🚩 نشست مباحثات شیعی 🔸 نشست اخیر سلسله جلسات علمی مباحثات شیعی، با موضوع بررسی اوضاع شیعیان هند، با سخنرانی حجت الاسلام والمسلمین مهدوی پور، نماینده رهبر معظم انقلاب در هندوستان، به همت موسسه شیعه شناسی و حضور و مشارکت تعدادی از اساتید دانشگاه ها و مراکز علمی قم و تهران برگزار شد. 🔸 این نشست در سه بخش برگزار شد: ابتدا حجت الاسلام والمسلمین دکتر محمود تقی زاده داوری، رییس موسسه شیعه شناسی توضیحاتی در خصوص چگونگی و اهداف راه اندازی رشته شیعه شناسی، به ویژه مطالعات جامعه شناسانه ارائه نمود و برگزاری این نشست ها را در همین راستا و به منظور آشنایی با وضعیت کنونی جوامع شیعی برشمرد. 🔸 در ادامه حجت الاسلام والمسلمین مهدوی پور، سخنان خود را به طور خلاصه و اجمال در سه قسمت ارائه نمود: 1.نکاتی در مورد ویژگی های جامعه هندوستان و بافت به شدت مذهبی آن 2.توضیحی کوتاه در خصوص مواضع اخیر دولت هندوستان نسبت به مسئله تجاوز رژیم صهیونیستی به غزه و 3. نکاتی در خصوص شیعیان و محبان اهل بیت علیهم السلام در هندوستان 🔸 از جمله نکات مورد تاکید نماینده مقام معظم رهبری در هندوستان، لزوم توجه به ظرفیت عظیم محبان اهل بیت ع در این کشور بود، چراکه به گفته ایشان، حدود 500 میلیون سنی محب اهل بیت وجود دارد که معتقد به ولایت حضرات معصومین علیهم السلام هستند و در واقع این سنی های دوازده امامی را می توان جزو شیعیان دانست و در این صورت آمار جمعیت شیعیان جهان را می باید حدود 800 میلیون محاسبه کرد. 🔸 در بخش سوم این نشست، تعدادی از اساتید نقطه نظرات و سوالات خود را مطرح و حجت الاسلام والمسلمین مهدوی پور پاسخ گفت.

گزارش هفتم: فصلنامه بانوان شیعه، موسسه شیعه شناسی

🚩 اولین جلسه درس "الاهیات اجتماعی" با ارائه حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمود تقی زاده داوری، در محل موسسه شیعه شناسی برگزار شد. 🔸 این درس انشالله هر هفته روزهای پنج شنبه ساعت ۱۰ تا ۱۱.۳۰ به شکل حضوری ویژه فضلای حوزه ارائه می شود و البته در قالب پخش زنده آن در پیام رسان ایتا، به شکل مجازی برای دیگر علاقمندان نیز قابل استفاده خواهد بود.

🚩 برگزاری دومین جلسه درس الاهیات اجتماعی دومین جلسه درس هفتگی الاهیات اجتماعی، پنج شنبه ۲۵ آبان در محل موسسه شیعه شناسی برگزار شد. 🔸در این جلسه، استاد تقی زاده داوری به تبیین و تشریح واژه الهیات اجتماعی پرداختند و در این راستا، موضوع، روش، هدف، مسایل، نظریات و تاریخچه این مفهوم و رشته علمی را تشریح نمودند. 🔸شایان ذکر است جلسه اول این درس به توضیح شاخه های اندیشه اجتماعی مسلمین پرداخته شد، که عبارت است از اندیشه الاهیات اجتماعی (شامل حدیث اجتماعی، تفسیر اجتماعی، فقه اجتماعی، کلام اجتماعی، و اخلاق اجتماعی)، فلسفه اجتماع، علم الاجتماع، تاریخ اجتماعی، ادبیات اجتماعی، و هنر اجتماعی. 🔸این درس هر هفته روزهای پنج شنبه، ساعت ۱۰ تا ۱۱.۳۰ برگزار و از طریق پخش زنده در کانال ایتای موسسه، در دسترس علاقمندان قرار می گیرد.

