🔰بخش دوم/ پایانی🔰
📗 #معرفی_کتاب دوم
🔸شناسنامه:🔰
◽️عنوان: لوایح آقا شیخ فضل الله نوری(ره)
◽️بهکوشش: دکتر هما رضوانی.
◽️ناشر: تهران : نشر تاریخ ایران، 1362.
◽️توصیف ظاهری: 68 ص
◽️فروست: نشر تاریخ ایران؛ 12: مجموعه متون و اسناد تاریخی؛ 11 (قاجاریه)
◽️یادداشت: کتابنامه بهصورت ◽️زیرنویس
موضوع: ایران-- تاریخ-- انقلاب مشروطه، 1324-1327ق.-- تحصن و بست، 1325ق.
◽️موضوع: مرجع شهید علامه شیخ فضل الله نوری، 1259-1327ق.
✍ آنگونه که از منابع بر می آید، نخستین بار و به صورت خاص شادروان دکتر محمد اسماعیل رضوانی استاد تاریخ دانشگاه تهران به بررسی لوایح "روزنامه علامه شیخ فضل الله نوری" پرداخته است. ایشان در مقاله ای تحت عنوان یاد شده درباره چگونگی شکل گیری و انتشار این روزنامه و بازتاب های انتشار آن و جنگ قلمی مطبوعات طرفدار مشروطه غربگرا با آن، مباحث ارزشمندی مطرح کرده، به طور مثال دکتر رضوانی می نویسد: انتشار این روزنامه در میان مشروطه خواهان [غربگرا] ولوله ای افکند و جراید مشروطه خواه به پاسخگویی برخاستند و از این به بعد قسمت عمده نیروی مبلغین و مروجین مشروطیت صرف پاسخگویی به نوشته های مرحوم شیخ شد. از خلال مقالاتی که در جراید غربگرا و دین ستیز آن عهد به چاپ رسیده، وحشت و اضطراب مشروطه خواهان، هویداست.
باری، در حقیقت کتاب لوایح آقا شیخ فضل الله نوری(ره)، که به کوشش خانم دکتر هما رضوانی، دختر فرهیخته ایشان در سال ۱۳۶۲ش، انتشار یافته، باز چاپ همان مقاله مذکور با اضافاتی مفید و تصویر روزنامه های (شیخ) پیوست آن است. این پیوست ها بنا به گفته مرحوم دکتر محمد اسماعیل رضوانی، شماره های گرانبهای شیخ است که با رنج بسیار به دست آمده است.
دکتر هما رضوانی(مورخ و پژوهشگر معاصر) در مقدمه این کتاب مرجع ارزشمند می نویسد:
روزی به پدرم گفتم اجازه دهید متن [روزنامه] لوایح شیخ را همان که در مجله تاریخ انتشار یافته، تجدید چاپ کنم تا استفاده آن عام شود و کار تحقیق جوانان آسان تر گردد. پدرم پیشنهاد مرا با شادی پذیرفت و آماده ارشاد من شد، این کتاب در حقیقت چاپ همان مقاله است، اما خودم نیز مایل بودم مانند سایر جوانان، تحقیقاتی بکنم و بر متن آن مقاله مطالبی بیفزایم.
مرحوم دکتر محمد اسماعیل رضوانی، علامه شیخ فضل الله نوری را در کشاکش مشروطه و استبداد، به درستی "نیروی سوم"ی قلمداد می کند که "نه از استبداد حمایت می کرد و نه موافق با دموکراسی دین ستیزانه خاص اروپایی بود"
مرحوم دکتر رضوانی شجاعانه اعتراف و تأکید می کند که خود، [به غلط] سالها شیخ را طرفدار استبداد می پنداشته، اما بعدا" دریافته است که آن بزرگ، برخلاف آنچه که عده ای گمان می بردند، مخالف با مشروطه نبود. بلکه می فرمود:
مشروطه ای که در فرنگستان ساری و جاری است، با مشخصات خاصی که دارد، شایسته اجرا در ایران نیست. ایرانیان باید مشروطه ای منطبق بر سنن ملی و مذهبی خود بر قرار کنند.
