👆#پیام_زینبی
✍ از کانال: طلاب الکریمه
🚩🏴 #زینب مظلومه بنگر با زبان پُر گله،
می دهد شرح ستم از کوفه تا شام خراب
◽️سُراینده: #مرجع_شهید علامه شیخ فضل الله نوری(ره)
🚩 امان از دل زینب
🚩🏴 «ألسَّلامُ عَلَیکِ یَا زِینَبَ الکُبري اَلسَّلامُ عَلَیکِ یَا بِنتَ وَلیِّ اللهِ الأَعظَمِ، اَلسَّلامُ عَلَیکِ یَا بِنتَ وَلیِّ اللهِ المُعَظَّمِ، اَلسَّلامُ عَلَیکِ یَا عَمَّةَ وَلیِّ اللهِ المُکَرَّمِ، اَلسَّلامُ عَلَیکِ یَا اُمَّ المَصَائِبِ یَا زَینَبُ، وَ رَحمَةُ اللهِ وَ بَرَکاتُهُ»
🏴 @ShahidRabe
🚩🏴 ایام محرم، یادآور درگذشت والدهٔ فاضله و دو دختر زینبی و بافضیلت مرجع شهید علامه شیخ فضل الله نوری، اعلی الله مقامه الشریف است.
🔳 بانوی فاضله، آسیه خانم نوری(ره)، مادر بزرگوار و با فضیلت، مرجع شهید علامه شیخ فضل الله نوری، شهید رابع اعلی الله مقامه الشریف است.
وی فرزند مرحوم آیت الله العظمی میرزا محمد تقی نوری (۱۲۰۱-۱۲۶۳ق)، است که از فحول علما و پیشوایان مذهبی عصر خویش بوده است. او خواهر محدث بزرگ شیعه، میرزا حسین محدث نوری، صاحب مستدرک الوسائل (دایی و پدر همسر مرجع شهید) است.
بانوی فاضله، (آسیه خانم) مراتب تحصیلی و کمال خویش را تحت نظارت و اشراف پدر گذراند.(درگذشت ۱۷ محرم ۱۳۰۲ قمری)
🔹خاندان مرجع شهید علامه شیخ فضل الله(ره)، از پدر بزرگوارش آیت الله ملا عباس نوری(ره) و جد مادری اش آیت الله العظمی میرزا محمد تقی نوری(ره) گرفته تا دایی و دیگر بستگانش، همه از عالمان بزرگ زمان خویش بودند. (به کتاب تنهای شکیبا، علی ابوالحسنی و نقباء البشر شیخ آقا بزرگ تهرانی، مراجعه شود)
🔳 خدیجه، دختر با فضیلت و زینبیِ مرجع شهید، پنجشنبه ۲۴ ماه مبارک رمضان سال ۱۲۹۱ ق در نجف اشرف به دنیا آمد و در دهه پایانی محرم ۱۳۱۰ ق در لویزان بر اثر شیوع وبا در حالیکه تنها ۱۹ سال داشت از دنیا رفت و در قم حرم حضرت معصومه سلام الله علیها به خاک سپرده شد. (وبای سـال ۱۳۰۹ ق. از افغانسـتان بـه ایـران سرایت کرد. باوجود تعیین قرنطینه در سرحدات باخَرز، حـدود مرزی دچار آشفتگی شد و چون ماموران حفظالصحه به دقت تمام اوضاع را کنترل نکردند بیماری به سرعت به مشهد رسـید و پس از تلفات ۲۰ هزار نفری شهر، تا تهران هم سـرایت کـرد. در تهران حدود یک دهم اهالی پس از ابتلا به کـام مـرگ رفتند...در سـال ۱۳۱۰ -۱۳۱۱ ق. در اکثر نقاط کشور و حتی عتبات شایع شد و هیچ کس از فقیر و غنی از آن در امان نبود. محرم نیز کاملا" تحت شعاع آن قرار گرفت)
🔳 صفیه، ملقب به زینت الشریعه، دختر با فضیلت و زینبیِ مرجع شهید، در هشتم ربیع الاول سال ۱۳۰۰ ق در سامرا به دنیا آمد. او مانند دیگر خواهران و برادرانش، مراتب بالای تحصیلی آن دوران را تحت نظارت و اشراف پدر دانشمند و مادر فاضله اش گذراند. وی با آقا سید محمد مجتهد بهبهانی (ره) ازدواج کرد. حاصل ازدواج یک پسر و چهار دختر بود. پسر وی سید صالح معروف به آقا بزرگ بهبهانی است. یک از دخترانش (قدسیه) با پسر آیت الله حاج شیخ عبدالنبی نوری (ره) ازدواج نمود.
صفیه (زینت الشریعه) در ۱۲ محرم ۱۳۲۹ ق پس از تحمل سختی ها و مصائب ناشی از حوادث بر دار شدن پدر که ایادیِ جریان غربگرا، دین ستیز و جنایتکار مشروطه تحمیل کرده بودند، در حالیکه تنها ۲۹ سال داشت، از دنیا رفت.
🌹 شادی روحشان،
«رحم الله من یقرأ الفاتحة مع الصلوات» اللّهُمَّ صَلّ عَلَی محَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجّل فَرَجَهُم
🔹منابع: ک، تنهای شکیبا، ک، دوره هفت جلدی مشروطه و شیخ، علی ابوالحسنی /دنیای اقتصاد
✳️ @ShahidRabe
🔴 برگی از تاریخ ناگفته و ناشنیده
✍ از کانال بیداری ملت
⏪ عاقبت «تقیه» و «سکوت» در برابر فتنه دین ستیزانِ جریان غربگرای مشروطه!!!
✍ همه بد بختی ها، پس از شهادت علامه شیخ فضل الله نوری، یکی پس از دیگری بر سَر ملت و مملکت و علمایی که به تذکرات ایشان توجه نکردند، فرود آمد!
◾️ وقتی ثقةالاسلام تبریزی، خبر شهادت مرجع بصیر، علامه شیخ فضل الله نوری(ره) را شنید. بر سَر خود زد و یاد پیش بینی های شیخ افتاد و گفت:
و بعد نوبت ماست!
◾️و سه سالِ بعد، در ظهر عاشورا، روسهای تزاری که در قضیه فتنه دین ستیزان، با جریان غربگرای مشروطه همکار و همراه شده بودند، ثقة الاسلام تبریزی را به جرم تحریک مردم برای کشتن سربازان روس، با جمعی دیگر، به دار زدند.
