🔸 جلسه ٣٨ 📌 شرح #جامع_الکلیات 🔻بیان ششم -در معرفت سرّ ارواح از مبدأ -تمایز دو نوع رجوع وجد و ظهور اسماءالله یا عدم و محرومیت از آن -بیان جنود عقل و جهل - محدوده درس: تا آخر صفحه ١١۵ 🔸 🔸مستندات مورد اشاره جلسه ٣٨👇 🌐 eitaa.com/shia_erfan/1493 🔸 ✅ کانال عرفان شیعی 🔸 @Shia_erfan

🔸بیان ششم، ص۱۱۴ ، حدیث جنود عقل و جهل 🔸 اسامی هفتاد و پنج سرباز عقل و جهل در حدیث جنود عقل و جهل: 🔸 جامع الاحادیث https://hadith.inoor.ir/fa/hadith/103915 الکافي ج ۱، ص ۲۰ حديث قدسی >امام صادق (علیه السلام) عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ حَدِيدٍ عَنْ سَمَاعَةَ بْنِ مِهْرَانَ قَالَ: كُنْتُ عِنْدَ أَبِي عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ وَ عِنْدَهُ جَمَاعَةٌ مِنْ مَوَالِيهِ فَجَرَى ذِكْرُ اَلْعَقْلِ وَ اَلْجَهْلِ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ : 🔻اِعْرِفُوا اَلْعَقْلَ وَ جُنْدَهُ وَ اَلْجَهْلَ وَ جُنْدَهُ تَهْتَدُوا قَالَ سَمَاعَةُ فَقُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ لاَ نَعْرِفُ إِلاَّ مَا عَرَّفْتَنَا؟ 🔻فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ إِنَّ اَللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَلَقَ اَلْعَقْلَ وَ هُوَ أَوَّلُ خَلْقٍ مِنَ اَلرُّوحَانِيِّينَ عَنْ يَمِينِ اَلْعَرْشِ مِنْ نُورِهِ فَقَالَ لَهُ أَدْبِرْ فَأَدْبَرَ ثُمَّ قَالَ لَهُ أَقْبِلْ فَأَقْبَلَ 🔻فَقَالَ اَللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى خَلَقْتُكَ خَلْقاً عَظِيماً وَ كَرَّمْتُكَ عَلَى جَمِيعِ خَلْقِي 🔸 قَالَ ثُمَّ خَلَقَ اَلْجَهْلَ مِنَ اَلْبَحْرِ اَلْأُجَاجِ ظُلْمَانِيّاً فَقَالَ لَهُ أَدْبِرْ فَأَدْبَرَ ثُمَّ قَالَ لَهُ أَقْبِلْ فَلَمْ يُقْبِلْ 🔻 فَقَالَ لَهُ اِسْتَكْبَرْتَ فَلَعَنَهُ 🔸 ثُمَّ جَعَلَ لِلْعَقْلِ خَمْسَةً وَ سَبْعِينَ جُنْداً فَلَمَّا رَأَى اَلْجَهْلُ مَا أَكْرَمَ اَللَّهُ بِهِ اَلْعَقْلَ وَ مَا أَعْطَاهُ أَضْمَرَ لَهُ اَلْعَدَاوَةَ 🔻فَقَالَ اَلْجَهْلُ يَا رَبِّ هَذَا خَلْقٌ مِثْلِي خَلَقْتَهُ وَ كَرَّمْتَهُ وَ قَوَّيْتَهُ وَ أَنَا ضِدُّهُ وَ لاَ قُوَّةَ لِي بِهِ فَأَعْطِنِي مِنَ اَلْجُنْدِ مِثْلَ مَا أَعْطَيْتَهُ 🔻فَقَالَ نَعَمْ فَإِنْ عَصَيْتَ بَعْدَ ذَلِكَ أَخْرَجْتُكَ وَ جُنْدَكَ مِنْ رَحْمَتِي 🔻قَالَ قَدْ رَضِيتُ فَأَعْطَاهُ خَمْسَةً وَ سَبْعِينَ جُنْداً 🔸فَكَانَ مِمَّا أَعْطَى اَلْعَقْلَ مِنَ اَلْخَمْسَةِ وَ اَلسَّبْعِينَ اَلْجُنْدَ: 🔹هفتاد و پنج سرباز عقل و جهل عبارتند از: 🔸الْخَيْرُ، وَ هُوَ وَزِيرُ الْعَقْلِ، وَ جَعَلَ ضِدَّهُ الشَّرَّ، وَ هُوَ وَزِيرُ الْجَهْلِ. خیر که وزیر عقل است و ضدش شر است که وزیر جهل است. 