🚩 سومین جلسه درس هفتگی الاهیات اجتماعی با عنوان زیست اجتماعی انسان، پنج شنبه ۲ آذر در محل موسسه شیعه شناسی برگزار شد. 🔸 در این درس استاد تقی زاده داوری به مسئله زیست اجتماعی انسان پرداختند و آنرا بطور تاریخی از تمدن یونان شروع کردند. ایشان از دو کتاب‌ جمهوری و قوانین/نوامیس افلاطون، و نیز سه کتاب سیاست، اخلاق نیکوماخوس، و قانون اساسی آتن عباراتی در باره ضرورت زندگی اجتماعی و تعاونی انسان نقل کرده و گفتند که تعبیر انسان یک حیوان اجتماعی/ یک موجود سیاسی است برای نخستین بار در آثار این دو فیلسوف یافت شده که بعدها توسط ابونصر فارابی به انسان مدنی بالطبع ترجمه شده است. ایشان سپس به الاهیات اجتماعی در اسلام/تشیع بطور خلاصه اشاره کرده و گفتند که جلسه آینده را بطور مفصل به این مبحث خواهند پرداخت. 🔸اجتماعی شدن و یا جامعه پذیری کلمه ای بود که جناب ایشان به توضیح آن در علم الاجتماع/جامعه شناسی پرداختند و کانون‌های اجتماعی شدن اولیه یعنی خانواده، اقوام، همسالان و کودکستان و مدرسه و سپس جامعه پذیری ثانویه در دوره جوانی و بزرگسالی در دبیرستان، دانشگاه، فارغ التحصیلی و کار و شغل و ازدواج را در توضیح زیست اجتماعی انسان شرح دادند، فرآیندی که در آن یک کودک ناتوان و غیرقابل به تامین نیازهای خود و نیز ناآگاه و ناآشنای با محیط و اطرافیان خود، به موجودی خودآگاه و آشنای با اطرافیان و محیطی که او را احاطه کرده و نیز به موجودی توانا و قادر به برقرار کردن ارتباط با دیگران و تامین نیازهای خود تبدیل می کند. ایشان ادامه دادند که با این توضیح، انسان هم در فلسفه و هم در الاهیات و هم در علم بعنوان موجودی اجتماعی، چه در قالب موجودی تعاونی و چه در تصویر موجودی رقابتی، تلقی می‌شود. 🔸 استاد در انتها به پژوهش های زیست شناسان اشاره کرده و گفتند که زندگی اجتماعی اختصاصی به انسان نداشته بلکه در نردبان جانداران از حشرات گرفته تا پرندگان و حیوانات نیز دیده میشود، مورچه و موریانه و زنبور عسل، در لک لک ها و گوزن ها و نیز سایر پرندگان و حیوانات نیز دارای آداب تغذیه، جفت گیری، بزرگ کردن نوزاد، خانه سازی، مهاجرت و امثال آن هستند که جلوه هایی از زندگی جمعی و اجتماعی و تعاونی در موجودات غیر انسانی را نشان می دهند.