جالب است که نیکلای دوم، تزار وقت روسیه، در پاسخ به اعتراضات به این عمل گفته بود:
اعدام و دار زدن عالم دینی رو خود شما ایرانی ها در قضیه اعدام شیخ فضل الله، به ما یاد دادید!
◾️ثقة الاسلام در لباس روحانی و در فتنه انگلیسی مشروطه، ترجیح داد بجای حمایت از اسلام خواهان(مشروعه خواهان)، سکوت کند و تقیه اختیار نماید! و طرفداران علامه شیخ فضل الله نوری را نیز به سکوت و تقیه ترغیب کند! و از اطرافش، پراکنده نماید!
◾️ثقة الاسلام در نامه ۲۱ ربیع الاول ۱۳۲۵ ق به میرزا فضلعلی آقا(وکیل فاضل تبریز در مجلس، از حامیان جدی اصل پیشنهادی علامه شیخ فضل الله نوری در نظارت علما بر مصوبات مجلس که به خاطر همین جدیت، دشمنانی در تهران و تبریز و بخصوص باند حسن تقی زاده پیدا کرده بود) به منظور منصرف کردن او، می نویسد:
...نمی گویم دین و مذهب و تدین باید ترک شود...اما این را عرض می کنم که اگر در مسئله ای دیدید که کار پیش نمیرود، پُر اصرار نفرمایید! ...در اینگونه مواقع سکوت بهتر است! مثل ائمه!!! که در موقع ضرورت با تقیه راه می رفتند!!!
✍ در اینجا باید به ثقة الاسلام گفت!
◾️البته مرجع شهید علامه شیخ فضل الله نوری(ره)، از شما بیشتر درس «تقیه» را از بَر بود! منتها میدانست، آنجا که پای «بدعت» در دین و «تغییر حلال و حرام الهی» در بین است، به فرمان پیامبر(ص) وظیفه علما نه «سکوت» که «فریاد» است.
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ : إِذَا ظَهَرَتِ الْبِدَعُ فِي أُمَّتِي فَلْيُظْهِرِ الْعَالِمُ عِلْمَهُ فَإِنْ لَمْ يَفْعَلْ فَعَلَيْهِ لَعْنَةُ اللَّهِ
زمانی که در میان امتم بدعتها آشکار شود، بر عالمان واجب است که علمشان را اظهار کنند (روشنگری نمایند) و هر عالمی که چنین نکند، مستوجب لعن خداوند است. (الاصول من الکافی، کلینی، تصحیح علیاکبر غفاری، ۵۴/۱ : کتاب فضل العلم، باب البدع و الرأی و القیاس)
◾️علی ثقة الاسلام تبریزی نتیجه این سکوت و تقیه را سه سال بعد دید!
ولی آنچه مسلم است اگر او به توصیه ها، تذکرات و هشدار های مرجع شهید علامه شیخ فضل الله نوری(ره) توجه می کرد، تاریخ طور دیگری رقم می خورد و او نیز بر دار نمیشد.
🔸منابع: تلخیص و برگرفته از ک خانه بردامنه آتشفشان، ک آخرین آواز قو، علی ابوالحسنی و...
✳️ @ShahidRabe
📜برگی از تاریخ ناگفته و ناشنیده🔰
✍به بهانه ۱۷ مرداد، #روز_خبرنگار (روز 🌹شهادت شهید محمود صارمی توسط وهابیون مزدور سعودی در افغانستان/طالبان)
✍ یادی میکنیم از خبرنگاران گمنام مشروعه خواهی که در دوران فتنه #مشروطه، با کمترین امکانات، نسبت به نشر شعائر اسلامی و انقلابی و شکستن انحصار رسانه ای غربگرایان دین ستیز، به اذن مقتدای خود، مرجع شهید علامه شیخ فضل الله نوری(ره)، کمر همت بستند و با چاپ و انتشار #روزنامه شیخ فضل الله نوری(لوایح)، ماهیت و طرح های شوم دشمنان دین و مملکت را افشا و برملا نمودند.🔰
✍ خبرنگاران (اعم از مدیر مسئول و اصحاب نشر روزنامه شیخ)🔰
◽️شیخ محمد مهدی عبدالرب آبادی معروف به شمس العلما
◽️شیخ ضیاءالدین دُرّی اصفهانی
◽️زین العابدین معروف به ملک الخطاطین
◽️سید مرتضی برغانی
◻️جعفر آقا، خواهر زاده سید مرتضی
◽️سید رضا برغانی
◻️مشهدی ابراهیم
◽️میرزا هادی
◽️کربلایی عباسعلی
◽️شیخ علی اصغر تعزیه خوان
◽️و.../منبع: ک، بازخوانی روزنانه شیخ
🌹هدیه نثار روحشان،
«رحم الله من یقرأ الفاتحة مع الصلوات» اللّهُمَّ صَلّ عَلَی محَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجّل فَرَجَهُم
✍ معرفی دو کتاب درباره روزنامه شیخ فضل الله🔰
📚 معرفی کتاب اول
◽️عنوان: بازخواني روزنامه "شيخ فضل الله نوری"(لوایح)
◽️به کوشش : ستار شهوازی بختياری
◽️انتشار: مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران
◽️تعداد صفحات: ۲۸۷
✍ در این مجموعه ماجرای تحصن علامه شیخ فضل الله نوری زعیم نهضت اسلام خواهی مشروطه (مشروعه) و جمعی از یاران (که تعداد زیادی از مجتهدین از سراسر ایران را شامل می شد) در صحن حرم حضرت عبدالعظیم حسنی از دیدگاهی فرهنگی و مطبوعاتی بررسی می شود. در جریان این تحصن به دستور مرجع شهید شیخ فضل الله نوری اوراقی منتشر می شود که دست اندرکاران چاپ، آن را "لوایح" می نامیدند، مردم آن زمان از آن لوایح تحت عنوان (روزنامه شیخ فضل الله) یاد می کردند. کتاب پیش رو به بازخوانی این روزنامه ها پرداخته و به بررسی یکی از دو دیدگاه و جریان مشروطه پرداخته است. مطالب روزنامه شیخ، یکی از معتبر ترین مدارک مربوط به طرز فکر انقلابیون مشروعه خواه می باشد.