🔸و الْإيمَانُ وَ ضِدَّهُ الْكُفْرَ. ایمان سرباز عقل و ضدش کفر که سرباز جهل است 🔸و التَّصْدِيقُ وَ ضِدَّهُ الْجُحُودَ. پذیرش حق و ضدش انکار حق 🔸و الرَّجَاءُ وَ ضِدَّهُ الْقُنُوطَ. امیدواری و ضدش ناامیدی 🔸و الْعَدْلُ وَ ضِدَّهُ الْجَوْرَ. عدالت و ضدش جور و ستم 🔸و الرِّضَا وَ ضِدَّهُ السُّخْطَ. خشنودی و ضدش قهر و خشم 🔸و الشُّكْرُ وَ ضِدَّهُ الْكُفْرَانَ. سپاسگذاری و ضدش ناسپاسی 🔸و الطَّمَعُ وَ ضِدَّهُ الْيَأْسَ. طمع به رحمت خدا و ضدش یاس از رحمت خدا 🔸و التَّوَكُّلُ وَ ضِدَّهُ الْحِرْصَ، توکل بر خدا و ضدش حرص و آز بر دنیا 🔸و الرَّأْفَةُ وَ ضِدَّهَا الْقَسْوَةَ. نرم دلی وضدش قساوت و سنگدلی 🔸و الرَّحْمَةُ وَ ضِدَّهَا الْغَضَبَ. رحمت و ضدش غضب 🔸و الْعِلْمُ وَ ضِدَّهُ الْجَهْلَ. دانایی و ضدش نادانی 🔸و الْفَهْمُ وَ ضِدَّهُ الْحُمْقَ. فهم و شعور و ضدش حماقت 🔸و الْعِفَّةُ وَ ضِدَّهَا التَّهَتُّكَ، عفت و پاکدامنی وضدش بی باکی و رسوایی 🔸و الزُّهْدُ وَ ضِدَّهُ الرَّغْبَةَ. زهد و بی رغبتی به دنیا و ضدش رغبت به دنیا(دنیاپرستی) 🔸و الرِّفْقُ وَ ضِدَّهُ الْخُرْقَ، خوشرفتاری و ضدش بدرفتاری 🔸و الرَّهْبَةُ وَ ضِدَّهَا الْجُرْأَةَ. پروا داشتن و ضدش گستاخی 🔸و التَّوَاضُعُ وَ ضِدَّهُ الْكِبْرَ، فروتنی و ضدش کبر 🔸و التُّؤَدَةُ وَ ضِدَّهَا التَّسَرُّعَ. آرامی و ضدش شتابزدگی 🔸و الْحِلْمُ وَ ضِدَّهُ السَّفَهَ، حلم و ضدش سفاهت(خفت نفس و اضطراب در رأی) 🔸و الصَّمْتُ وَ ضِدَّهُ الْهَذَرَ، کم گویی و ضدش پرگویی 🔸و الِاسْتِسْلَامُ وَ ضِدَّهُ الِاسْتِكْبَارَ. گردن نهان بر حق و ضدش گردنکشی در برابر حق 🔸وَ التَّسْلِيمُ وَ ضِدَّهُ الشَّكَّ، تسلیم و ضدش شک(در برخی نسخ: یقین و ضدش شک) 🔸و الصَّبْرُ وَ ضِدَّهُ الْجَزَعَ. صبر و ضدش جزع(بی تابی) 🔸و الصَّفْحُ وَ ضِدَّهُ الِانْتِقَامَ. چشم پوشی و ضدش انتقام 🔸و الْغِنى‏ وَ ضِدَّهُ الْفَقْرَ، غنی(بی نیازی) و ضدش فقر(نیازمندی) 🔸و التَّذَكُّرُ وَ ضِدَّهُ السَّهْوَ. تذکر و ضدش غفلت 🔸و الْحِفْظُ وَ ضِدَّهُ النِّسْيَانَ. حفظ و ضدش فراموشی 🔸و التَّعَطُّفُ وَ ضِدَّهُ الْقَطِيعَةَ. وصل کردن با دیگران و ضدش قطع کردن(مثل قطع رحم) 🔸و الْقُنُوعُ وَ ضِدَّهُ الْحِرْصَ. قناعت و ضدش حرص