🚩 گزارش جلسه چهارم درس الاهیات اجتماعی اسلام/ تشیع چهارمین جلسه درس الاهیات اجتماعی اسلام/ تشیع در تاریخ 9 آذر 1402 در محل موسسه شیعه شناسی برگزار شد که گزارش اجمالی آن به شرح زیر است: 🔸 در این جلسه استاد تقی زاده داوری، ابتدا از علامه طباطبایی، شهید مطهری و مرحوم آقای مصباح یزدی به عنوان سه اندیشمند برجسته معاصر شیعه نام بردند که در زمینه الاهیات اجتماعی از دیگران ممتاز بوده و این امر در آثار آنان به وضوح مشاهده می شود. ایشان سپس به نوآوری های هریک از دانشمندان مذکور اشاره داشته و در ابتدا از شهید مطهری آغاز کرده و گفتند: 🔹اینکه گفته می شود انسان موجودی اجتماعی است، از نظر شهید مطهری سه تفسیر می تواند داشته باشد: 1. انسان اجتماعی است، یعنی بالطبع اجتماعی است. جزئی از یک کل است، جزئی از کل خانواده و قبیله و جامعه است. 2. انسان اجتماعی است، یعنی بالضروه اجتماعی است. ضرورتا و به ناچار تن به زندگی اجتماعی می دهد. همانند ضرورت تشکیل پیمان های نظامی جهت دفع یک دشمن مشترک. 3. انسان اجتماعی است، یعنی بالاختیار و با انتخاب، اجتماعی است و با محاسبه و ارزیابی تن به زندگی اجتماعی می دهد. همانند تشکیل شرکت های تجاری و صنعتی به منظور کسب سود و نفع بیشتر.(جامعه و تاریخ ص 16-12) 🔹 شهید مطهری سپس دیدگاه اول یعنی اجتماعی بودن بالطبع را با سه آیه قرآنی تایید می کنند: آیه 13 سوره حجرات (يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَأُنْثَىٰ وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا ۚ إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ ۚ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ)؛ آیه 32 سوره زخرف (أَهُمْ يَقْسِمُونَ رَحْمَتَ رَبِّكَ ۚ نَحْنُ قَسَمْنَا بَيْنَهُمْ مَعِيشَتَهُمْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا ۚ وَرَفَعْنَا بَعْضَهُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجَاتٍ لِيَتَّخِذَ بَعْضُهُمْ بَعْضًا سُخْرِيًّا ۗ وَرَحْمَتُ رَبِّكَ خَيْرٌ مِمَّا يَجْمَعُونَ)، و در انتها آیه 54 سور فرقان (وَهُوَ الَّذِي خَلَقَ مِنَ الْمَاءِ بَشَرًا فَجَعَلَهُ نَسَبًا وَصِهْرًا) از نظر ایشان هر یک از آیات فوق به روشنی به خلقت اجتماعی انسان اشاره دارد. 🔹آن استاد (ره) در عین حال می گویند، اینکه انسان موجودی اجتماعی است، به این معناست که انسان ماهیت اجتماعی دارد و در مجموعه ای از وابستگی ها و روابط و اتصالات به جمع ها و جماعت ها و گروه های مختلف و متعدد است. البته این تفسیرها مختص به مرحوم مطهری ره است (ص 11 کتاب جامعه و تاریخ) و در آثار علامه طباطبایی و مرحوم مصباح یزدی وجود ندارد. 🔸 استاد تقی زاده در انتهای سخنان خود، توضیحی بر دیدگاه شهید مطهری به این شرح بیان داشتند: 1. اینکه انسان مدنی بالطبع است به این معناست که انسان در بدو تولد، بالغریزه همراه جمع خانواده و فامیل است و حدود 7 تا 8 سال نیاز به حضانت و مراقبت دارد ( و تنها نوزاد انسان است که این مدت نیاز به مراقبت دارد). پس مدنی بالطبع در کودکان به معنای مدنی بالغریزه است. 2. سپس در ادامه با عادت و خوگرفتگی همراه با جمع و جامعه است که همین را ادامه می دهد، اکثر افراد جامعه انسانی بنا به عادت و با خوگرفتگی به زندگی جمعی ادامه حیات می دهند. و می دانیم العاده طبع ثان. پس الانسان مدنی بالطبع درباره اکثریت قاطع جمعیت انسانی به معنای اجتماعی بالعاده است. 3. تنها اقلیتی از افراد هستند که با فطرت آگاه و خود آگاه و با اختیار و انتخاب فطری خود، زندگی با جمع و تعاون و یاری گری را انتخاب می کنند و گرنه اینگونه نیست که همه افراد بالطبع اولی و طبیعت فطری آگاه و مختار و انتخاب گر خود به جمع و جامعه و زندگی اجتماعی بپیوندند. این افراد اجتماعی هستند بالطبع، یعنی بالفطره الانسانیه.

🚩 حجج اسلام مصطفی مرسلی معاون و دیپلمات سابق وزارت امور خارجه و عضو دفتر مشاوره رهبری در امور بین الملل، سید محمدرضا آقامیری، مدیرعامل بنیاد فرهنگی البرز و جعفر رحیمی امام جمعه ساوه، چهارشنبه ۱۵ آذرماه با حضور در محل موسسه شیعه شناسی با حجت الاسلام والمسلمین دکتر محمود تقی زاده داوری دیدار و گفتگو و از نزدیک با فعالیت های این موسسه آشنا شدند.