✍ نویسنده در اشاره نخست کتاب مینویسد: «همان گونه که مشروطه یکی از مهمترین رخدادهای تاریخ ایران و سرآغاز تحولات تاریخ معاصر کشورمان است، آیتالله شیخ فضلالله نوری نیز یکی از مهمترین و بحث برانگیزترین شخصیتهای این انقلاب است. انقلابی که پر از ماجرا و تلاطم و کشمکش و حادثه بود. ماجرای تحصن آیتالله نوری و جمعی از همفکران ایشان در صحن حضرت عبدالعظیم (ع) یکی از آن حوادث بود. آنچه در میانه این کارزار به وقوع پیوست، انتشار اوراقی به دستور آیت الله نوری بود [برای شکستن انحصار رسانه ای غربگرایان دین ستیز که هر چه می خواستند و هر خلافی در روزنامه های خود منتشر می کردند و مانع از انتشار اخبار صحیح می شدند].
مؤلف در این بخش ضمن نوشتن مدخلی بر بخش نخست، آغاز بستنشینی در حضرت عبدالعظیم، تلگراف مهاجرین به علما و شهرهای کشور، تلگراف نمایندگان مجلس، مطبوعات در سال 1325 هجری قمری، چاپ اعلامیه و برخورد چاپخانهها، خرید دستگاه چاپ، انتشار نخستین شماره، اندکی درباره مدیرمسؤول، شکل ظاهری روزنامه، هر شماره یک موضوع، رسم الخط و خطاط روزنامه، تعداد شمارههای منتشر شده، عوامل فنی چاپخانه، توضیحاتی درباره نسخههای موجود، اهمیت و جایگاه روزنامه شیخ فضلالله، بازتابهای انتشار روزنامه، مردم و روزنامه، مجلس، دولت و روزنامه، روزنامههای مشروطهخواه و این روزنامه و پی نوشتها و افزودههای این بخش را بررسی مینماید.
بازخوانی روزنامه شیخ فضل الله نوری در سه بخش: مقدمهای بر بازخوانی، متن کامل نسخههای روزنامه و تصاویر روزنامه شیخ فضلالله به اضافه گاهشمار رودیدادهای مهم، منابع و مآخذ و نامهای اشخاص، تدوین شده است. نویسنده در بخش دوم: متن کامل نسخههای روزنامه "شیخ فضلالله" (نسخه ردیف اول تا نوزدهم ) را ضمیمه کتاب کرده است. بخش سوم، تصاویر چاپی این روزنامه را شامل میشود.
🔰ادامه در بخش دوم/پایانی🔰
🔰بخش دوم/ پایانی🔰
📗 #معرفی_کتاب دوم
🔸شناسنامه:🔰
◽️عنوان: لوایح آقا شیخ فضل الله نوری(ره)
◽️بهکوشش: دکتر هما رضوانی.
◽️ناشر: تهران : نشر تاریخ ایران، 1362.
◽️توصیف ظاهری: 68 ص
◽️فروست: نشر تاریخ ایران؛ 12: مجموعه متون و اسناد تاریخی؛ 11 (قاجاریه)
◽️یادداشت: کتابنامه بهصورت ◽️زیرنویس
موضوع: ایران-- تاریخ-- انقلاب مشروطه، 1324-1327ق.-- تحصن و بست، 1325ق.
◽️موضوع: مرجع شهید علامه شیخ فضل الله نوری، 1259-1327ق.
✍ آنگونه که از منابع بر می آید، نخستین بار و به صورت خاص شادروان دکتر محمد اسماعیل رضوانی استاد تاریخ دانشگاه تهران به بررسی لوایح "روزنامه علامه شیخ فضل الله نوری" پرداخته است. ایشان در مقاله ای تحت عنوان یاد شده درباره چگونگی شکل گیری و انتشار این روزنامه و بازتاب های انتشار آن و جنگ قلمی مطبوعات طرفدار مشروطه غربگرا با آن، مباحث ارزشمندی مطرح کرده، به طور مثال دکتر رضوانی می نویسد: انتشار این روزنامه در میان مشروطه خواهان [غربگرا] ولوله ای افکند و جراید مشروطه خواه به پاسخگویی برخاستند و از این به بعد قسمت عمده نیروی مبلغین و مروجین مشروطیت صرف پاسخگویی به نوشته های مرحوم شیخ شد. از خلال مقالاتی که در جراید غربگرا و دین ستیز آن عهد به چاپ رسیده، وحشت و اضطراب مشروطه خواهان، هویداست.
باری، در حقیقت کتاب لوایح آقا شیخ فضل الله نوری(ره)، که به کوشش خانم دکتر هما رضوانی، دختر فرهیخته ایشان در سال ۱۳۶۲ش، انتشار یافته، باز چاپ همان مقاله مذکور با اضافاتی مفید و تصویر روزنامه های (شیخ) پیوست آن است. این پیوست ها بنا به گفته مرحوم دکتر محمد اسماعیل رضوانی، شماره های گرانبهای شیخ است که با رنج بسیار به دست آمده است.
دکتر هما رضوانی(مورخ و پژوهشگر معاصر) در مقدمه این کتاب مرجع ارزشمند می نویسد:
روزی به پدرم گفتم اجازه دهید متن [روزنامه] لوایح شیخ را همان که در مجله تاریخ انتشار یافته، تجدید چاپ کنم تا استفاده آن عام شود و کار تحقیق جوانان آسان تر گردد. پدرم پیشنهاد مرا با شادی پذیرفت و آماده ارشاد من شد، این کتاب در حقیقت چاپ همان مقاله است، اما خودم نیز مایل بودم مانند سایر جوانان، تحقیقاتی بکنم و بر متن آن مقاله مطالبی بیفزایم.
مرحوم دکتر محمد اسماعیل رضوانی، علامه شیخ فضل الله نوری را در کشاکش مشروطه و استبداد، به درستی "نیروی سوم"ی قلمداد می کند که "نه از استبداد حمایت می کرد و نه موافق با دموکراسی دین ستیزانه خاص اروپایی بود"
مرحوم دکتر رضوانی شجاعانه اعتراف و تأکید می کند که خود، [به غلط] سالها شیخ را طرفدار استبداد می پنداشته، اما بعدا" دریافته است که آن بزرگ، برخلاف آنچه که عده ای گمان می بردند، مخالف با مشروطه نبود. بلکه می فرمود:
مشروطه ای که در فرنگستان ساری و جاری است، با مشخصات خاصی که دارد، شایسته اجرا در ایران نیست. ایرانیان باید مشروطه ای منطبق بر سنن ملی و مذهبی خود بر قرار کنند.