🔸و الْمُوَاسَاةُ وَ ضِدَّهَا الْمَنْعَ. مواسات و ضدش منع 🔸و الْمَوَدَّةُ وَ ضِدَّهَا الْعَدَاوَةَ. مودت و ضدش عداوت 🔸و الْوَفَاءُ وَ ضِدَّهُ الْغَدْرَ. وفاء و ضدش پیمان شکنی 🔸و الطَّاعَةُ وَ ضِدَّهَا الْمَعْصِيَةَ. طاعت و ضدش معصیت 🔸و الْخُضُوعُ وَ ضِدَّهُ التَّطَاوُلَ، خضوع و ضدش تطاول(به خود نازیدن و گردنکشی) 🔸و السَّلَامَةُ وَ ضِدَّهَا الْبَلَاءَ. سلامت نفس و ضدش بلاء. 🔸و الْحُبُّ وَ ضِدَّهُ الْبُغْضَ. محبت(به حق) و ضدش بغض(به حق) 🔸و الصِّدْقُ وَ ضِدَّهُ الْكَذِبَ. راستگویی و ضدش دروغگویی 🔸و الْحَقُّ وَ ضِدَّهُ الْبَاطِلَ. حق و ضدش باطل 🔸و الْأَمَانَةُ وَ ضِدَّهَا الْخِيَانَةَ. امانت و ضدش خیانت 🔸و الْإِخْلَاصُ وَ ضِدَّهُ الشَّوْبَ، اخلاص و ضدش ناخالصی 🔸و الشَّهَامَةُ وَ ضِدَّهَا الْبَلَادَةَ. چالاکی و زیرکی در فهم، سستی و کند ذهنی 🔸و الْفَهْمُ(الفطنه) وَ ضِدَّهُ الْغَبَاوَةَ، هوشمندی و ضدش کودنی، 🔸و الْمَعْرِفَةُ وَ ضِدَّهَا الْإِنْكَارَ، معرفت و ضدش انکار 🔸و الْمُدَارَاةُ وَ ضِدَّهَا الْمُكَاشَفَةَ، مدارا و ضدش آشوبگری 🔸و سَلَامَةُ الْغَيْبِ وَ ضِدَّهَا الْمُمَاكَرَةَ. یکروئی و ضدش دغلی 🔸و الْكِتْمَانُ وَ ضِدَّهُ الْإِفْشَاءَ، رازداری و ضدش فاش کردن 🔸و الصَّلَاةُ وَ ضِدَّهَا الْإِضَاعَةَ، نماز و ضدش ضایع کردن نماز 🔸و الصَّوْمُ وَ ضِدَّهُ الْإِفْطَارَ، روزه و ضدش افطار و ترک روزه داری 🔸و الْجِهَادُ وَ ضِدَّهُ النُّكُولَ، جهاد و ضدش فرار از جهاد 🔸و الْحَجُّ وَ ضِدَّهُ نَبْذَ الْمِيثَاقِ، حج و ضدش نقض میثاق برای اداء حج و ترک حج 🔸و صَوْنُ الْحَدِيثِ وَ ضِدَّهُ النَّمِيمَةَ، حفظ زبان و ضدش سخن چینی 🔸و بِرُّ الْوَالِدَيْنِ وَ ضِدَّهُ الْعُقُوقَ، نیکی به والدین و ضدش عاق والدین شدن 🔸و الْحَقِيقَةُ وَ ضِدَّهَا الرِّيَاءَ، حقیقت و ضدش ریاکاری 🔸و الْمَعْرُوفُ وَ ضِدَّهُ الْمُنْكَرَ، معروف و ضدش منکر(شایستگی و ضدش ناشایستگی) 🔸و السَّتْرُ وَ ضِدَّهُ التَّبَرُّجَ، خودپوشی و ضدش خودآرائی 🔸و التَّقِيَّةُ وَ ضِدَّهَا الْإِذَاعَةَ، تقیه از دشمن و ضدش بی پروائی 🔸و الْإِنْصَافُ وَ ضِدَّهُ الْحَمِيَّةَ، انصاف و ضدش حمیت(تعصب نابه جا) 🔸و التَّهْيِئَةُ وَ ضِدَّهَا الْبَغْيَ. آماده شدن برای همسر و ضدش زناکاری 🔸و النَّظَافَةُ وَ ضِدَّهَا الْقَذَرَ، پاکیزگی و ضدش پلیدی 🔸و الْحَيَاءُ وَ ضِدَّهُ الْجَلَعَ، حیاء و ضدش بی‌حیایی 🔸و الْقَصْدُ وَ ضِدَّهُ الْعُدْوَانَ، میانه روی و ضدش تجاوز از حد 🔸و الرَّاحَةُ وَ ضِدَّهَا التَّعَبَ، آسودگی و ضدش خود را به رنج افکندن 🔸و السُّهُولَةُ وَ ضِدَّهَا الصُّعُوبَةَ، آسانگیری و ضدش سختگیری 🔸و الْبَرَكَةُ وَ ضِدَّهَا الْمَحْقَ، برکت و ضدش بی برکتی 🔸و الْعَافِيَةُ وَ ضِدَّهَا الْبَلَاءَ، عافیت و ضدش بلاء. 