انتشار روزنامه توسط مرجع شهید علامه شیخ فضل الله نوری نیز در راستای شکستن انحصار رسانه ای غربگرایان و افشای ماهیت و اهداف دین ستیزانه آنان بود. مجموعه این روزنامه ها یکی از بهترین منابع تحقیق برای شناخت درستِ افکار و اندیشه های والا و حق مدارانه علامه شیخ فضل الله نوری است.
🔸 منابع: ک، بازخوانی روزنامه علامه شیخ فضل الله نوری، ستار شهوازی، چاپ دوم، مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران/ک، شیخ فضل الله نوری و مکتب تاریخ نگاری مشروطه و ک، کالبد شکافی چند شایعه درباره شیخ، دکتر علی ابوالحسنی(منذر)/بیست و دو رساله تبلیغاتی از دوره انقلاب مشروطیت، محمد اسماعیل رضوانی، مندرج در راهنمای کتاب، سال ۱۲، ش ۵-۶، صص ۲۳۳-۲۳۲/روزنامه شیخ، مندرج در: مجله تاریخ، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ش۲، جلد ۱، ۱۳۵۶ش، صص ۱۵۹-۱۶۴
✳️ @ShahidRabe
📙 آشنایی اجمالی با کتابی که در محرم منتشر شد تا تأکیدی باشد بر ارتباط مستقیم حکومت اسلامی و محرم!🔰
✍ شهید سید مجتبی میر لوحی معروف به نواب صفوی، روحانی مبارزِ عصر ستمشاهی پهلوی، که سرانجام توسط ایادی شاه خائن به شهادت رسید کتابی به نام "رهنمای حقایق (جامعه و حکومت اسلامی۱۳۵۷ش)" دارد که محرم ۱۳۷۰/آبان ۱۳۲۹ چاپ و منتشر شده و حکم مانیفست سازمان تحت رهبری وی"فدائیان اسلام" را دارد. وی در جای جای این کتاب، از مرجع شهید علامه نوری به نیکی یاد و تجلیل کرده است.برای نمونه در بخش مشروطیت و مجلس شورا(ص۵۵)از مرجع شهید به عنوان "مجتهد روحانی و عالی مقام و شهید عزیز اسلام" یاد کرده و کسانی را که با فریفتن مسلمانان نا آگاه و بد بخت، سبب شهادت عزیزترین پیشوای روحانی خود، حضرت شهید معظم، حاج شیخ فضل الله نوری(ره) شدند، نوکران اجرای نقشه شوم استعمار شمرده است.به نوشته او: مسلمانان سالها است که آثار شوم آنرا دیده و دم خروس ها از زیر پرده جنایت پیدا شده و پشیمان شده اند.دیدند که همه چیز خود را باختند و عزیز ترین رجال خود مثل شیخ فضل الله نوری(ره) را از دست داده اند، اینک می سوزند ودر پی چاره می گردند....در ص۶۷ مرجع شهید نوری و حاج آقا حسین قمی(از شاگردان شیخ فضل الله نوری و زعیم قیام گوهر شاد، علیه کشف حجاب رضاخانی) و شهید مدرس را از جمله مسلمانان بیدار و با حقیقتی می داند که یک تنه با اساس سیاست های شوم می جنگند../ک، تنهای شکیبا، علی ابوالحسنی
💠 شهید نواب صفوی:
اساس این مشروطه از کجا پیدا شد و کدام سیاست، سموم تلخی را در لباس دوستی نشان داد و مسلمانان را بفریفت؟ و آلت اجرای مقاصد شومی شدند؟ معلوم است که از چه شوره زار فاسدی بوده است[انگلیس].