انتشار روزنامه توسط مرجع شهید علامه شیخ فضل الله نوری نیز در راستای شکستن انحصار رسانه ای غربگرایان و افشای ماهیت و اهداف دین ستیزانه آنان بود. مجموعه این روزنامه ها یکی از بهترین منابع تحقیق برای شناخت درستِ افکار و اندیشه های والا و حق مدارانه علامه شیخ فضل الله نوری است.
🔸 منابع: ک، بازخوانی روزنامه علامه شیخ فضل الله نوری، ستار شهوازی، چاپ دوم، مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران/ک، شیخ فضل الله نوری و مکتب تاریخ نگاری مشروطه و ک، کالبد شکافی چند شایعه درباره شیخ، دکتر علی ابوالحسنی(منذر)/بیست و دو رساله تبلیغاتی از دوره انقلاب مشروطیت، محمد اسماعیل رضوانی، مندرج در راهنمای کتاب، سال ۱۲، ش ۵-۶، صص ۲۳۳-۲۳۲/روزنامه شیخ، مندرج در: مجله تاریخ، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ش۲، جلد ۱، ۱۳۵۶ش، صص ۱۵۹-۱۶۴
✳️ @ShahidRabe
📙 آشنایی اجمالی با کتابی که در محرم منتشر شد تا تأکیدی باشد بر ارتباط مستقیم حکومت اسلامی و محرم!🔰
✍ شهید سید مجتبی میر لوحی معروف به نواب صفوی، روحانی مبارزِ عصر ستمشاهی پهلوی، که سرانجام توسط ایادی شاه خائن به شهادت رسید کتابی به نام "رهنمای حقایق (جامعه و حکومت اسلامی۱۳۵۷ش)" دارد که محرم ۱۳۷۰/آبان ۱۳۲۹ چاپ و منتشر شده و حکم مانیفست سازمان تحت رهبری وی"فدائیان اسلام" را دارد. وی در جای جای این کتاب، از مرجع شهید علامه نوری به نیکی یاد و تجلیل کرده است.برای نمونه در بخش مشروطیت و مجلس شورا(ص۵۵)از مرجع شهید به عنوان "مجتهد روحانی و عالی مقام و شهید عزیز اسلام" یاد کرده و کسانی را که با فریفتن مسلمانان نا آگاه و بد بخت، سبب شهادت عزیزترین پیشوای روحانی خود، حضرت شهید معظم، حاج شیخ فضل الله نوری(ره) شدند، نوکران اجرای نقشه شوم استعمار شمرده است.به نوشته او: مسلمانان سالها است که آثار شوم آنرا دیده و دم خروس ها از زیر پرده جنایت پیدا شده و پشیمان شده اند.دیدند که همه چیز خود را باختند و عزیز ترین رجال خود مثل شیخ فضل الله نوری(ره) را از دست داده اند، اینک می سوزند ودر پی چاره می گردند....در ص۶۷ مرجع شهید نوری و حاج آقا حسین قمی(از شاگردان شیخ فضل الله نوری و زعیم قیام گوهر شاد، علیه کشف حجاب رضاخانی) و شهید مدرس را از جمله مسلمانان بیدار و با حقیقتی می داند که یک تنه با اساس سیاست های شوم می جنگند../ک، تنهای شکیبا، علی ابوالحسنی
💠 شهید نواب صفوی:
اساس این مشروطه از کجا پیدا شد و کدام سیاست، سموم تلخی را در لباس دوستی نشان داد و مسلمانان را بفریفت؟ و آلت اجرای مقاصد شومی شدند؟ معلوم است که از چه شوره زار فاسدی بوده است[انگلیس].
آنان که مجتهد و روحانی عالی مقام و شهید عزیز اسلام #مرجع_شهید حاج شیخ فضل الله نوری را با فریفتن مسلمانان بدبخت کشتند، همان ها نوکران اجرای این نقشه شوم بودند، اما مسلمانان، آن روز با دست خود حتی از ریختن خون پاک عزیزترین پیشوای روحانی خود، حضرت شهید معظم حاج شیخ فضل الله نوری خودداری نکردند. سال هاست که آثار شوم آن را دیدند و دم خروس ها از زیر پرده جنایت پیدا شده است و پشیمان شده اند، دیدند همه چیز خود را به دست خود باختند و عزیزترین رجال خود مثل شیخ فضل الله نوری را از دست داده اند. اینک می سوزند و در پی چاره می گردند.../ک، راهنمای حقایق،ص 56-55/نوید شاهد از ماهنامه فرهنگی شاهد یاران/ شماره 102-103
💠 کلامی از شهید نواب صفوی(در دوره مرحوم حاج آقا حسین بروجردی) و تأکید بر وظایف ذاتی مرجعیت:🔰
مرجعیت باید بیدار، آگاه و شجاع باشد و به وظایف ذاتی خود به موقع عمل نماید!
کجایند شیخ فضل الله نوری ها؟!/نشریه عبرتهای عاشورا
📙 مشخصات کتاب
نام کتاب : راهنمای حقایق
نویسنده : مجتبی میرلوحی(نواب صفوی)
ناشر : امید فردا
تعداد صفحات : 104 صفحه
شابک : 978-622-6258-70-8
تاریخ انتشار : 1398
دسته بندی : تاریخ ایران, علوم سیاسی, انقلاب اسلامی ایران
✳️ @ShahidRabe
✍ گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، از بزرگداشت سالروز شهادت مرجع شهید علامه شیخ فضلالله نوری(ره) با عنوان «شیخ شهید»
◽️مکان: تالار جلسات موزه، کتابخانه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی
✍ در این نشست تخصصی، قاسم تبریزی، پژوهشگر تاریخ معاصر درباره «شیخ فضلالله و مشروطه مشروعه» و سعید طاووسی مسرور، پژوهشگر تاریخ و عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، درباره «چرایی نگاه انتقادی شیخ فضلالله به مشروطه» سخنرانی کرد.