🚩 نشست علمی مباحثات شیعی با عنوان بازخوانی و پژوهش جدید درباره مفاهیم قرآنی و سنت نبوی با ارائه استاد قاسم جوادی و با حضور و مشارکت جمعی از اساتید دانشگاه های قم، باقرالعلوم ع، شهید بهشتی، پردیس فارابی دانشگاه تهران و موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره، روز پنج شنبه 16 آذرماه در محل موسسه شیعه شناسی برگزار شد. 🔸در این نشست جناب استاد قاسم جوادی، استاد برجسته جامعه المصطفی العالمیه ص قم، به طرح نظرات خود درباره مطالعه و پژوهش جدید از مفاهیم پرکاربرد قرآنی نظیر کلمه خیر و انفاق و حق و نیز مفاهیم زیاد به کار رفته در سنت نبوی و علوی پرداختند و گفتند در حالیکه درباره کلمه خمس که تنها یکبار در قرآن کریم به کار رفته، کتاب های متعددی نوشته شده، ولی درباره کلماتی چون خیر و انفاق و امثال آن که ده ها بار در قرآن مجید به کار رفته، پژوهش مستقلی دیده نمی شود. 🔸ایشان اظهار امیدواری کرد که قرآن کریم و سنت رسول الله ص مجددا در حوزه ها و مراکز علمی مورد بازخوانی و بازپژوهی قرار گرفته تا تصویر دقیق تر و صحیح تری از اسلام و تشیع در جامعه علمی شکل گیرد. در ادامه نیز تعدادی از اساتید نظرات خود را مطرح کردند که مورد مباحثه قرار گرفت.

🚩 برگزاری جلسه پنجم درس الاهیات اجتماعی اسلام/ تشیع جلسه پنجم درس الاهیات اجتماعی اسلام/ تشیع، روز پنج شنبه 16 آذرماه در محل موسسه شیعه شناسی برگزار شد. 🔸 در این جلسه استاد تقی زاده داوری، ابتدا به شرح نوآوری های علامه طباطبایی در عرصه الاهیات اجتماعی پرداخته و گفتند که ایشان در این رشته دو نوع نوآوری داشته اند: یکی طرح "اصل الانسان مستخدم بالطبع" (انسان استخدام کننده) که ایشان در مقابل اصل افلاطونی "الانسان مدنی بالطبع" (انسان اجتماعی و تعاونی)، مطرح کرده اند و دوم مسئله حیات واقعی و حقیقی جامعه (اصاله الاجتماع) که هر دو امر را ایشان از آیات قرآنی به دست آورده اند. 🔸 در مورد مسئله اول، استاد داوری گفتند که مرحوم علامه در مجموع آثار خود حداقل در شش جا، اصل استخدام و اجتماع متفرع بر استخدام را مطرح کرده اند: اول ذیل آیه 32 از سوره زخرف در تفسیر المیزان؛ دوم ذیل آیه 200 از سوره آل عمران در همان تفسیر؛ سوم ذیل آیه 213 از سوره بقره در همان تفسیر؛ چهارم در کتاب قرآن در اسلام ذیل عنوان نوع انسان به چه معنا اجتماعی است؟ پنجم در رساله الانسان فی الدنیا که رساله بسیار مختصري لست؛ و ششم در جلد دوم از کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم در بحث ادراکات پنداری، بحث استخدام و اجتماع. 🔸 استاد در ادامه تنها دو مورد از شش مورد فوق، یعنی آیه 32 سوره زخرف در تفسیر المیزان و بحث استخدام و اجتماع در جلد دوم از کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم را در کلاس درس مورد شرح و بسط قرار دادند و در انتها ملاحظاتی را نسبت به این نظریه مرحوم علامه ره مطرح کردند که به شرح زیر است: اول آنکه به باور استاد داوری، بیانات و توضیحات و شروح مرحوم علامه از اصل الانسان مستخدم بالطبع، همه جا یکدست و یکسان و همخوان نیست. گاه در ابتدا به مدنی بالطبع بودن و اجتماعی بودن انسان اشاره می کنند ولی در توضیح آن، ایده استخدام و به خدمت گرفتن را شرح می دهند. و نیز گاه تصریح می کنند که انسان در مرحله اول استخدام کننده است و در مرحله بعد، برای استخدام بهتر تشکیل جامعه می دهد. از این‌رو گاه ملاحظه می شود که عبارات ایشان در شرح و تفسیر اصل استخدام همه جا با هم مطابقت ندارد. دوم، استاد توضیح داده اند که هریک از دو اصل مدنی بالطبع و مستخدم بالطبع لوازمی دارد که با لوازم دیگری متفاوت و قابل جمع نیست و ایشان این لوازم فلسفی، انسانی، اخلاقی، تربیتی و حقوقی را در جدولی روبروی هم قرار داده و در کلاس درس مطرح کرده اند. سوم و ‌سرآخر استاد داوری گفته اند که مرحوم شهید مطهری در مقاله جاودانگی و اخلاق (چاپ شده در جلد اول یادنامه استاد مرتضی مطهری)، اصل استخدام را به طور تلویحی و ضمنی نقد کرده و گفته اند که این نظریه سر از داروینیسم اجتماعی در می آورد.