🔸و الْقَوَامُ وَ ضِدَّهُ الْمُكَاثَرَةَ، قوام و ضدش کثرت طلبی 🔸و الْحِكْمَةُ وَ ضِدَّهَا الْهَوى‏. حکمت و ضدش هوی 🔸و الْوَقَارُ وَ ضِدَّهُ الْخِفَّةَ، وقار و ضدش خفت(سنگینی و متانت و ضدش سبکی و جلفی) 🔸و السَّعَادَةُ وَ ضِدَّهَا الشَّقَاوَةَ، سعادت و ضدش شقاوت 🔸و التَّوْبَةُ وَ ضِدَّهَا الْإِصْرَارَ، توبه و ضدش اصرار بر گناه 🔸و الِاسْتِغْفَارُ وَ ضِدَّهُ الِاغْتِرَارَ، استغفار و طلب آمرزش و ضدش غفلت و جرئت بر گناه 🔸و الْمُحَافَظَةُ وَ ضِدَّهَا التَّهَاوُنَ، دقت و محافظت و ضدش سهل انگاری 🔸و الدُّعَاءُ وَ ضِدَّهُ الِاسْتِنْكَافَ، دعا و ضدش سرباز زدن از درخواست از خدا 🔸و النَّشَاطُ وَ ضِدَّهُ الْكَسَلَ، نشاط و ضدش کسالت 🔸و الْفَرَحُ وَ ضِدَّهُ الْحَزَنَ، شادی و ضدش حزن 🔸و الْأُلْفَةُ وَ ضِدَّهَا الْفُرْقَةَ، انس و الفت و ضدش جدایی 🔸و السَّخَاءُ وَ ضِدَّهُ الْبُخْلَ، سخاوت و ضدش بخل 🔹 🔻فَلاَ تَجْتَمِعُ هَذِهِ اَلْخِصَالُ كُلُّهَا مِنْ أَجْنَادِ اَلْعَقْلِ إِلاَّ فِي نَبِيٍّ أَوْ وَصِيِّ نَبِيٍّ أَوْ مُؤْمِنٍ قَدِ اِمْتَحَنَ اَللَّهُ قَلْبَهُ لِلْإِيمَانِ وَ أَمَّا سَائِرُ ذَلِكَ مِنْ مَوَالِينَا فَإِنَّ أَحَدَهُمْ لاَ يَخْلُو مِنْ أَنْ يَكُونَ فِيهِ بَعْضُ هَذِهِ اَلْجُنُودِ حَتَّى يَسْتَكْمِلَ وَ يَنْقَى مِنْ جُنُودِ اَلْجَهْلِ فَعِنْدَ ذَلِكَ يَكُونُ فِي اَلدَّرَجَةِ اَلْعُلْيَا مَعَ اَلْأَنْبِيَاءِ وَ اَلْأَوْصِيَاءِ وَ إِنَّمَا يُدْرَكُ ذَلِكَ بِمَعْرِفَةِ اَلْعَقْلِ وَ جُنُودِهِ وَ بِمُجَانَبَةِ اَلْجَهْلِ وَ جُنُودِهِ وَفَّقَنَا اَللَّهُ وَ إِيَّاكُمْ لِطَاعَتِهِ وَ مَرْضَاتِهِ . 🔸🔸🔸 🔸 ✅ کانال عرفان شیعی 🔸 @Shia_erfan

سوره زمر (آیه ۵۳) قُلْ يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَىٰٓ أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ (٥٣) 🔸 سوره یوسف (آیه ۸۷) يَا بَنِيَّ اذْهَبُوا فَتَحَسَّسُوا مِنْ يُوسُفَ وَأَخِيهِ ⚡ وَلَا تَيْأَسُوا مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِنَّهُ لَا يَيْأَسُ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْكَافِرُونَ (٨٧) 🔸 سوره حجر (آیه ۵۵ و ۵۶) 🔻قَالُوا بَشَّرْنَاكَ بِالْحَقِّ فَلَا تَكُنْ مِنَ الْقَانِطِينَ (٥٥) ⚡قَالَ وَمَنْ يَقْنَطُ مِنْ رَحْمَةِ رَبِّهِٓ إِلَّا الضَّآلُّونَ (٥٦) 🔸 سوره عنكبوت (آیه ۲۳) ⚡ وَالَّذِينَ كَفَرُوا بِآيَاتِ اللَّهِ وَلِقَآئِهِٓ أُولَٰٓئِكَ يَئِسُوا مِنْ رَحْمَتِي وَأُولَٰٓئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ (٢٣) 🔸 سوره ممتحنه (آیه ۱۳) ⚡ يَآ أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَوَلَّوْا قَوْمًا غَضِبَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ قَدْ يَئِسُوا مِنَ الْآخِرَةِ كَمَا يَئِسَ الْكُفَّارُ مِنْ أَصْحَابِ الْقُبُورِ (١٣) 🔸