قاسم تبریزی گفت: شیخ فضلالله نوری وقتی متوجه حضور پررنگ جریانهای ماسونری، بابیها، سوسیالیستها و نهلیستها در مجلس مشروطه شد، این سخن را مطرح کرد که مشروطه باید مشروعه باشد. چون آن مشروطه که اینان قانونش را تنظیم کردند؛ مشروطه غربی شده بود. شیخ این قید مشروعه را گذاشت و لذا گفت ما الان که انقلاب کردیم، میتوانیم قوانینی تبیین و تدوین کنیم که مستقیم از قرآن و فقه اسلامی و سیره اهل بیت الهام بگیرد. این نگاه درست بود، متاسفانه موضوع مشروطه مشروعه به درستی تحلیل و تبیین نمیشود. در حالی که مشروطه مشروعه در برابر مشروطه غربی است که جریان فراماسونی با نفاق و حیله، درصدد بود آن را از مسیرش منحرف کند.
او افزود: در قضیه انحراف مشروطه از ویژگیهای شیخ این بود که جایگاه رهبری داشت؛ قدرت، توان، موقعیت و به اصطلاح از روش رهبری برخوردار بود. چنانکه شاگردان برجسته بسیاری تربیت کرد از جمله شیخ عبدالکریم حائری شاگرد او بود. از طرفی علما و مراجع بلاد هم او را قبول داشتند. ویژگی دیگر شیخ، دارای مبانی فکری بود. این دو ویژگی در سید محمد طباطبایی و سید عبدالله بهبهانی ضعیف بود. لذا با مبانی فکری که شیخ داشت مسائل را به درستی میفهمید. چنانکه کسروی در «تاریخ مشروطیت» به تمسخر میگوید شیخ فضلالله نوری میخواهد قرآن را قانون کند و در این مملکت حکومت کند. چون خودش ضد اسلام بود و با صراحت میگوید اما امثال تقیزاده که حیلهگر است در هالهای از ابهام چنین سخنانی را مطرح میکرد.
شیخ برای خودش مبانی فکری داشت که ابتدا مشروطه را فهمید و بعد با آن مشکل پیدا کرد. زیرا با نفوذ جریانهای غربگرا در آن مشکل داشت. لذا نسبت به مقتضیات زمان آگاه بود و آن بینش و نگرش را نسبت به جریانهای استعماری داشت و استعمار را به خوبی میشناخت. در آن بیانیه که پیرامون تحریم تنباکو داد، میگوید عجیب است که دولت ایران متوجه نیست که انگلستان با یک ساختمان گرفتن در هندوستان تمام شبه جزیره را بلعید. آیا انگلستان با قرارداد تنباکو همه ایران را به تسخیر خودش درنمیآورد؟
تبریزی گفت: این بیانیه پیرامون تحریم تنباکو نشان میدهد که شیخ آن نگاه عمیق ضد استعماری را داشت که متاسفانه این نگاه ضداستعماری در علمای مشروطه طلب نجف نبود. وقتی کتاب «تنبیه الامه و تنزیه المله» محمدحسین نائینی را میخوانید، با این که فقیه است و بسیاری زیر دست او تربیت شدند، اما در کتابش تنها استبداد را دیده است! و به استعمار توجهی ندارد. او تاکید میکند شجره فاسده استبدادیه را باید از بین برد. این سخن درست است اما وقتی استعمار مملکت را تسخیر میکند باید ابتدا استعمار را از بین برد. حال به تعبیر امام خمینی(ره) باید با هر دو آنها مبارزه کرد.
شیخ فضلالله برخلاف نائینی و آخوند خراسانی، در نزدیک ماجرای مشروطه قرار دارد و مشاهده میکند که چه طور قانون اساسی را از روی قوانین غربی استخراج میکنند و اینجاست که بر مشروطه مشروعه تاکید میکند و خواهان تطابق قوانین با شرع اسلام میشود. لذا از این نقطه به بعد شیخ در برابر جریان غربگرا و تجددگرا قرار میگیرد. اگرچه او اصل مشروطه را نفی نمیکند. چون خودش در ابتدا در صف نخست حامیان آن قرار داشت، اما هشدار میدهد که مشروطه غربی نمیخواهیم، اینجا پارلمان انگلستان و لندن نیست که قوانین غربی به اجرا دربیاید. اینجا کشور اسلامی است و باید قوانین پارلمان آن بر اساس اسلام باشد.
به نظرم مشروطیت به نحوی که پیروز شد، پیروزی انگلستان بر ایران بود. چنانکه جلال ال احمد میگوید من نعش شیخ را بر بالای بام این مملکت پس از ۲۰۰ سال استیلای استعمار انگلیس میبینم که غربزدهها بر آن مسلط شدند. در طرح شیخ که تصویب شد، پنج مجتهد بر مصوبات مجلس نظارت داشتند تا خلاف اسلام نباشد اما غربگرایان حتی یک دوره اجازه ندادند که این امر انجام شود.
امروز وظیفه داریم که تاریخ خودمان را بنویسیم و آنچه را نمیدانیم از منابع دیگر تکرار نکنیم. از طرفی درباره تاریخ انقلاب اسلامی کوتاهی نکنیم هر چند که خارج از کشور بیکار ننشستند و دانشگاهها، شرکتها و افراد مختلفی دست به کار شدند و منابع زیادی را درباره تاریخ ما تولید کردند. اما ما باید با تکیه بر آنچه از سند و مدرک داریم تاریخ را روایت کنیم.
🔰ادامه در بخش دوم/پایانی🔰
🔰بخش دوم/پایانی🔰
سعید طاووسی مسرور در ادامه این برنامه با اشاره به نقص کتابهای درسی تاریخ گفت: خیلی از مسائل مهم تاریخ را یا کلا غلط به ما گفتند یا ناقص در ابعاد مختلف.
