان علمی وفرهنگی آستان قدس رضوی- نمایندگی قم👇 🆔@scorazavi

🔹 بازتاب خبری 🟥 سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی دفتر قم با مشارکت مجتمع عالی تاریخ؛ سیره و تمدن اسلامی و با حضور طلاب محترم جامعه المصطفی (ص) العالمیه برگزار نمود. ⚫ نشست علمی سیره پژوهی امام رضا علیه السلام؛ بایدها و نباید ها 🗓 یکشنبه ۱۱ دیماه ۱۴۰۱ 🕰 ساعت: ۱۲ - ۱۰ 🔹 لینک کامل خبر https://iqna.ir/fa/news/4111322/%D8%B6%D8%B1%D9%88%D8%B1%D8%AA-%D8%AA%D8%AF%D9%88%DB%8C%D9%86-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9-%D8%B1%D8%B6%D9%88%DB%8C 🔶 کانال اطلاع رسانی اخبار و برنامه های سازمان علمی وفرهنگی آستان قدس رضوی- نمایندگی قم👇 🆔@scorazavi

🔹 بازتاب خبری 🟥 سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی دفتر قم با مشارکت مجتمع عالی تاریخ؛ سیره و تمدن اسلامی و با حضور طلاب محترم جامعه المصطفی (ص) العالمیه برگزار نمود. ⚫ نشست علمی سیره پژوهی امام رضا علیه السلام؛ بایدها و نباید ها 🗓 یکشنبه ۱۱ دیماه ۱۴۰۱ 🕰 ساعت: ۱۲ - ۱۰ 🔹 لینک کامل خبر https://iqna.ir/fa/news/4111324/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AD%D9%88%D8%B2%D9%87-%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C%D9%87-%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF 🔶 کانال اطلاع رسانی اخبار و برنامه های سازمان علمی وفرهنگی آستان قدس رضوی- نمایندگی قم👇 🆔@scorazavi

🔹 گزارش تصویری ۱ امضای تفاهم نامه همکاری های مشترک بین سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی با مرکز فقهی ائمه اطهار (ع) - قم. 🔹 دوشنبه ۱۲ دیماه ۱۴۰۱ 🔶 کانال اطلاع رسانی اخبار و برنامه های سازمان علمی وفرهنگی آستان قدس رضوی- نمایندگی قم👇 🆔@scorazavi