جامع الاحادیث بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم السلام ج ۶۰، ص ۲۴۱ امام رضا (علیه السلام) مَعَانِي اَلْأَخْبَارِ ، عَنِ اَلْمُظَفَّرِ بْنِ جَعْفَرٍ اَلْعَلَوِيِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مَسْعُودٍ اَلْعَيَّاشِيِّ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ اَلْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ اَلْوَلِيدِ عَنِ اَلْعَبَّاسِ بْنِ هِلاَلٍ عَنِ اَلرِّضَا عَلَيْهِ السَّلاَمُ : 🔻 أَنَّهُ ذَكَرَ أَنَّ اِسْمَ إِبْلِيسَ اَلْحَارِثُ وَ إِنَّمَا قَوْلُ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ يَا إِبْلِيسُ يَا عَاصِي ⚡ وَ سُمِّيَ إِبْلِيسُ لِأَنَّهُ أُبْلِسَ مِنْ رَحْمَةِ اَللَّهِ . https://hadith.inoor.ir/fa/hadith/255572 🔸

جامع الاحادیث البرهان في تفسير القرآن ج ۱، ص ۱۷۶ امام باقر (علیه السلام) اَلطَّبْرِسِيُّ : عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ اَلْبَاقِرِ (عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ) : وَ قَدْ سَأَلَهُ طَاوُسٌ اَلْيَمَانِيُّ ، قَالَ لَهُ: فَلِمَ سُمِّيَ آدَمُ آدَمَ؟ قَالَ: لِأَنَّهُ رُفِعَتْ طِينَتُهُ مِنْ أَدِيمِ اَلْأَرْضِ اَلسُّفْلَى». قَالَ: فَلِمَ سُمِّيَتْ حَوَّاءُ حَوَّاءَ؟ قَالَ: «لِأَنَّهَا خُلِقَتْ مِنْ ضِلْعِ حَيٍّ» يَعْنِي ضِلْعَ آدَمَ . 🔻قَالَ لَهُ: فَلِمَ سُمِّيَ إِبْلِيسُ إِبْلِيسَ؟ ⚡ قَالَ: «لِأَنَّهُ أُبْلِسُ مِنْ رَحْمَةِ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ، فَلاَ يَرْجُوهَا». قَالَ: فَلِمَ سُمِّيَ اَلْجِنُّ جِنّاً؟ قَالَ: «لِأَنَّهُمُ اِسْتَجَنُّوا فَلاَ يُرَوْا». https://hadith.inoor.ir/fa/hadith/402277 🔸

🔸 فایل PDF گزیده ۸ کتاب👆 ☀️تفسیر اسم النور و آیه نور 🌟در هشت کتاب حکمی عرفانی 💫از آیات عظام امام خمینی، حسن ممدوحی، عبدالرحیم دماوندی، ملاهادی سبزواری، سید اشرف الدین طباطبایی، محمد هروی، محی الدین ابن عربی، محمد شب‌ زنده‌ دار 🔸 ✅ کانال عرفان شیعی 🔸 @Shia_erfan