من اشاره میکنم به یکی از آخرین دستورات امام خمینی(ره) زمانی که بیماری قلبی داشتند و یکی دو ماه آخر حیاتشان که قضیه منتظری پیش آمد و مرحوم حاج احمدآقا میگوید در آن مدت دیگر کسی امام را خندان ندید. خیلی دوره سختی بود. تصور میکنید در آن موقع دغدغه امام چه بوده است؟ امام در نامهای به رهبری فعلی حضرت آیتالله خامنهای نامهای مینویسد که در صحیفه امام موجود است و تعابیر عجیبی در آن به کار میبرد. ایشان در این نامه مینویسد این کتابهای درسی تاریخ چیست که به دست بچههای این مملکت دادید. این چیست که درباره مشروطه نوشتید؟ بعد اشاره کردند کسروی از شما بهتر نوشته است. این سخن حرف خیلی سنگینی است! پس از آن خواهان اصلاح کتابهای تاریخ میشوند و گزارش آن را میخواهند. چندی بعد امام رحلت کرد و این موضوع باقی ماند.
او افزود: حال وقتی امروز تاریخ مشروطه را نگاه میکنیم مطالبی که به ما منتقل شده فقط موضوع انتقال نادرست مطالب درباره شیخ فضلالله نیست بلکه حتی محتوای منتقل شده در رابطه با محمدعلی شاه نیز تحریف شده است. ضمن اینکه نسبت علما با سلاطین قاجار بعضا به منزله استبدادخواهی بیان میشود. در اینجا باز هم اشاره میکنم به تعابیر امام راحل، ایشان یکبار بیشتر از سید جمالالدین اسدآبادی نام نبردند. ضمنا از او بد گفتند و ذکر خیری از او در میان نیست. اشکال ایشان این بود که متکی به علما و روحانیون نبود.
این عضو هیئت علمی دانشگاه اظهار کرد: شیخ فضلالله تربیت شده مرحوم میرزای شیرازی است که در جنبش تنباکو هم استادش را همراهی میکند. همین میرزای شیرازی هیچ وقت سید جمالالدین اسدآبادی را به حضور نپذیرفت. او گفت برای شاه شیعه خواب دیده است. یک سلطان شیعه داریم به چه حقی او را تضعیف کنیم؟ به نظرم در درک یک موضوع باید شرایط تاریخی را ببینیم. شرایط این دوره، شرایط دوره انقلاب اسلامی و امام خمینی(ره) نیست.
طاووسی مسرور گفت: همه علما و روحانیون گفتند از مهمترین محرمات فقهی، اخلال در نظام است. حذف سلطان قاجار در شرایطی که کار به دست دشمنان دین و مذهب میافتد و غرب و جریان روشنفکری مسلط میشود. آیا اخلال در نظام نیست؟ اگر بر فرض شیخ فضلالله از اصل سلطنت محمدعلیشاه قاجار هم حمایت کرده باشد، اشکالش در چیست؟ اینکه استبدادخواهی نیست زیرا علما خودشان بزرگترین منتقدان استبداد بودند. امروز مجلس با نام شهید مدرس گره خورده است و او نطقی دارد که میگوید شرعا حفظ چند چیز واجب است؛ اسلام، ایران و احمدشاه قاجار. مستندات این نطق در اینجا وجود دارد. منظور مدرس از این نطق چیست؟
او ادامه داد: اگر احمدشاه قاجار ساقط میشد، به جایش رضاشاه میآمد. آیا خوب بود؟ آیا خوب شد؟ پس ما باید رفتار علما را در ظرف زمینه و زمانهاش بسنجیم. اشاره کردم به این موضوع که حتی محمدعلیشاه قاجار برای ما تحریف شده است! چه کسی تحریف کرد؟ همین جریان غربگرا. وقتی جوانتر بودم و کتابهای تاریخ را میخواندم تصور میکردم چه قدر محمدعلی شاه خبیث و پست بوده است! او در همین مجلس در ابتدای یک قرآن نفیس خطی تعهد به مجلس را نوشته و امضاء کرده است و قسم خورده به مشروطه وفادار بماند، اما بعدا مجلس را به توپ بست.
این پژوهشگر تاریخ عنوان کرد: من در ذهن خودم فکر میکردم این موضوع چه توجیحی دارد؟ بعدها که مطالعه کردم متوجه مسائلی شدم هر چند نمیخواهم با این مطالب رفتار محمدعلی شاه را توجیه کنم که قطعا آن رفتار درست نبوده است. اما همین آقایان غربگرا در مطبوعات آن زمان رکیکترین فحشهای ناموسی را به شخص شاه دادند و رسما به مادرش توهین کردند. خوب شاه هم انسان بود و خشمگین میشد و بعد درصدد برمیآید که مجلس را به توپ بندد. قدری مردد است اما بعد از اینکه استخاره میکند و اتفاقا خوب میآید.
طاووسی مسرور گفت: یکی از دلایل عمده مخالفت شیخ فضلالله با مجلس آن دوره از لحاظ غربگرایی همین مطبوعاتی بود که هر چه به قلمشان میآمد مینوشتند. البته شیخ بر چند مساله دست میگذارد یکی از آن مسائل آزادی مطبوعات است که مطالب سخیفی در آنها به چاپ میرسد که نه برای اسلام نه شاه قاجار ارزشی قائل نیستند. یکی دیگر از مسائلی که مخالف شرع میدانست برابری همه شهروندان ایران در برابر همه چیز است. این در حالی است که ما اهل ذمه داریم و مسلم و احکام شرع است. چنین چیزی را نمیشد تصویب کرد.
او افزود: توقع میرود از کتابخامه مجلس، کتابخانه ملی و مراکز پژوهشی بتوانند بیش از پیش فعال باشند و آثاری را تولید کنند که در آنها روایت درستتری از تاریخ به ویژه تاریخ حساس مشروطه ارائه دهند./۱۱ مرداد ۱۴۰۱
✳️ @ShahidRabe
📜 برگی از تاریخ ناگفته و ناشنیده!