آنان که مجتهد و روحانی عالی مقام و شهید عزیز اسلام #مرجع_شهید حاج شیخ فضل الله نوری را با فریفتن مسلمانان بدبخت کشتند، همان ها نوکران اجرای این نقشه شوم بودند، اما مسلمانان، آن روز با دست خود حتی از ریختن خون پاک عزیزترین پیشوای روحانی خود، حضرت شهید معظم حاج شیخ فضل الله نوری خودداری نکردند. سال هاست که آثار شوم آن را دیدند و دم خروس ها از زیر پرده جنایت پیدا شده است و پشیمان شده اند، دیدند همه چیز خود را به دست خود باختند و عزیزترین رجال خود مثل شیخ فضل الله نوری را از دست داده اند. اینک می سوزند و در پی چاره می گردند.../ک، راهنمای حقایق،ص 56-55/نوید شاهد از ماهنامه فرهنگی شاهد یاران/ شماره 102-103
💠 کلامی از شهید نواب صفوی(در دوره مرحوم حاج آقا حسین بروجردی) و تأکید بر وظایف ذاتی مرجعیت:🔰
مرجعیت باید بیدار، آگاه و شجاع باشد و به وظایف ذاتی خود به موقع عمل نماید!
کجایند شیخ فضل الله نوری ها؟!/نشریه عبرتهای عاشورا
📙 مشخصات کتاب
نام کتاب : راهنمای حقایق
نویسنده : مجتبی میرلوحی(نواب صفوی)
ناشر : امید فردا
تعداد صفحات : 104 صفحه
شابک : 978-622-6258-70-8
تاریخ انتشار : 1398
دسته بندی : تاریخ ایران, علوم سیاسی, انقلاب اسلامی ایران
✳️ @ShahidRabe
✍ گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، از بزرگداشت سالروز شهادت مرجع شهید علامه شیخ فضلالله نوری(ره) با عنوان «شیخ شهید»
◽️مکان: تالار جلسات موزه، کتابخانه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی
✍ در این نشست تخصصی، قاسم تبریزی، پژوهشگر تاریخ معاصر درباره «شیخ فضلالله و مشروطه مشروعه» و سعید طاووسی مسرور، پژوهشگر تاریخ و عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، درباره «چرایی نگاه انتقادی شیخ فضلالله به مشروطه» سخنرانی کرد.
قاسم تبریزی گفت: شیخ فضلالله نوری وقتی متوجه حضور پررنگ جریانهای ماسونری، بابیها، سوسیالیستها و نهلیستها در مجلس مشروطه شد، این سخن را مطرح کرد که مشروطه باید مشروعه باشد. چون آن مشروطه که اینان قانونش را تنظیم کردند؛ مشروطه غربی شده بود. شیخ این قید مشروعه را گذاشت و لذا گفت ما الان که انقلاب کردیم، میتوانیم قوانینی تبیین و تدوین کنیم که مستقیم از قرآن و فقه اسلامی و سیره اهل بیت الهام بگیرد. این نگاه درست بود، متاسفانه موضوع مشروطه مشروعه به درستی تحلیل و تبیین نمیشود. در حالی که مشروطه مشروعه در برابر مشروطه غربی است که جریان فراماسونی با نفاق و حیله، درصدد بود آن را از مسیرش منحرف کند.
او افزود: در قضیه انحراف مشروطه از ویژگیهای شیخ این بود که جایگاه رهبری داشت؛ قدرت، توان، موقعیت و به اصطلاح از روش رهبری برخوردار بود. چنانکه شاگردان برجسته بسیاری تربیت کرد از جمله شیخ عبدالکریم حائری شاگرد او بود. از طرفی علما و مراجع بلاد هم او را قبول داشتند. ویژگی دیگر شیخ، دارای مبانی فکری بود. این دو ویژگی در سید محمد طباطبایی و سید عبدالله بهبهانی ضعیف بود. لذا با مبانی فکری که شیخ داشت مسائل را به درستی میفهمید. چنانکه کسروی در «تاریخ مشروطیت» به تمسخر میگوید شیخ فضلالله نوری میخواهد قرآن را قانون کند و در این مملکت حکومت کند. چون خودش ضد اسلام بود و با صراحت میگوید اما امثال تقیزاده که حیلهگر است در هالهای از ابهام چنین سخنانی را مطرح میکرد.