🔸 کتاب “خلاصه شرح حدیث جنود عقل و جهل” 🔻 این کتاب که بر اساس شرح حدیث جنود عقل و جهل حضرت امام خمینی (ره) نگاشته شده است، دریچه‌ای به سوی دنیای عرفان و اخلاق می‌گشاید و به شما کمک می‌کند تا درک عمیق‌تری از صفات نیک و ناپسند و مسیر تعالی روح پیدا کنید. 🌐 https://mayaminbook.ir/product/خلاصه-شرح-حدیث-جنود-عقل-و-جهل/ 🔸 ✅ کانال عرفان شیعی 🔸 @Shia_erfan

🔸بخشی از کتاب تلخیص شرح حدیث جنود عقل و جهل 🔻فصل ٢ ذیل بحث تصدیق و جحود 🔸 ✅ کانال عرفان شیعی 🔸 @Shia_erfan

🔸 بیان امام خمینی(ره) در ذیل بند دوم (تصدیق و ضدش در جحود) 🔸 🔻 مقصد سوم در بیان «تصدیق» و ضد آن است که «جحود» است‌ 🔸 {فصل دوم، اصلاح نفس از جحود} 🔻 بدان که انسان تا در این عالم طبیعت- که عالم مادّه و تغیّر است- واقع است، مى‌تواند حالت جحود و انکار را- که از بدترین احوال نفس است و موجب خذلان نفس و خسران ابدى است- تغییر دهد و از تحت تصرّف جند جهل و شیطان بیرون آید و در تحت تصرّف عقل و رحمان وارد شود، و آن به علم نافع و عمل صالح انجام پذیرد. اما علم نافع: تفکر در لطایف مصنوعات و دقایق اسرار وجود است، و این تفکر از براى متوسّطین ابوابى از معرفت باز کند، گرچه براى کاملین حجاب است، و این حسنه قلبیه ابرار، سیئه مقرَّبان درگاه است. «1» طریق تفکر در لطایف صنعت بى‌شمار است، ولى از همه چیز نزدیکتر به ما، خود ما است و معرفت نفس، بلکه ساختمان بدن، بلکه افعال بدن، طریق معرفت اللَّه است‌ {«مَنْ عَرَفَ نَفْسَهُ [فَقَدْ] عَرَفَ رَبَّهُ».} «2» ما اکنون متوجه مى‌شویم به یک عمل هضمى این کارخانه عجیب، یعنى کارخانه بدن انسان، مى‌بینیم که در حیوانات- که یکى از آنها انسان است- به‌ =========== (1)- اشاره است به این حدیث شریف: {«حَسَناتُ الأَبْرارِ سَیِّئاتُ الْمُقَرَّبینَ».} یعنى: نیکیهاى خوبان، بدیهاى مُقرَّبان است. (بحار الأنوار، ج 25، ص 205، ح 16). (2)- کسى که خود را شناخت، پس بتحقیق خدا را شناخته است. (تصنیف غرر الحکم، ص 232، ح 4637؛ عوالی اللّآلی، ج 4، ص 102، ح 149). ++++++++++ *{شرح حدیث جنود عقل و جهل(طبع جدید)، متن، ص: 119} حسب تناسب با ساختمان مزاجى هر یک، اشتهائى به غذاى خاص قرار داده شده؛ یعنى، هر کدام از حیوانات اشتها به یک نوع غذائى دارند که مورد احتیاج ساختمان بدن آنها است و ممکن است که بدن به آن ارتزاق کند، و از موادّى که به هیچ وجه جزء بدن نمى‌شود یا براى بدن مضرّ است، نوعا متنفّرند، و اگر از مقدار احتیاج غذاى آنها دیر شود، یک حالتى به معده و جهازات هضم آنها دست دهد که گزندگى خاصى دارد و از آن تعبیر به «گرسنگى» کنند که اگر این دعوتِ طبیعى نباشد، ممکن است حیوان از گرسنگى بمیرد و اقدام به غذا نکند؛ چنانچه در مزاجهاى