✍ به بهانه سالگردِ شمسی شیخ محمد حسین نائینی (۲۳ مرداد ۱۳۱۵ ش) از معممینِ حامیِ جریان غربگرای مشروطه و مخالف مرجع شهید علامه شیخ فضل الله نوری(ره)
💠 دکترعبدالهادی حائری(مورخ، روزنامه نویس، نوه دختری آقا شیخ عبدالکریم حائری یزدی) به نقل از برادر [محمد حسین] نائینی، می نویسد:
نائینی با نگرانی به [آخوند محمد کاظم] خراسانی(از دیگر معممین حامی مشروطه و مخالف شیخ فضل الله نوری ره) گفت:
خبر های ناگواری که درباره نوری می رسد، نشانه آن است که زندگی او در خطر است، اگر مشروطه خواهان، او را بکشند، آبروی [ما] علما، خواهد رفت!/ک، خانه بر دامنه آتشفشان، ص۲۰۳
...[آخوند خراسانی] بر اثر شنیدن خبر اعدام شیخ فضل الله، از شدت ضعف،[شرمساری] همانجا وسط کوچه به زمین خورد...[ابراهیم زنجانی، مُعمم فاسدِ فراماسون و رئیس دادگاه فرمایشی که حکم به اعدام شیخ فضل الله داد، از شاگردان، مُبلغین و معتمدین آخوند خراسانی بود! برخی بر این تصورند که کفایة الاصول آخوند، در یک سهم دهی سیاسی بخاطر حمایت آخوند از مشروطه، توسط زنجانی و... به عنوان کتاب اصلی به حوزه ها تحمیل شده است!]/همان، ص ۲۰۰
‼️عذاب وجدانِ خراسانی و نائینی
...بعد از شهادت شیخ، کسی خنده از آخوند [خراسانی]...ندید تا از دنیا رفت/همان، ص ۲۰۱
دکتر حائری: به دار آویختن شیخ، از سوی مشروطه خواهان...بسیاری از مردم عادی را...سخت به مشروطیت و پشتیبانان[بخصوص حامیانِ مُعممِ] آن!کینه ور گردانید./همان، ص ۱۹۹ [برخی در نجف معتقد بودند تا شیخ فضل الله نوری، شاگرد طراز اول و امینِ میرزای شیرازی زنده است نوبت به مرجعیت آخوند خراسانی نمی رسد، مرحوم آیت الله بهجت در این ارتباط می فرماید: کشتهشدن مرحوم شیخ فضلالله نوری مثل توپ در نجف صدا کرد و علیه آخوند خراسانی تمام شد. اگر این قضیه نبود، ریاست مطلقه و مرجعیت عامه (شاید به او) میرسید...در محضر بهجت، ج2، ص 620./تلخیص از خبرگزاری تسنیم، کد مطلب1398/05/11/2067343/]
[محمد حسین] نائینی، نسخه های تنبیه الأمة را که در اثبات مشروطیت نوشته بود، در اواخر عمر(برای جلوگیری از سوء استفاده منحرفان از مضامین تند آن نسبت به شیخ شهید و صاحب عروة) با بهای گزاف از این و آن می خرید و نابود می کرد[عملی بیهوده! چون دیگر نشر پیدا کرده بود و از دست او خارج بود!]. دکتر حائری، وی را یکی از قربانیان سرخوردگی...از مشروطه می داند...که دیگر حتی نام مشروطه را به زبان نیاورد/ک، آخرین آواز قو، ص۱۲۴
💠 قاسم تبریزی، پژوهشگر معاصر در نشست شیخ شهید، ۱۱ مرداد ۱۴۰۱:
شیخ فضل الله نوری(ره) نگاه عمیق ضد استعماری داشت که متاسفانه این نگاه ضد استعماری در علمای مشروطه طلب نجف همچون نائینی و آخوند خراسانی نبود. وقتی کتاب «تنبیه الامه و تنزیه المله» نائینی را میخوانید با این که فقیه است و بسیاری زیر دست او تربیت شده اند، اما در کتابش تنها استبداد را دیده است و به استعمار توجهی ندارد. او تاکید میکند شجره فاسده استبدادیه را باید از بین برد. اما وقتی استعمار مملکت را تسخیر میکند باید ابتدا استعمار را از بین برد. شیخ فضلالله برخلاف نائینی و آخوند خراسانی، در نزدیک ماجرای مشروطه قرار دارد و مشاهده میکند که چه طور قانون اساسی را از روی قوانین غربی استخراج میکنند و اینجاست که بر مشروطه مشروعه تاکید میکند و خواهان تطابق قوانین با شرع اسلام میشود. لذا از این نقطه به بعد شیخ در برابر جریان غربگرا و تجددگرا قرار میگیرد. اگرچه او اصل مشروطه را نفی نمیکند. چون خودش در ابتدا در صف نخست حامیان آن قرار داشت، اما هشدار میدهد که مشروطه غربی نمیخواهیم، اینجا پارلمان انگلستان و لندن نیست که قوانین غربی به اجرا دربیاید. اینجا کشور اسلامی است و باید قوانین پارلمان آن بر اساس اسلام باشد.
💠 حجتالاسلام والسلمین سید حسین خادمیان نوشآبادی، استاد سطح عالی حوزه، نویسنده و پژوهشگر حوزه دین و فرهنگ:👇
‼️ با روش عجیب [شیخ محمد حسین] نائینی و آخوند [محمد کاظم] خراسانی، شیخ فضلالله نوری(ره) بالای دار رفت
با تأمل در همه اضلاع عصر غیبت ؛ این حقیقت روشن می گردد؛ پیروزی و شکست مکتب در فقاهت فقها نبوده ؛ بلکه به روش آنان وابسته بوده است
گاهی فقیهی مانند میرزای شیرازی با روشی رفیع ؛ مکتب را بر بلندای خورشید منور می فرمود و گاهی فقیهی مانند نائینی و آخوند خراسانی و … با روشی عجیب ؛ سبب بردار رفتن شیخ شهید ؛ آیت الله العظمی فضل الله نوری علیه الرحمه می شدند .
این جاست که باید روش ها هم ملاک و معیار قرار گیرد./هدایت پرس
✳️ @ShahidRabe
فعلا قابلیت پخش رسانه در مرورگر فراهم نیست
مشاهده در پیام رسان ایتا
💠 استاد احسان عبادی، تاریخ پژوه معاصر:🔰
🎬 ✍ سکانسی از فیلم "سالهای مشروطه" مربوط به دادگاه و بردار شدن #مرجع_شهید علامه شیخ فضل الله نوری اعلی الله مقامه الشریف، زعیم نهضت اسلام خواهی مشروطه (مشروعه)
👈 تک تک کلمات و حرفهایی که شیخ در دادگاه و پای چوبه دار می زند را به خاطر بسپارید و یاد بگیرید. همه درس سیاست است و بصیرت. انگار برای زمان ما حرف می زند.
سعی کنید مجموعه کامل این سریال را ببینید ، واقعا عالی و تاریخی و زیبا ساخته شد
🎬👌 یکی از بی نظیرترین سکانسهای این فیلم ، همین سکانس است
🔰 یه عزیزی می گفت :
هرجا ایران می خواست پیشرفت کنه، این آخوندها جلوش رو گرفتن و نذاشتن!!!