شیخ برای خودش مبانی فکری داشت که ابتدا مشروطه را فهمید و بعد با آن مشکل پیدا کرد. زیرا با نفوذ جریانهای غربگرا در آن مشکل داشت. لذا نسبت به مقتضیات زمان آگاه بود و آن بینش و نگرش را نسبت به جریانهای استعماری داشت و استعمار را به خوبی میشناخت. در آن بیانیه که پیرامون تحریم تنباکو داد، میگوید عجیب است که دولت ایران متوجه نیست که انگلستان با یک ساختمان گرفتن در هندوستان تمام شبه جزیره را بلعید. آیا انگلستان با قرارداد تنباکو همه ایران را به تسخیر خودش درنمیآورد؟
تبریزی گفت: این بیانیه پیرامون تحریم تنباکو نشان میدهد که شیخ آن نگاه عمیق ضد استعماری را داشت که متاسفانه این نگاه ضداستعماری در علمای مشروطه طلب نجف نبود. وقتی کتاب «تنبیه الامه و تنزیه المله» محمدحسین نائینی را میخوانید، با این که فقیه است و بسیاری زیر دست او تربیت شدند، اما در کتابش تنها استبداد را دیده است! و به استعمار توجهی ندارد. او تاکید میکند شجره فاسده استبدادیه را باید از بین برد. این سخن درست است اما وقتی استعمار مملکت را تسخیر میکند باید ابتدا استعمار را از بین برد. حال به تعبیر امام خمینی(ره) باید با هر دو آنها مبارزه کرد.
شیخ فضلالله برخلاف نائینی و آخوند خراسانی، در نزدیک ماجرای مشروطه قرار دارد و مشاهده میکند که چه طور قانون اساسی را از روی قوانین غربی استخراج میکنند و اینجاست که بر مشروطه مشروعه تاکید میکند و خواهان تطابق قوانین با شرع اسلام میشود. لذا از این نقطه به بعد شیخ در برابر جریان غربگرا و تجددگرا قرار میگیرد. اگرچه او اصل مشروطه را نفی نمیکند. چون خودش در ابتدا در صف نخست حامیان آن قرار داشت، اما هشدار میدهد که مشروطه غربی نمیخواهیم، اینجا پارلمان انگلستان و لندن نیست که قوانین غربی به اجرا دربیاید. اینجا کشور اسلامی است و باید قوانین پارلمان آن بر اساس اسلام باشد.
به نظرم مشروطیت به نحوی که پیروز شد، پیروزی انگلستان بر ایران بود. چنانکه جلال ال احمد میگوید من نعش شیخ را بر بالای بام این مملکت پس از ۲۰۰ سال استیلای استعمار انگلیس میبینم که غربزدهها بر آن مسلط شدند. در طرح شیخ که تصویب شد، پنج مجتهد بر مصوبات مجلس نظارت داشتند تا خلاف اسلام نباشد اما غربگرایان حتی یک دوره اجازه ندادند که این امر انجام شود.
امروز وظیفه داریم که تاریخ خودمان را بنویسیم و آنچه را نمیدانیم از منابع دیگر تکرار نکنیم. از طرفی درباره تاریخ انقلاب اسلامی کوتاهی نکنیم هر چند که خارج از کشور بیکار ننشستند و دانشگاهها، شرکتها و افراد مختلفی دست به کار شدند و منابع زیادی را درباره تاریخ ما تولید کردند. اما ما باید با تکیه بر آنچه از سند و مدرک داریم تاریخ را روایت کنیم.
🔰ادامه در بخش دوم/پایانی🔰
🔰بخش دوم/پایانی🔰
سعید طاووسی مسرور در ادامه این برنامه با اشاره به نقص کتابهای درسی تاریخ گفت: خیلی از مسائل مهم تاریخ را یا کلا غلط به ما گفتند یا ناقص در ابعاد مختلف.