منحرف از اعتدال، نظیر آن یافت شود. علاوه بر آن، در سطح زبان حیوان یک قوّه مشخّصه قرار داده شده که به حسب نوع، موادّ نافعه را از مضرّه تشخیص مى‌دهد. و در عین حال، لذّتى در اغذیه نافعه قرار داده شده و قوه فهمِ لذتى در همین سطح زبان قرار داده شده که گویى به انسان رشوه مى‌دهند براى حفظ بنیه و سلامت خود، که اگر این رشوه نبود، ممکن بود به بسیارى از مواد نافعه اقدام نکند و کم کم بناى بدن، رو به خرابى و اضمحلال گذارد. و نیز براى هر حیوان دندان مناسب با غذاهائى که محتاج به آن است و ممکن است در بدن آن، بدل ما یتحلّل واقع شود، قرار داده شده؛ چنانچه [براى‌] حیوانات گوشتخوار- یعنى آنها که بیشتر گوشت به حال مزاج آنها نافع است- دندانهایى تیز مناسب با گوشتخوارى قرار داده شده. و حیوانات علفخوار را- یعنى آنهایى که بیشتر علف مناسب با ساختمان مزاجى آنها است- دندانى پهن مناسب با علفخوارى قرار داده شده. و در بعضى که با هر دو سر کار دارند- یعنى، هم گوشت و هم علف مناسب با حال مزاجى آنها است، مثل انسان- براى آنها هر دو نوع دندان قرار داده شده. ++++++++++ *{شرح حدیث جنود عقل و جهل(طبع جدید)، متن، ص: 120} پس از آن که غذا در دهان واقع شد و مشغول شد به توسط دندان به خرد نمودن آن، ترشحاتى از غددى که زیر زبان است، مى‌شود که در نضج و هضم آن مدخلیت کامل دارد، و غذاهائى که بیشتر احتیاج دارد به ترشح، زیادتر ترشح به آنها مى‌شود. و پس از بلع در معده، شروع به عمل هضمى مى‌شود. آن را قوه جاذبه، که در معده است، جذب به جدار معده مى‌کند و یک قوّه دیگر، که قوّه ماسکه است، او را در جدار معده نگه مى‌دارد، و ترشحاتى در معده به آنها مى‌شود و شروع به طبخ مى‌شود. پس از مدتى که عمل معده تمام مى‌شود یک قسمت آن که لایق است جزء بدن شود از عروق رقیقى که آن را «ماساریقا» گویند، مجذوب به کبد مى‌شود. و جزء دیگر را که بدن به آن محتاج نیست و تفاله و سفل غذا است، از مجرائى که در قسمت پائین معده قرار داده شده است، که آن را «ابواب» گویند (براى آن که در غیر موقع احتیاج در بسته است) وارد معاء اثنا عشرى شود و از آن، وارد معاء صائم شود (به تفصیلى که در تشریح مذکور است) «1» و از آن جا دفع شود. و این قسمت که لایق است جزء بدن شود، وارد کبد مى‌شود و این ماده‌اى است که او را «کیلوس» گویند و شبیه به آب کشک است. پس از آن، کبد مشغول به عمل و طبخ مى‌شود؛ و پس از عمل کبدى، اخلاط اربعه که آن را «کیموسات اربعه» گویند، حاصل شود. و یک قسمت از آن، که از همه قسمتها براى تغذیه بدن لازمتر و صالحتر است و آن خون است، وارد آورده شود.