گفتم داداش میشه به من بگی قراردادهای ننگین رژی ( تنباکو)، روئیتر، 1919 وثوق الدوله، دارسی، و... رو چه کسانی امضا کردند؟ جز این هست که کت و شلواری های کراواتی غرب زده این قرارداها رو به سر ما آوردن؟
جز این هست که قراردادهای ترکمنچای و گلستان رو یک غرب زده متمایل به انگلیس امضا کرد؟
آیا جز علما و مراجعی همچون میرزای شیرازی و ملاعلی کنی و شیخ فضل الله نوری .... بودند که جلوی این ها ایستادگی کنند؟
مردم با فتوای چه کسانی به خیابان ها ریختن و جلوی این قراردادهای ننگینی که کراواتی های غرب زده برای ما نوشتن رو گرفتن؟؟؟
کمی #تاریخ بخوانیم بد نیست!!!
✳️ @ShahidRabe
🔳 به بهانه ایام درگذشت پژوهشگر معاصر مرحوم حجت الاسلام والمسلمین مهدی پیشوایی (۲۳ مرداد ۱۴۰۰) و نقل سخنانی از ایشان درباره مرحوم استاد علی ابوالحسنی منذر
✍ مرحوم استاد مهدی پیشوایی از اساتید برجسته حوزه علمیه قم و مدیر گروه تاریخ مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) بود.
🔸برخی سوابق اجرایی و علمی ایشان:
مدیر گروه تاریخ مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)
سردبیر فصلنامه علمی-تخصصی تاریخ در آینه پژوهش
مدیریت داخلی و عضو هیئت تحریریه مجله درسهایی از مکتب اسلام
عضو اتاق فکر تاریخ اسلام رادیو معارف و کارشناس برنامه پرسمان تاریخی
مدرس مراکز علمی از جمله دانشگاه آزاد اراک و بروجرد، دانشگاه قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، دانشگاه امام صادق(ع)، دانشگاه علم و صنعت تهران
🔸برخی از کتب ایشان:
«تاریخ اسلام از جاهلیت تا رحلت پیامبر اسلام(ص)»
«قهرمانان راستین»
«مبارزات مسلمانان ترکستان»
«شناخت شیعه»
«دورنمایی از زندگانی امام باقر(ع)»
«شخصیتهای اسلامی شیعه»
«ارزیابی انقلاب حسین»
«پیشوای آزاده»
«سیره پیشوایان»
«شام سرزمین خاطرهها»
«مقتل جامع سیدالشهداء»؛ انتشارات موسسه امام خمینی(ره)
«رابطه انقلابهای شیعه با عقیده به انتظار»
«امام حسن پرچمدار صلح و آزادی»
🔰 پای سخن مرحوم استاد مهدی پیشوایی در خصوص استاد فقید علی ابوالحسنی منذر:
مرحوم حجه السلام والمسلمین ابوالحسنی (منذر) دربین علما و شخصیت ها به دونفر علاقه داشت؛ به مرحوم آیت الله شیخ حسین لنکرانی ارادت داشت و نسبت به «آیت الله حاج #شیخ_فضل_الله_نوری» عشق میورزید ولی نسبت به ساحت امیرالمومنین علیه السلام فدایی بود و آنچه از دستش بر می آمد مضایقه نمی کرد.
▪️خاطره ای در زمان حیات ایشان بین ما اتفاق افتاد که معلوم می شود بسیار باریک بین و ظریف بین بود.
سال 72 برای اولین بار کتاب «سیره پیشوایان» را آماده کردم تا در چاپخانه موسسه امام صادق (ع) منتشر شود. حضرت آیت الله سبحانی از استاد ابوالحسنی (منذر) درخواست کرد که یک دور این کتاب را مطالعه کند و نظر بدهد. البته شأن ایشان ویراستاری نبود ولی با لطفی که داشتند از روی احترام یک دور کتاب را دیدند و من یادداشتها و اصلاحیه های ایشان را خواندم و اکثر آنها را اعمال کردم که در ارتقاء سطح کتاب موثر بود وقتی هم که کتاب را به من دادند پیش بینی کردند که این کتاب موجب شهرت شما خواهد شد.
در مواردی تذکر محتوایی دادند که دو مورد را نقل می کنم:
من عنوان فصل اول سیره پیشوایان را امام علی (ع) گذاشته بودم و در خلال بحث مرتب این کلمه امام را تکرار می کردم. ایشان به من گفتند: آقای پیشوائی امام علی (ع) اصطلاح ما شیعیان نیست.
عامه و اهل سنت به تک تک علمایشان می گویند امام (امام محمد غزالی، امام شافعی، امام فخر رازی و...) حالا اگر ما هم گفتیم امام فرقش با بقیه چیست؟
آقا ول کن کلمه امام علی را، ما باید بگوئیم امیرالمومنین علی بن ابی طالب علیه السلام.
دقت و ظرافت را ببینید!
▪️از این بالاتر نمونه دوم است که خلوص ایشان را در ملاکهای داوری و ارزشگذاری نشان می دهد. در همین فصل من بحث «عدالت اجتماعی» امیرالمومنین علیه السلام را مطرح کردم ایشان فرمودند: فلانی عدالت اجتماعی اصطلاح ما نیست، این یک اصطلاح سوسیالیستی است که از چپ ها رسیده وگر نه عدالت در اسلام عام و در شئون مختلف است [عدالت سیاسی، اقتصادی، حکومتی، فردی و...] نویسندگان ما توجه ندارند و از این اصطلاح استفاده می کنند ومن فهمیدم چقدر دقیق و عمیق هستند و هر دو را اصلاح کردم .
از آن به بعد به ایشان علاقمند شدم و امروز هم سخن گفتن در مجلس یادواره ایشان از نظر احساسی و عاطفی بسیار برایم سخت است.
🌺🍃«رحم الله من یقرأ الفاتحة مع الصلوات» اللّهُمَّ صَلّ عَلَی محَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجّل فَرَجَهُم
▪️ منابع: همایش بزرگداشت استاد منذر در سال ۹۱/خبرگزاری حوزه(حوزه نت)/ کانال اسرار تاریخ
✳️ @ShahidRabe