من اشاره میکنم به یکی از آخرین دستورات امام خمینی(ره) زمانی که بیماری قلبی داشتند و یکی دو ماه آخر حیاتشان که قضیه منتظری پیش آمد و مرحوم حاج احمدآقا میگوید در آن مدت دیگر کسی امام را خندان ندید. خیلی دوره سختی بود. تصور میکنید در آن موقع دغدغه امام چه بوده است؟ امام در نامهای به رهبری فعلی حضرت آیتالله خامنهای نامهای مینویسد که در صحیفه امام موجود است و تعابیر عجیبی در آن به کار میبرد. ایشان در این نامه مینویسد این کتابهای درسی تاریخ چیست که به دست بچههای این مملکت دادید. این چیست که درباره مشروطه نوشتید؟ بعد اشاره کردند کسروی از شما بهتر نوشته است. این سخن حرف خیلی سنگینی است! پس از آن خواهان اصلاح کتابهای تاریخ میشوند و گزارش آن را میخواهند. چندی بعد امام رحلت کرد و این موضوع باقی ماند.
او افزود: حال وقتی امروز تاریخ مشروطه را نگاه میکنیم مطالبی که به ما منتقل شده فقط موضوع انتقال نادرست مطالب درباره شیخ فضلالله نیست بلکه حتی محتوای منتقل شده در رابطه با محمدعلی شاه نیز تحریف شده است. ضمن اینکه نسبت علما با سلاطین قاجار بعضا به منزله استبدادخواهی بیان میشود. در اینجا باز هم اشاره میکنم به تعابیر امام راحل، ایشان یکبار بیشتر از سید جمالالدین اسدآبادی نام نبردند. ضمنا از او بد گفتند و ذکر خیری از او در میان نیست. اشکال ایشان این بود که متکی به علما و روحانیون نبود.
این عضو هیئت علمی دانشگاه اظهار کرد: شیخ فضلالله تربیت شده مرحوم میرزای شیرازی است که در جنبش تنباکو هم استادش را همراهی میکند. همین میرزای شیرازی هیچ وقت سید جمالالدین اسدآبادی را به حضور نپذیرفت. او گفت برای شاه شیعه خواب دیده است. یک سلطان شیعه داریم به چه حقی او را تضعیف کنیم؟ به نظرم در درک یک موضوع باید شرایط تاریخی را ببینیم. شرایط این دوره، شرایط دوره انقلاب اسلامی و امام خمینی(ره) نیست.
طاووسی مسرور گفت: همه علما و روحانیون گفتند از مهمترین محرمات فقهی، اخلال در نظام است. حذف سلطان قاجار در شرایطی که کار به دست دشمنان دین و مذهب میافتد و غرب و جریان روشنفکری مسلط میشود. آیا اخلال در نظام نیست؟ اگر بر فرض شیخ فضلالله از اصل سلطنت محمدعلیشاه قاجار هم حمایت کرده باشد، اشکالش در چیست؟ اینکه استبدادخواهی نیست زیرا علما خودشان بزرگترین منتقدان استبداد بودند. امروز مجلس با نام شهید مدرس گره خورده است و او نطقی دارد که میگوید شرعا حفظ چند چیز واجب است؛ اسلام، ایران و احمدشاه قاجار. مستندات این نطق در اینجا وجود دارد. منظور مدرس از این نطق چیست؟
او ادامه داد: اگر احمدشاه قاجار ساقط میشد، به جایش رضاشاه میآمد. آیا خوب بود؟ آیا خوب شد؟ پس ما باید رفتار علما را در ظرف زمینه و زمانهاش بسنجیم. اشاره کردم به این موضوع که حتی محمدعلیشاه قاجار برای ما تحریف شده است! چه کسی تحریف کرد؟ همین جریان غربگرا. وقتی جوانتر بودم و کتابهای تاریخ را میخواندم تصور میکردم چه قدر محمدعلی شاه خبیث و پست بوده است! او در همین مجلس در ابتدای یک قرآن نفیس خطی تعهد به مجلس را نوشته و امضاء کرده است و قسم خورده به مشروطه وفادار بماند، اما بعدا مجلس را به توپ بست.
این پژوهشگر تاریخ عنوان کرد: من در ذهن خودم فکر میکردم این موضوع چه توجیحی دارد؟ بعدها که مطالعه کردم متوجه مسائلی شدم هر چند نمیخواهم با این مطالب رفتار محمدعلی شاه را توجیه کنم که قطعا آن رفتار درست نبوده است. اما همین آقایان غربگرا در مطبوعات آن زمان رکیکترین فحشهای ناموسی را به شخص شاه دادند و رسما به مادرش توهین کردند. خوب شاه هم انسان بود و خشمگین میشد و بعد درصدد برمیآید که مجلس را به توپ بندد. قدری مردد است اما بعد از اینکه استخاره میکند و اتفاقا خوب میآید.
طاووسی مسرور گفت: یکی از دلایل عمده مخالفت شیخ فضلالله با مجلس آن دوره از لحاظ غربگرایی همین مطبوعاتی بود که هر چه به قلمشان میآمد مینوشتند. البته شیخ بر چند مساله دست میگذارد یکی از آن مسائل آزادی مطبوعات است که مطالب سخیفی در آنها به چاپ میرسد که نه برای اسلام نه شاه قاجار ارزشی قائل نیستند. یکی دیگر از مسائلی که مخالف شرع میدانست برابری همه شهروندان ایران در برابر همه چیز است. این در حالی است که ما اهل ذمه داریم و مسلم و احکام شرع است. چنین چیزی را نمیشد تصویب کرد.
او افزود: توقع میرود از کتابخامه مجلس، کتابخانه ملی و مراکز پژوهشی بتوانند بیش از پیش فعال باشند و آثاری را تولید کنند که در آنها روایت درستتری از تاریخ به ویژه تاریخ حساس مشروطه ارائه دهند./۱۱ مرداد ۱۴۰۱
✳️ @ShahidRabe
📜 برگی از تاریخ ناگفته و ناشنیده!
✍ به بهانه سالگردِ شمسی شیخ محمد حسین نائینی (۲۳ مرداد ۱۳۱۵ ش) از معممینِ حامیِ جریان غربگرای مشروطه و مخالف مرجع شهید علامه شیخ فضل الله نوری(ره)
💠 دکترعبدالهادی حائری(مورخ، روزنامه نویس، نوه دختری آقا شیخ عبدالکریم حائری یزدی) به نقل از برادر [محمد حسین] نائینی، می نویسد:
نائینی با نگرانی به [آخوند محمد کاظم] خراسانی(از دیگر معممین حامی مشروطه و مخالف شیخ فضل الله نوری ره) گفت:
خبر های ناگواری که درباره نوری می رسد، نشانه آن است که زندگی او در خطر است، اگر مشروطه خواهان، او را بکشند، آبروی [ما] علما، خواهد رفت!/ک، خانه بر دامنه آتشفشان، ص۲۰۳
...[آخوند خراسانی] بر اثر شنیدن خبر اعدام شیخ فضل الله، از شدت ضعف،[شرمساری] همانجا وسط کوچه به زمین خورد...[ابراهیم زنجانی، مُعمم فاسدِ فراماسون و رئیس دادگاه فرمایشی که حکم به اعدام شیخ فضل الله داد، از شاگردان، مُبلغین و معتمدین آخوند خراسانی بود! برخی بر این تصورند که کفایة الاصول آخوند، در یک سهم دهی سیاسی بخاطر حمایت آخوند از مشروطه، توسط زنجانی و... به عنوان کتاب اصلی به حوزه ها تحمیل شده است!]/همان، ص ۲۰۰
‼️عذاب وجدانِ خراسانی و نائینی
...بعد از شهادت شیخ، کسی خنده از آخوند [خراسانی]...ندید تا از دنیا رفت/همان، ص ۲۰۱
دکتر حائری: به دار آویختن شیخ، از سوی مشروطه خواهان...بسیاری از مردم عادی را...سخت به مشروطیت و پشتیبانان[بخصوص حامیانِ مُعممِ] آن!کینه ور گردانید./همان، ص ۱۹۹ [برخی در نجف معتقد بودند تا شیخ فضل الله نوری، شاگرد طراز اول و امینِ میرزای شیرازی زنده است نوبت به مرجعیت آخوند خراسانی نمی رسد، مرحوم آیت الله بهجت در این ارتباط می فرماید: کشتهشدن مرحوم شیخ فضلالله نوری مثل توپ در نجف صدا کرد و علیه آخوند خراسانی تمام شد. اگر این قضیه نبود، ریاست مطلقه و مرجعیت عامه (شاید به او) میرسید...در محضر بهجت، ج2، ص 620./تلخیص از خبرگزاری تسنیم، کد مطلب1398/05/11/2067343/]
[محمد حسین] نائینی، نسخه های تنبیه الأمة را که در اثبات مشروطیت نوشته بود، در اواخر عمر(برای جلوگیری از سوء استفاده منحرفان از مضامین تند آن نسبت به شیخ شهید و صاحب عروة) با بهای گزاف از این و آن می خرید و نابود می کرد[عملی بیهوده! چون دیگر نشر پیدا کرده بود و از دست او خارج بود!]. دکتر حائری، وی را یکی از قربانیان سرخوردگی...از مشروطه می داند...که دیگر حتی نام مشروطه را به زبان نیاورد/ک، آخرین آواز قو، ص۱۲۴
💠 قاسم تبریزی، پژوهشگر معاصر در نشست شیخ شهید، ۱۱ مرداد ۱۴۰۱:
شیخ فضل الله نوری(ره) نگاه عمیق ضد استعماری داشت که متاسفانه این نگاه ضد استعماری در علمای مشروطه طلب نجف همچون نائینی و آخوند خراسانی نبود. وقتی کتاب «تنبیه الامه و تنزیه المله» نائینی را میخوانید با این که فقیه است و بسیاری زیر دست او تربیت شده اند، اما در کتابش تنها استبداد را دیده است و به استعمار توجهی ندارد. او تاکید میکند شجره فاسده استبدادیه را باید از بین برد. اما وقتی استعمار مملکت را تسخیر میکند باید ابتدا استعمار را از بین برد. شیخ فضلالله برخلاف نائینی و آخوند خراسانی، در نزدیک ماجرای مشروطه قرار دارد و مشاهده میکند که چه طور قانون اساسی را از روی قوانین غربی استخراج میکنند و اینجاست که بر مشروطه مشروعه تاکید میکند و خواهان تطابق قوانین با شرع اسلام میشود. لذا از این نقطه به بعد شیخ در برابر جریان غربگرا و تجددگرا قرار میگیرد. اگرچه او اصل مشروطه را نفی نمیکند. چون خودش در ابتدا در صف نخست حامیان آن قرار داشت، اما هشدار میدهد که مشروطه غربی نمیخواهیم، اینجا پارلمان انگلستان و لندن نیست که قوانین غربی به اجرا دربیاید. اینجا کشور اسلامی است و باید قوانین پارلمان آن بر اساس اسلام باشد.
💠 حجتالاسلام والسلمین سید حسین خادمیان نوشآبادی، استاد سطح عالی حوزه، نویسنده و پژوهشگر حوزه دین و فرهنگ:👇
‼️ با روش عجیب [شیخ محمد حسین] نائینی و آخوند [محمد کاظم] خراسانی، شیخ فضلالله نوری(ره) بالای دار رفت
با تأمل در همه اضلاع عصر غیبت ؛ این حقیقت روشن می گردد؛ پیروزی و شکست مکتب در فقاهت فقها نبوده ؛ بلکه به روش آنان وابسته بوده است
گاهی فقیهی مانند میرزای شیرازی با روشی رفیع ؛ مکتب را بر بلندای خورشید منور می فرمود و گاهی فقیهی مانند نائینی و آخوند خراسانی و … با روشی عجیب ؛ سبب بردار رفتن شیخ شهید ؛ آیت الله العظمی فضل الله نوری علیه الرحمه می شدند .
این جاست که باید روش ها هم ملاک و معیار قرار گیرد./هدایت پرس
✳️ @ShahidRabe